Przeniesienie majątku w zamian za zaległości podatkowe a VAT

Sprawa dotyczyła polskiej spółki prowadzącej działalność gospodarczą w zakresie obrotu nieruchomościami, która zawarła umowę dotyczącą przeniesienia na rzecz gminy prawa własności nieruchomości celem uregulowania zaległości podatkowych na podstawie art. 66 Ordynacji podatkowej. Zgodnie z ww. przepisem szczególnym przypadkiem wygaśnięcia zobowiązania podatkowego jest przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych na rzecz:

• Skarbu Państwa – w zamian za zaległości podatkowe z tytułu podatków stanowiących dochody budżetu państwa;
• gminy, powiatu lub województwa – w zamian za zaległości podatkowe z tytułu podatków stanowiących dochody ich budżetów.

Spółka we wniosku o wydanie indywidualnej interpretacji indywidualnej zwróciła się do Ministra Finansów z pytaniem czy powyższa transakcja zawarta z gminą podlega opodatkowaniu VAT. W opinii podatnika przeniesienie własności rzeczy na rzecz gminy w zamian za zaległości podatkowe z tytułu podatków stanowiących dochody budżetu gminy nie jest czynnością podlegającą opodatkowaniu VAT. Spółka we wniosku powołała się m.in. na uchwałę Naczelnego Sądu Administracyjnego z 8.10.2007 r. sygn. akt I FPS 2/07 (podjęta na gruncie poprzednio obowiązującej ustawy o VAT oraz o podatku akcyzowym, ale dotycząca mechanizmu wygaszania zobowiązań podatkowych na gruncie ordynacji podatkowej), w myśl której czynności skutkujące wygaśnięciem zobowiązania podatkowego (np. przeniesienie własności rzeczy na rzecz Skarbu Państwa) nie są obciążone VAT.

Polecamy: JPK_VAT 2018 – Instrukcja wdrożenia

Polecamy: Biuletyn VAT

Odmienne stanowisko zajął jednak Minister Finansów. W interpretacji indywidualnej Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu z 10.05.2013 r., znak ILPP2/443-149/13-2/EN uznał, że skoro w opisanej sytuacji dochodzi do przeniesienia prawa do rozporządzania rzeczą jak właściciel na gminę to należy ją uznać za odpłatną dostawę towarów czyli czynność co do zasady opodatkowaną. Podobny pogląd prezentowany jest np. w interpretacjach Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 17.06.2011 r., znak IPPP2/443‑304/11-3/MM, Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 30.04.2015 r., znak IBPP2/4512-86/15/AB jak i z 23.07.2015 r., znak IBPP2/4512-438/15/IK. Zdaniem organów w takich wypadkach odpłatność transakcji przejawia się poprzez zmniejszenie zobowiązania podatkowego podatnika.

Spółka nie zgadzając się z decyzją Ministra Finansów wniosła skargę do WSA w Warszawie. Sąd w wyroku z 13.02.2014 r. sygn. akt I SA/Po 718/13 przychylił się do stanowiska Spółki. Przyjął, że w przypadku przeniesienia własności towarów z nakazu organu władzy publicznej czy też z mocy samego prawa nie ma miejsca świadczenie wzajemne, które powoduje powstanie obowiązku podatkowego. Zatem takie przeniesienie w zamian za zaległości podatkowe z tytułu podatków stanowiących dochody budżetu państwa nie jest czynnością opodatkowaną.

Ostatecznie sprawa trafiła do NSA, gdyż wyrok został zaskarżony przez Ministra Finansów. Zdaniem sądu II instancji podatek nie jest świadczeniem pieniężnym, które może być uzyskane w zamian za inne świadczenie, bowiem zasadniczą cechą podatku jest jego jednostronność. Powziął jednak wątpliwość co do prawidłowości takiego wyroku, w związku z tym, postanowił zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości UE z pytaniem prejudycjalnym czy przeniesienie uprawnienia do rozporządzania rzeczą jak właściciel dokonane w zamian za zaległości podatkowe można uznać za odpłatną dostawę towarów w rozumieniu dyrektywy 2006/112/WE (postanowienie z 21.09.2015 r. w sygn. akt. I FSK 864/14).

Sprawę rozstrzygnął TSUE 11.05.2017 r. w wyroku w sprawie C-36/16, w którym zaznaczył, że „odpłatna” dostawa towarów w rozumieniu art. 2 ust. 1 lit a) dyrektywy 2006/112/WE oznacza, że między dostawcą a odbiorcą istnieje stosunek prawny, w ramach którego następuje wymiana świadczeń wzajemnych. O ile w niniejszej sprawie istnieje stosunek prawny podobny do tego łączącego wierzyciela i dłużnika, to ma on jednak w przypadku zobowiązania podatkowego charakter jednostronny. Podatek jest obowiązkowym świadczeniem pobieranym z urzędu przeznaczonym na usługi użyteczności publicznej. Zapłata tego podatku nawet w formie przekazania nieruchomości skutkuje jedynie wygaśnięciem zobowiązania podatkowego i nie rodzi obowiązku ze strony władzy publicznej do jakiegokolwiek świadczenia. Biorąc pod uwagę powyższe regulacje w ocenie Trybunału w opisanej transakcji nie dochodzi do wzajemnych świadczeń, a w konsekwencji nie można uznać jej za odpłatną dostawę towarów i objąć podatkiem VAT.

Powyższe nie wyklucza jednak obciążenia powyższej transakcji podatkiem VAT jako nieodpłatne przekazanie towarów na podstawie innych przepisów. Trybunał zwrócił uwagę na art. 16 dyrektywy 2006/112/WE (mający swoje odzwierciedlenie w art. 7 ust. 2 ustawy o VAT), w myśl którego za odpłatną dostawę towarów uznaje się wykorzystanie przez podatnika towarów stanowiących część majątku jego przedsiębiorstwa do celów prywatnych podatnika lub jego pracowników, które przekazuje nieodpłatnie lub, w ujęciu ogólnym, które przeznacza do celów innych niż prowadzona przez niego działalność, gdy VAT od tych towarów lub ich części podlegał w całości lub w części odliczeniu. Powyższy przepis ma zapobiegać niebezpieczeństwu nieopodatkowanej ostatecznej konsumpcji.

Przekazanie własności majątku w zamian za zaległości podatkowe na rzecz gminy będzie oznaczało wyprowadzenie go z majątku Spółki w celach innych niż prowadzona działalność gospodarcza. Zatem w sytuacji, w której podatnik dokonał odliczenia podatku naliczonego od nabycia nieruchomości może być zobowiązany do opodatkowania tej transakcji jako nieodpłatnej dostawy towarów na podstawie art. 16 dyrektywy 2006/112/WE.

Podsumowując, przeniesienie własności rzeczy przez podatnika na rzecz Skarbu Państwa, gminy, powiatu lub województwa w zamian za zaległości podatkowe, nie stanowi odpłatnej dostawy towarów podlegającej VAT. Jeżeli jednak podatnik przy nabyciu tych rzeczy odliczył podatek naliczony, wówczas może ona stanowić nieodpłatne przekazanie towarów zrównane z podlegającą opodatkowaniu dostawą towarów.

Katarzyna Bartniak, Młodszy konsultant podatkowy
ECDDP Sp z o.o.

Paweł Barnik, Doradca podatkowy nr wpisu 13130,
Zastępca Dyrektora Departamentu ds. Podatków Pośrednich ECDDP Sp. z o.o.