Zwrot podatku na nowych zasadach

Zasady odliczenia i zwrotu VAT określają przepisy art. 86–89 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.). W wyniku ostatniej nowelizacji tej ustawy zmianie uległa treść art. 86–88, niezmieniony pozostał tylko art. 89 ustawy o VAT. Nowelizacja kładzie kres słynnemu, głównie z krytyki, wzorowi Lisaka. Przypomnijmy, że stosowany jest on do wyliczenia, od którego samochodu firmie przysługuje odliczenie VAT. Zmiany dotyczące odliczenia VAT od samochodów zaczną obowiązywać po upływie 3 miesięcy od daty ogłoszenia nowelizacji. Nowelizacja określa też przypadki, w których będziemy mieli prawo do pełnego odliczenia VAT przy zakupie samochodów.

Generalna zasada określająca prawo do odliczenia podatku naliczonego zawarta została w art. 86 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług. Zgodnie z tym przepisem, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124 ustawy o VAT. Prawo to może zostać spełnione we wskazanych okresach, określonych w art. 86 ust. 10-13 powołanej ustawy o podatku od towarów i usług. Jednocześnie realizacja tego prawa została ograniczona warunkami określonymi w art. 88 i 90 ustawy oraz obowiązkami dokonywania korekt podatku naliczonego wynikającymi z art. 91 tej ustawy. Warunki określone w art. 88 ustawy uległy zmianie. Nadal jednak obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się do nabywanych przez podatnika towarów i usług, jeżeli wydatki na ich nabycie nie mogłyby być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, z wyjątkiem przypadków, gdy brak możliwości zaliczenia tych wydatków do kosztów uzyskania przychodów pozostaje w bezpośrednim związku ze zwolnieniem od podatku dochodowego.

W przypadku nabycia samochodów osobowych, podobnie jak to ma miejsce w aktualnym stanie prawnym, nie będziemy mieli prawa do odliczenia pełnej kwoty naliczonego VAT. Nabycie samochodów osobowych oraz innych pojazdów samochodowych o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony uprawniać będzie do odliczenia kwoty podatku naliczonego stanowiącego 60 proc. kwoty podatku określonej w fakturze lub kwoty podatku należnego z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów lub kwoty podatku należnego od dostawy towarów, dla których podatnikiem jest ich nabywca – nie więcej jednak niż 6000 zł. Oznacza to, że od tych samochodów odliczyć można będzie 60 proc. wartości podatku, nie więcej niż 6 tys. zł.

Po zmianach można więc będzie korzystać z pełnego odliczenia VAT tylko w przypadku nabycia, leasingu lub najmu samochodów, których dopuszczalna masa całkowita przekracza 3,5 tony. Pełnego odliczenia można będzie dokonać dodatkowo jeszcze w kilku przypadkach. Ograniczenie nie będzie dotyczyło:

•  pojazdów samochodowych mających jeden rząd siedzeń, który oddzielony jest od części przeznaczonej do przewozu ładunków ścianą lub trwałą przegrodą, klasyfikowanych na podstawie przepisów prawa o ruchu drogowym do podrodzaju: wielozadaniowy, van;

•  pojazdów samochodowych mających więcej niż jeden rząd siedzeń, spełniających warunki określone w ustawie, wskazujące m.in. na fakt, że długość części przeznaczonej do przewozu ładunków ma stanowić ponad 50 proc. długości pojazdu; nowelizacja wskazuje jak ta długość ma być liczona;

•  pojazdów samochodowych, które mają otwartą część przeznaczoną do przewozu ładunków,

•  pojazdów samochodowych, które posiadają kabinę kierowcy i nadwozie przeznaczone do przewozu ładunków jako konstrukcyjnie oddzielne elementy pojazdu,

•  pojazdów samochodowych będących pojazdami specjalnymi w rozumieniu prawa o ruchu drogowym o przeznaczeniach wymienionych w załączniku nr 9 do ustawy,

•  pojazdów samochodowych konstrukcyjnie przeznaczonych do przewozu co najmniej 10 osób łącznie z kierowcą – jeżeli z dokumentów wydanych na podstawie przepisów prawa o ruchu drogowym wynika takie przeznaczenie.

