Kwalifikacja czynności przerobu na gruncie ustawy o VAT

"Przeniesienie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel"

Zgodnie z treścią art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…). Stosownie natomiast do art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, przez świadczenie usług, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 (…).

Użyte w art. 7 ust. 1 ustawy o VAT sformułowanie „przeniesienie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel” nie jest jednak tożsame z cywilistycznym pojęciem przeniesienia prawa własności. Jego znaczenie jest szersze i wykracza poza ramy znaczeniowe „sprzedaży”. Dostawa towarów obejmuje zarówno te przypadki, w których dochodzi do przeniesienia własności, jak i te, w których przeniesieniu ulega samo ekonomiczne władztwo. Istotne jest faktyczne dysponowanie rzeczą, a nie posiadanie do niej tytułu prawnego. Może się zatem zdarzyć, że pomimo przeniesienia prawa własności nie dojdzie do dostawy w świetle ustawy o VAT.

Czynność przerobu a VAT - kiedy usługa a kiedy dostawa towaru?

Problem związany z kwalifikacją czynności przerobu polega na tym, że jeżeli zleceniobiorca wykorzystuje zarówno materiał powierzony jak i własny, dochodzi do sytuacji, w której równolegle z usługą przetworzenia może dojść do dostawy pochodzącego z jego zasobów surowca. Jako że ustawa o VAT nie zawiera jednak regulacji pomagających określić w jakich sytuacjach przerób stanowi świadczenie usług a w jakich dostawę towaru, należy odnieść się do praktyki organów podatkowych i orzecznictwa sądów administracyjnych.

I tak, dokonując kwalifikacji czynności przerobu organy zwracają wprawdzie uwagę na takie elementy jak: przedmiot świadczenia, obowiązki stron, sposób wzajemnego rozliczenia, cel wykonywania czynności oraz właściwości oraz funkcjonalność materiałów pierwotnych i produktu końcowego, niemniej jednak za podstawowe kryterium kwalifikacji niezmiennie przyjmują wartość zużytego materiału własnego, w praktyce określając granicę na poziomie 50%. 
Jeżeli zatem wartość zużytych materiałów własnych w stosunku do wartości materiału powierzonego przekracza tę granicę, świadczenie traktować należy ich zdaniem jako dostawę towarów. Założyć wówczas należy, że powstałym w trakcie przetworzenia produktem, ze względu na proporcje wykorzystanych materiałów, rozporządza jak właściciel zleceniobiorca, a co za tym idzie zrealizowane przez niego świadczenie należy rozpatrywać w kategorii dostawy. Jeżeli natomiast wartość materiałów własnych jest niewielka, przerób traktować i rozliczać należy jako usługę. Co istotne, organy przyjmują za kryterium wartość a nie ilość zużywanego materiału.

Dla przykładu, w interpretacji z dnia 18.07.2013 r., znak: IPTPP2/443-338/13-2/KW Izba Skarbowa w Łodzi wskazała, że: „nie ma wątpliwości, iż w przypadku powierzania przez zleceniodawcę 100% materiałów, mamy do czynienia z usługami na majątku rzeczowym. W sytuacji, gdy materiały powierzone stanowią mniej niż 100% materiałów zużytych przy wykonaniu danego wyrobu (…) należy przyjąć, że jeśli stanowią one przeważającą część w stosunku do materiałów własnych usługodawcy, w ujęciu wartościowym, świadczenie stanowi usługę na ruchomym majątku rzeczowym.” [Podobnie: Izba Skarbowa w Łodzi w interpretacji z dnia 9.03.2016 r., znak: IPTPP2/4512-637/15-3/SM; Izb Skarbowa w Katowicach w interpretacji z dnia 23.02.2017 r., znak: 2461-IBPP4.4512.127.2016.2.LG; Dyrektor Izby Krajowej Izby Skarbowej w interpretacji z dnia 17 maja 2019 r., znak: 0114-KDIP1-1.4012.121.2019.2.KOM.]

Należy jednak uznać, że kwalifikacja oparta wyłącznie na kryterium wartościowym nie jest jednak wystarczająca - może prowadzić do błędnej oceny nie uwzględniającej tak ważnych w tym przypadku elementów jak intencja stron oraz faktyczny charakter świadczenia. Potwierdza to treść wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 17.05.2012 r., sygn. I FSK 1154/11, w którym stwierdzono, że: „nieprawidłowe jest skoncentrowanie się przez organ interpretacyjny wyłącznie na wartościowej proporcji towarów dostarczonych i własnych. Za wadliwością tej oceny przemawia przede wszystkim nie uwzględnianie znaczenia dostarczonej przez kontrahenta wiedzy technologicznej, rodzaju świadczonych czynności, wskazywanego przez skarżącą faktu, iż wartość zużytych surowców stanowi element kalkulacyjny ceny samej usługi oraz tego, że zlecający zamawia określone świadczenie polegające na chemicznej obróbce jego materiałów i dodanych do nich surowców spółki, a celem transakcji nie jest sprzedaż wyrobu, lecz świadczenie usługi przetworzenia dla uzyskania określonego komponentu”.

Pamiętać również należy, że przerób na materiałach powierzonych z wykorzystaniem materiałów własnych jest czynnością złożoną. Oznacza to, że dla jej prawidłowej kwalifikacji konieczne jest wyodrębnienie czynności dominującej, tzn. określenie celu w jakim świadczenie jest realizowane, uwzględniając jego aspekt ekonomiczny. Jeżeli dominujące znaczenie ma usługa przetworzenia a nie sprzedaż powstałego w jego wyniku produktu końcowego, to niezależnie od proporcji wykorzystanego materiału, przyjąć należy, że czynność stanowi usługę w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT.

Karolina Mnich, Konsultant podatkowy w ECDP Tax Żuk Komorniczak i Wspólnicy Sp.k.