Czy usługi likwidacji szkody w imieniu i na rzecz zakładów ubezpieczeń podlegają zwolnieniu z VAT

Dnia 17 marca 2016 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: TSUE, Trybunał) w wyroku C 40/15 uznał, że: „Likwidacja szkód ze zdarzeń ubezpieczeniowych, prowadzona w imieniu i na rachunek ubezpieczyciela przez podmiot trzeci, który nie pozostaje w żadnym stosunku umownym z ubezpieczonym i którego działalność nie obejmuje wyszukiwania klientów i kontaktowania ich z ubezpieczycielem w celu zawarcia umów ubezpieczenia, nie wchodzi w zakres zwolnienia z art. 135 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2006/112/WE, Dz. Urz. UE L z 2006 r. nr 347/1 (dalej: Dyrektywa VAT).”

Polecamy książkę: VAT 2017. Komentarz

Główne postępowanie w przedmiotowej sprawie rozpoczęło się dnia 1 czerwca 2012 r., kiedy to Spółka A. z siedzibą w Warszawie wystąpiła z wnioskiem o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w celu ustalenia, czy na podstawie ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. 2004 nr 54 poz. 535) świadczone przez nią usługi podlegają zwolnieniu na podstawie art. 43 ust. 13 w zw. z art. 43 ust. 1 pkt 37 ustawy o VAT. W przedmiotowej interpretacji Spółka stanęła na stanowisku, że wykonywane przez nią transakcje dotyczące usług ubezpieczeniowych składają się na jedną usługę o charakterze kompleksowym, która powinna być w całości zwolniona.

Spółka A. jest podatnikiem VAT i świadczy w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń usługi polegające m.in. na: przyjmowaniu zgłoszeń szkód; prowadzeniu rejestru szkód w systemie informatycznym, ustalaniu przyczyn i okoliczności szkód, oraz na prowadzeniu likwidacji merytorycznej szkód.

Sprzedaż towarów do Unii a zwolnienie z VAT

W odpowiedzi na wniosek Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z dnia 31 sierpnia 2012 r., IPPP1/443-472/12-2/AS wydanej w imieniu Ministra Finansów uznał za prawidłowe stanowisko A., tylko w części dotyczącej czynności prowadzenia likwidacji merytorycznej szkód. Według Dyrektora Izby Skarbowej powyższa działalność obejmuje wykonanie analizy właściwej dokumentacji i podejmowanie decyzji merytorycznych w sprawach o odszkodowanie, co oznacza, że tylko tego typu transakcje stanowią czynność ubezpieczeniową.

Powyższą interpretacje Spółka zaskarżyła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, który uznał skargę i wyrokiem z dnia 14 maja 2013 r., sygn. III SA/Wa 3502/12 uchylił przedmiotową interpretację, zarzucając jej przekroczenie zakresu zwolnień przewidzianych w Dyrektywie VAT, i jednocześnie orzekł, że Minister Finansów nie mógł zastosować bardziej restrykcyjnej regulacji powyższej dyrektywy wobec podatnika.

Kolejnym etapem postępowania było wniesienie przez Ministra Finansów skargi kasacyjnej od powyższego wyroku. Minister Finansów zarzucił błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie normy wynikającej z art. 43 ust. 1 pkt 37 i art. 43 ust. 13 ustawy o VAT i w konsekwencji przyjęcie, że usługi świadczone przez skarżącą mogą korzystać ze zwolnienia z podatku VAT w oparciu o wskazane przepisy.

Kiedy sprzedaż nieruchomości jest zwolniona z VAT

W związku z powyższym Naczelny Sąd Administracyjny powziął wątpliwości i stwierdził, że rozpatrzenie skargi kasacyjnej wymaga wykładni prawa wspólnotowego i postanowił zawiesić postępowanie, oraz zwrócić się do TSUE z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy art. 135 ust. 1 lit. a) dyrektywy VAT należy interpretować w ten sposób, że usługi takie jak w niniejszej sprawie, świadczone na rzecz zakładu ubezpieczeń przez podmiot trzeci, w imieniu i na rzecz ubezpieczyciela, który to podmiot nie pozostaje w żadnym stosunku prawnym z ubezpieczonym, objęte są zwolnieniem, o którym mowa w tym przepisie?”.

Ostatecznie TSUE w odpowiedzi na zadane pytanie w wyroku z dnia 17 marca 2016 r., C 40/15 wyjaśnił, że pojęcie „transakcji ubezpieczeniowych” nie musi być stosowane jedynie do usług świadczonych przez ubezpieczycieli, ale również do podmiotów, które korzystając z usług ubezpieczyciela, zapewniają ochronę w ramach ubezpieczenia grupowego. Warunkiem koniecznym, który muszą spełnić powyższe podmioty jest przejęcie ryzyka i wejście w stosunek umowny z ubezpieczonym.

Nawiązując do sytuacji Spółki A., TSUE w powyższym wyroku uznał, że: „w przedmiotowej sprawie usługodawca taki jak A. sam nie podjął się zapewnienia ubezpieczonemu ochrony na wypadek ryzyka i w ogóle nie jest związany z ubezpieczonym stosunkiem umownym.” Ponadto TSUE podkreślił, że „w konsekwencji, mimo iż usługa likwidacji szkód będąca przedmiotem postępowania głównego (…) stanowi istotny element transakcji ubezpieczeniowej, ponieważ w niniejszym wypadku obejmuje ustalenie odpowiedzialności i wysokości szkody, a także decyzję o wypłacie lub odmowie odszkodowania ubezpieczonemu, należy stwierdzić, że usługa ta (…) nie stanowi transakcji ubezpieczeniowej w rozumieniu art. 135 ust. 1 lit. a) dyrektywy VAT.”

Jednocześnie Trybunał w przedmiotowym wyroku odniósł się do przesłanki, zgodnie z którą dane usługi powinny być „świadczone przez brokerów ubezpieczeniowych i agentów ubezpieczeniowych” i stwierdził zarazem, że usługi świadczone przez A. nie są charakterystyczne dla działalności brokera lub agenta ubezpieczeniowego, ponieważ w żaden sposób nie są związane z wyszukiwaniem klientów i kontaktowaniem ich z ubezpieczycielem w celu zawarcia umów ubezpieczenia.

Zwolnienie z VAT tylko dla podatników mających siedzibę w Polsce

Podsumowując usługi likwidacji szkód nie mogą być uznane za transakcje objęte zwolnieniem od opodatkowania na podstawie Dyrektywy o VAT. Powyższe wynika z faktu, że w przedmiotowej sprawie Spółka A. nie jest zakładem ubezpieczeń, brokerem ani agentem ubezpieczeniowym, a w szczególności nie przyjmuje odpowiedzialności wobec ubezpieczonych i nie wiąże jej stosunek umowny z ubezpieczonym. Ponadto TSUE zwrócił uwagę, że zwolnienie wynikające z Dyrektywy VAT nie dotyczy usług stanowiących odrębną całość i pełniących specyficzne, oraz istotne funkcje ubezpieczeniowe, tylko usług stricte ubezpieczeniowych.

Na zakończenie warto podkreślić, że powyższe stanowisko TSUE może oznaczać wzrost obciążeń z tytułu nieodliczonego podatku VAT po stronie ubezpieczycieli nabywających usługi likwidacji szkód. W związku z powyższym podatnicy będą zmuszeni opodatkować nabycie przedmiotowych usług, ponieważ nie przysługuje im zwolnienie z VAT.

Autor: Marta Madeja, młodszy asystent podatkowy w kancelarii Russel Bedford

Artykuł pochodzi z RB Magazine wydawanego przez Russell Bedford