Usługi likwidacji szkód wykonywane w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń – kiedy podlegają opodatkowaniu VAT

Zakłady ubezpieczeń, na podstawie zawartych umów lub udzielonego pełnomocnictwa, powierzają określonym podmiotom wykonywanie usług dotyczących wstępnej likwidacji szkód, likwidacji szkód majątkowych oraz komunikacyjnych.

Podmioty te działają w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń.

Mogą one też występować w roli podwykonawcy. Na podstawie udzielonego subpełnomocnictwa, razem z podmiotem działającym w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń, zajmują się ustaleniem wysokości wartości szkód.

Działanie w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń, powoduje, że czynności dokonane przez dany podmiot mają taki sam skutek, jakby były dokonane przez ten zakład oraz wywoływały konsekwencje w sferze działalności tego zakładu. Natomiast subpełnomocnictwo jest udzieleniem dalszego pełnomocnictwa przez osobę będącą już pełnomocnikiem. 

Zwolnienia podatkowe

Przepis art. 43 ust.1 pkt 37 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jednolity Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054), zwanej dalej ustawą lub ustawą o VAT, stanowi, że usługi ubezpieczeniowe, usługi reasekuracyjne i usługi pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych są zwolnione z podatku.

Ponadto Dyrektywa 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, w art. 135 ust. 1 lit. a) wskazuje, że transakcje ubezpieczeniowe i reasekuracyjne, wraz z usługami pokrewnymi świadczonymi przez brokerów ubezpieczeniowych i agentów ubezpieczeniowych są zwolnione z VAT.

Polecamy: Usługi likwidacji szkód przy ubezpieczeniach typu assistance zwolnione z VAT

Polecamy: Różne sposoby likwidacji szkody pojazdu przy ubezpieczeniu oc i ac

W określeniu tego, czym jest usługa ubezpieczeniowa, należy oprzeć się także na regulacjach unijnych (przede wszystkim na Dyrektywie 2006/112/WE). Przepisy unijne mają na celu ujednolicenie rozumienia poszczególnych pojęć po to, aby likwidować różnice istniejące w przepisach podatkowych państw członkowskich UE.

Przy zastosowaniu zwolnienia z podatku VAT, pierwszeństwo w interpretacji związanych z tym przepisów, należy przyznać orzecznictwu Trybunału Sprawiedliwości UE (przed ustawą o działalności ubezpieczeniowej).

Wymienione w powyższych regulacjach czynności są wyjątkami od generalnej zasady, mówiącej o opodatkowaniu odpłatnie świadczonych usług. Powoduje to, że przepisy te powinny być ściśle rozumiane i interpretowane tak, aby w nieuzasadniony sposób nie rozciągać zwolnień podatkowych na inne, nieprzewidziane w przepisach sytuacje.

Zatem, aby odpowiedzieć na pytanie zawarte w tytule, należy dokonać analizy, czy dana usługa jest usługą ubezpieczeniową lub czy stanowi odrębną całość, która jest niezbędna i właściwa dla świadczenia usługi ubezpieczenia.

Usługa/czynność ubezpieczeniowa

E. Świtalska (w artykule „Rola zakładów ubezpieczeń jako instytucji zaufania publicznego”) podaje, że usługa ubezpieczeniowa polega na tym, że zakład ubezpieczeń roztacza nad ubezpieczającymi ochronę w sensie finansowym i uwalnia ich od ewentualnego kłopotu polegającego na szybkim zgromadzeniu znacznych środków finansowych, niezbędnych do naprawiania powstałej szkody majątkowej. Ubezpieczający płacą za tą usługę z góry określoną cenę, która jest niewspółmiernie niska w porównaniu z ewentualnie otrzymanym odszkodowaniem lub świadczeniem.

Zatem, jeżeli wystąpi przewidziane w umowie zdarzenie (wypadek, choroba), to ubezpieczyciel spełnieni na rzecz ubezpieczonego świadczenie określone w momencie zawarcia umowy.

Warunkiem do takiego działania ubezpieczyciele jest zapłata składki ubezpieczeniowej. Oznacza to, że musi być zawarta umownego między ubezpieczycielem, czyli usługodawcą, który domaga się zwolnienia (od podatku) a ubezpieczonym.

Transakcje ubezpieczeniowe

Transakcja ubezpieczeniowa sprowadza się do tego, że ubezpieczyciel ma obowiązek wykonać usługę określoną w umowie, jeśli wystąpi zdarzenie w niej przewidziane, natomiast sam ma prawo otrzymać w zamian zapłatę składki.

Ważną cechą transakcji ubezpieczeniowych jest to, że mogą być dokonywane nie tylko przez podmioty będące ubezpieczycielami. Dany podmiot, który wprawdzie nie jest zakładem ubezpieczeń, może wykonać wskazaną w czasie zawarcia umowy usługę także wtedy, gdy zapewnia ubezpieczonemu ochronę poprzez związek z zakładem ubezpieczeń. Związek ten pozwana ubezpieczającemu zakładowi przejąć na siebie ryzyko wynikające z zawartej z klientem umowy. 