Pełne odliczenie VAT przysługiwać będzie jeszcze w jednym przypadku. Prawo do niego będzie miał podatnik, którego przedmiotem działalności jest:

•  odprzedaż tych samochodów (pojazdów) lub

•  oddanie w odpłatne używanie tych samochodów (pojazdów) na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu lub innych umów o podobnym charakterze, i te samochody (pojazdy) są przez podatnika przeznaczone wyłącznie do wykorzystania na te cele przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy.

Spełnienie wymagań dla pojazdów do odliczenia pełnego VAT stwierdzać będzie się na podstawie dodatkowego badania technicznego, przeprowadzonego przez okręgową stację kontroli pojazdów, potwierdzonego zaświadczeniem wydanym przez tę stację, oraz dowodu rejestracyjnego pojazdu, zawierającego właściwą adnotację o spełnieniu tych wymagań. Wymóg ten nie będzie dotyczył pojazdów specjalnych oraz pojazdów konstrukcyjnie przeznaczonych do przewozu co najmniej 10 osób łącznie z kierowcą oraz przypadków, gdy przedmiotem działalności podatnika jest odprzedaż tych samochodów lub oddanie w odpłatne użytkowanie na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu lub innych umów o podobnym charakterze.

Jeżeli w pojeździe, dla którego stacja kontroli pojazdów wydała zaświadczenie o spełnieniu wymagań do pełnego odliczenia VAT, nastąpiły zmiany w okresie 12 miesięcy, licząc od miesiąca, w którym otrzymano fakturę lub dokument celny, podatnik będzie zobowiązany do skorygowania kwoty podatku naliczonego w całości w rozliczeniu za okres, w którym dokonano tych zmian.

Wszystkie te wymogi dotyczyć będą również importu samochodów osobowych oraz innych pojazdów samochodowych, z tym że kwotę podatku naliczonego w przypadku tych pojazdów stanowić będzie 60 proc. kwoty wynikającej z dokumentu celnego, z uwzględnieniem kwot wynikających z decyzji, o których mowa w art. 33 ust. 2 i 3 oraz art. 34 ustawy – nie więcej jednak niż 6 tys. zł.

W przypadku usługobiorców użytkujących samochody osobowe oraz inne pojazdy samochodowe o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony, na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze, kwotę podatku naliczonego stanowić będzie 60 proc. kwoty podatku naliczonego od czynszu (raty) lub innych płatności wynikających z zawartej umowy, udokumentowanych fakturą. Suma kwot w całym okresie użytkowania samochodów i pojazdów, dotycząca jednego samochodu i pojazdu, nie będzie mogła przekroczyć kwoty 6 tys. zł.

Nowe przepisy będą miały zastosowanie również do nabytych lub importowanych części składowych zużytych do wytworzenia przez podatnika samochodów osobowych oraz innych pojazdów samochodowych o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony, jeżeli pojazdy te i samochody zostały zaliczone przez podatnika do środków trwałych w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym.

Nowelizacja zmienia krytykowany od dawna przepis art. 127 ustawy, który określa zasady zwrotu VAT turystom. Zgodnie z nowym brzmieniem przepisu zaświadczenie wydawane przez ministra finansów firmom pośredniczącym w zwrocie VAT będzie ważne nie dłużej niż rok. Złagodzono nieco warunki wydawania takich zezwoleń przedsiębiorcom specjalizującym się w refundacji VAT turystom. Zaległość podatkowa lub zaległość wobec ZUS takiej firmy uregulowana w ciągu 30 dni nie będzie już skutkować utratą zezwolenia na taką działalność, jak to miało miejsce dotychczas. Przypomnijmy, że m.in. z powodu takiego zarzutu cofnięto zezwolenie na zwrot VAT turystom firmie Global Refund i przez pewien okres Polska była jedynym krajem w Europie niedokonującym takiego zwrotu, co z pewnością nie stawiało nas w korzystnym świetle. Zasada taka będzie miała zastosowanie także do podmiotów, które uzyskały już zaświadczenie od ministra finansów i które przed upływem czasu, na który zostało ono wydane, składają wniosek o wydanie zaświadczenia na kolejny okres.

Znowelizowano także art. 87 ustawy o VAT. W myśl nowego brzmienia tego przepisu, zwrot różnicy podatku następuje na rachunek bankowy podatnika w banku mającym siedzibę na terytorium kraju wskazanym w zgłoszeniu identyfikacyjnym, o którym mowa w odrębnych przepisach, w terminie 60 dni od dnia złożenia rozliczenia przez podatnika. Jeżeli zasadność zwrotu wymaga dodatkowego sprawdzenia, naczelnik urzędu skarbowego może przedłużyć ten termin do czasu zakończenia postępowania wyjaśniającego. Jeżeli przeprowadzone postępowanie wykaże zasadność zwrotu, urząd skarbowy wypłaci podatnikowi należną kwotę wraz z odsetkami w wysokości odpowiadającej opłacie prolongacyjnej stosowanej w przypadku odroczenia płatności podatku lub jego rozłożenia na raty.

Różnica podatku będzie podlegać zwrotowi w kwocie przekraczającej wartość podatku naliczonego związanego z nabyciem towarów lub usług, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji, oraz gruntów i praw wieczystego użytkowania gruntów, jeżeli zostały one zaliczone do środków trwałych nabywcy. Kwota ta będzie powiększana o 22 proc. obrotu podatnika opodatkowanego stawkami niższymi niż określona w art. 41 ust. 1 (22 proc.) oraz obrotu z tytułu dostaw towarów lub świadczenia usług, o których mowa w art. 86 ust. 8 pkt 1. Różnica podatku podlega zwrotowi w terminie 180 dni od dnia złożenia deklaracji podatkowej. Przepis ten mówi o dostawach towarów lub świadczeniu usług przez podatnika poza terytorium kraju.

Do obrotu związanego z wyliczeniem tej różnicy wliczać się będzie obrót z tytułu otrzymania należności, dla którego obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19 ust. 12 albo art. 20 ust. 3. Warunkiem zaliczenia tej części obrotu będzie jednak konieczność przedstawienia w urzędzie skarbowym zabezpieczenia majątkowego w kwocie odpowiadającej kwocie podatku, jaka byłaby należna, gdyby obrót ten dotyczył dostawy towarów na terytorium kraju, do czasu przedstawienia dokumentów potwierdzających eksport towarów albo wewnątrzwspólnotową dostawę towarów, objętych tą należnością. Chodzi tu o sytuacje, w których powstał obowiązek podatkowy wskutek zaliczek, otrzymanie całości lub części należności (eksport towarów, jeżeli wywóz nastąpi w ciągu 6 miesięcy, licząc od dnia otrzymania części należności). Wspomniany przepis art. 20 ust. 3 mówi bowiem, że jeżeli przed dokonaniem wewnątrzwspólnotowej dostawy otrzymano całość lub część ceny, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury potwierdzającej otrzymanie całości lub części ceny.

Zgodnie ze znowelizowanym art. 88 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT, obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się do nabywanych przez podatnika paliw silnikowych, oleju napędowego oraz gazu wykorzystywanych do napędu samochodów osobowych i innych pojazdów samochodowych, o których mowa w art. 86 ust. 3. Dotyczy to więc samochodów osobowych i innych pojazdów samochodowych o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony. Przepis ten wchodzi w życie po upływie 90 dni od dnia ogłoszenia ustawy nowelizującej (w zakresie stosowania do samochodów osobowych i innych pojazdów samochodowych).