Ponadto, w przypadku transakcji ubezpieczeniowych ważną rolę odgrywa osoba, wobec której ubezpieczyciel ma obowiązek wykonać dane świadczenie. Dzieje się tak dlatego, ponieważ dzięki określeniu jej tożsamości można stwierdzić, że istnieje stosunek prawny, pewien związek pomiędzy nią a zakładem ubezpieczeń oraz pomiędzy jakimi stronami została zawarta umowa.

Polecamy: Sprawozdanie finansowe a likwidacja szkód wyrządzonych środowisku naturalnemu

Polecamy: Co składa się na procedurę likwidacji szkody wyrządzonej w pojeździe przedsiębiorcy

Usługi pośrednictwa

Usługi pośrednictwa wykonywane są przez agenta ubezpieczeniowego (wykonuje on określone czynności w imieniu lub na rzecz zakładu ubezpieczeń) oraz brokera (świadczy usługi w imieniu lub na rzecz podmiotu poszukującego ochrony ubezpieczeniowej).

Oznacza to, że agent lub broker nie są stronami umowy, zaś działania przez nich podjęte wykonywane są na rzecz jednej ze stron umowy (zakładu ubezpieczeń lub ubezpieczającego) oraz opłacone przez nią jako odrębna działalność pośrednictwa.

Usługi pośrednictwa sprowadzają się do wykonania niezbędnych czynności, których celem jest doprowadzenie do zawarcie przez obie strony umowy. Natomiast ważną rzeczą jest to, że pośrednik w tej sytuacji nie ma własnego interesu związanego z samą umową.

Świadczone usługi na rzecz i w imieniu zakładu ubezpieczeń stanowią jedynie element usługi ubezpieczeniowej. Tego typu usługi mogą podlegać zwolnieniu podatkowemu na podstawie art. 43 ust. 13 ustawy o VAT, jeżeli stanowią odrębną całość i są właściwe oraz niezbędne do świadczenia usługi zwolnionej z podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt. 37 ustawy o VAT.

Polecamy: Zwrot VAT za materiały budowlane - nowy wykaz materiałów budowlanych od 2011 roku

Aby usługa była właściwa do wykonania usługi ubezpieczeniowej (oprócz tego, że stanowi osobną całość) musi posiadać funkcje charakterystyczne dla usługi zwolnionej, podstawowej.

Opodatkowanie usług świadczonych na rzecz i w imieniu zakładu ubezpieczeń przez inne podmioty.

W przypadku transakcji ubezpieczeniowych dany podmiot ani nie występuje w roli ubezpieczyciela, ani nie wykonuje czynności ubezpieczeniowej. Pomiędzy danym podmiotem a ubezpieczonym nie istnieje bowiem umowa i nie łączy ich żaden stosunek prawny.

Usługi reasekuracyjne (polegające na przeniesieniu ryzyka wynikającego z umów zawartych z klientami na dalsze podmioty np. innych ubezpieczycieli) także nie są świadczone przez dany podmiot.

Nie stanowią usług pośrednictwa usługi:

a) wykonywane na podstawie bezpośredniego pełnomocnictwa lub umowy z zakładem ubezpieczeń,

b) ustalenia wysokości wartości szkód na podstawie umowy z podmiotem działającym w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń,

c) działania w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń na podstawie subpełnomocnictwa,

- ponieważ w wymienionych przypadkach pośrednicy nie są strony umowy, co oznacza, treść umowy nie wpływa na realizację ich własnych interesów.

Podstawową kwestią przy ocenie zwolnienia z obowiązku podatkowego opisywanych usług, jest dokonanie prawidłowej oceny, czy dana usługa jest usługą ubezpieczeniową lub stanowi odrębną całość, która jest niezbędna i właściwa dla świadczenia usługi ubezpieczenia.

Opisywane usługi nie wypełniają także wymogu z art. 43 ust.13, ponieważ mimo że stanowią oddzielną całość, to nie posiadają funkcji charakterystycznych dla usługi ubezpieczeniowej, jaką jest udzielanie ochrony ubezpieczeniowej (zwolnionej od podatku VAT).

Usługi polegające na:
a) wstępnej likwidacji szkody, likwidacji szkód majątkowych oraz likwidacji szkód komunikacyjnych,
b) świadczone w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń, na podstawie bezpośredniego pełnomocnictwa lub na podstawie umowy z zakładem ubezpieczeń oraz
c) czynności w zakresie ustalenia wysokości wartości szkód wykonywane na podstawie umowy z podmiotem działającym w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń,
- nie są zwolnienia od podatku od towarów i usług, określonego w art. 43 ust. 1 pkt 37 oraz w art. 43 ust. 13 ustawy o VAT.

Opisywane usługi będą opodatkowane podatkiem VAT wg stawki 23 %.

Europejski Trybunał Sprawiedliwości w orzeczeniu C-349/96, Card Protection Plan Ltd. v. Commissioners of Customs and Excise podkreślił, że ze zwolnienia na tej podstawie korzystać mogą wszystkie usługi, których istotą jest udzielenie ochrony o charakterze ubezpieczeniowym, niezależnie od tego, czy świadczący te usługi jest formalnie uprawniony do wykonywania działalności ubezpieczeniowej, czy też nie

Tekst powstał na podstawie indywidualnej interpretacji podatkowej z 21 grudnia 2011 roku, wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie (nr IPPP1/443-1422/11-2/ISZ).