W wyniku nowelizacji dodany został też w art. 88 nowy ustęp 3a. W myśl tego przepisu nie będą stanowiły podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne, w przypadku gdy:

• sprzedaż została udokumentowana fakturami lub fakturami korygującymi wystawionymi przez podmiot nieistniejący lub nieuprawniony do wystawiania faktur lub faktur korygujących,

• sprzedaż została udokumentowana fakturami lub fakturami korygującymi, w których kwota podatku wykazana na oryginale faktury lub faktury korygującej jest różna od kwoty wykazanej na kopii,

• transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu, jest zwolniona z VAT – a kwota wykazana na fakturze nie została uregulowana,

• wystawiono więcej niż jedną fakturę dokumentującą tę samą sprzedaż,

• wystawione faktury, faktury korygujące lub dokumenty celne: stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane – w części dotyczącej tych czynności; podają kwoty niezgodne z rzeczywistością – w części dotyczącej tych pozycji, dla których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością; potwierdzają czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 i 83 kodeksu cywilnego – w części dotyczącej tych czynności;

Wspomniane przepisy kodeksu cywilnego stanowią o nieważności czynności prawnych sprzecznych z ustawą albo mających na celu obejście ustawy, sprzecznych z zasadami współżycia społecznego oraz pozornych oświadczeń woli.

• faktury, faktury korygujące wystawione przez nabywcę zgodnie z odrębnymi przepisami nie zostały zaakceptowane przez sprzedającego.

Wszystkie te ograniczenia mają zastosowanie również do duplikatów faktur.

Warto podkreślić, że zwrot VAT oraz obniżenie podatku należnego nie będzie możliwe od samochodów, dla których wystawiono zaświadczenie okręgowej stacji kontroli pojazdów, zawierające informacje niezgodne ze stanem faktycznym.

Zgodnie ze znowelizowanym art. 93 ustawy o VAT, w przypadku nabycia towarów i usług, o których mowa w art. 87 ust. 3, czyli zaliczanych przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji, oraz gruntów i praw wieczystego użytkowania gruntów, jeżeli zostały one zaliczone do środków trwałych nabywcy – przed dokonaniem sprzedaży opodatkowanej lub dostawy towarów lub świadczenia usług poza terytorium kraju, podmiotom dokonującym nabycia przysługuje prawo do zwrotu kwoty podatku naliczonego w formie zaliczki. Zwrot będzie przysługiwał na wniosek podmiotu uprawnionego, po spełnieniu łącznie następujących warunków:

• podmiot został zarejestrowany jako podatnik VAT czynny i nie wykonywał czynności opodatkowanych, z wyjątkiem: importu towarów, wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, importu usług, nabycia towarów, jeżeli dokonującym ich dostawy na terytorium kraju jest podatnik nieposiadający siedziby, stałego miejsca prowadzenia działalności lub stałego miejsca zamieszkania na terytorium kraju (z zastrzeżeniami),

• wartość nabytych towarów bez podatku naliczonego w okresie po dniu złożenia zgłoszenia rejestracyjnego wynosi nie mniej niż 250 000 zł,

• podmiot uprawniony uregulował w całości należność za nabyte towary i usługi objęte zwrotem kwoty podatku naliczonego, a w przypadku importu towarów zapłacił podatek należny od tego importu,

• podmiot złożył oświadczenie, że: nabyte towary i usługi służyć będą do czynności opodatkowanych lub do czynności dostawy towarów lub świadczenia usług poza terytorium kraju, które zostaną wykonane nie później niż w ciągu 6 miesięcy od dnia otrzymania ostatniej faktury stwierdzającej nabycie tych towarów lub usług albo w przypadku importu towarów – od dnia otrzymania ostatniego dokumentu celnego; ponadto że w okresie od dnia rozpoczęcia wykonywania tych czynności do końca następnego roku, nie będzie korzystał ze zwolnienia od podatku określonego w art. 113 ust. 1 lub 8 (wartość sprzedaży poniżej 10 000 euro, w biurach maklerskich 30-krotność prowizji lub innych postaci wynagrodzeń).

Zwrot podatku naliczonego w formie zaliczki ma następować w trzech równych ratach, przy czym pierwsza rata ma być wypłacana w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku, druga rata w ciągu 120 dni, a trzecia rata w ciągu 180 dni. Minister finansów ma określić w formie rozporządzenia szczegółowy sposób dokumentowania i tryb wypłaty zaliczki oraz przypadki zwrotu zaliczki wraz z oprocentowaniem. Warto dodać, że kwota podatku naliczonego, która nie może zostać wypłacona w formie zaliczki, podlegać będzie rozliczeniu na zasadach ogólnych.

Wiesława Moczydłowska