Prawa i obowiązki w trakcie kontroli podatkowej
REKLAMA
SPIS TREŚCI
PORADY PRAWNE
- Kiedy dojdzie do nadużycia procedury przez fiskusa
- Czy podatnik ma prawo wypowiedzi o dowodach
Wezwanie podatnika
Organy podatkowe mają szeroki wachlarz możliwości sprawdzenia prawidłowości rozliczeń podatników. Zacznijmy jednak nie od samej kontroli, a od wyjaśniania wątpliwości.
REKLAMA
Organ podatkowy może wezwać stronę lub inne osoby do złożenia wyjaśnień, zeznań lub dokonania określonej czynności osobiście, przez pełnomocnika lub na piśmie, jeżeli jest to niezbędne dla wyjaśnienia stanu faktycznego lub rozstrzygnięcia danej sprawy. Oczywiście może się zdarzyć, że wzywany podatnik nie będzie mógł stawić się w urzędzie, np. z powodu choroby. Wtedy organ podatkowy może przyjąć wyjaśnienie lub zeznanie albo dokonać czynności w miejscu pobytu tej osoby.
Przepisy przewidują, że wezwany jest zobowiązany do osobistego stawienia się tylko na obszarze województwa, w którym zamieszkuje lub przebywa. Co ważne, wezwanie musi mieć odpowiednią formę. W wezwaniu urząd musi wskazać: nazwę i adres organu podatkowego; imię i nazwisko osoby wzywanej; w jakiej sprawie i w jakim charakterze oraz w jakim celu osoba ta zostaje wezwana; czy osoba wezwana powinna stawić się osobiście lub przez pełnomocnika, czy też może złożyć wyjaśnienie lub zeznanie na piśmie; termin, do którego żądanie powinno być spełnione, albo dzień, godzinę i miejsce zgłoszenia się osoby wzywanej lub jej pełnomocnika; skutki prawne niezastosowania się do wezwania.
Ponadto wezwanie powinno być podpisane przez pracownika organu podatkowego, z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego osoby podpisującej.
W sprawach uzasadnionych ważnym interesem adresata lub gdy stan sprawy tego wymaga wezwania można dokonać telegraficznie lub telefonicznie albo przy użyciu innych środków łączności. Wezwanie dokonane w taki sposób powoduje skutki prawne tylko wtedy, gdy nie ma wątpliwości, że dotarło do adresata we właściwej treści i w odpowiednim terminie.
SPRAWDZANIE KONTRAHENTÓW
Organ podatkowy, w związku z prowadzonym postępowaniem podatkowym lub kontrolą podatkową, może zażądać od kontrahentów podatnika wykonujących działalność gospodarczą przedstawienia dokumentów, w zakresie objętym kontrolą u podatnika, w celu sprawdzenia ich prawidłowości i rzetelności. Z czynności tych sporządza się protokół.
Czynności sprawdzające
Wezwanie podatnika w celu złożenia wyjaśnień to tylko jeden ze sposobów kontaktu urzędu z podatnikiem. Kolejnym są czynności sprawdzające. Czynności te nie są jeszcze ani postępowaniem podatkowym, ani kontrolą podatkową.
Organy podatkowe I instancji dokonują czynności sprawdzających, mających na celu:
• sprawdzenie terminowości: składania deklaracji; wpłacania zadeklarowanych podatków, w tym również pobieranych przez płatników oraz inkasentów;
• stwierdzenie formalnej poprawności składanych dokumentów;
• ustalenie stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z przedstawionymi dokumentami.
REKLAMA
W ramach czynności sprawdzających poprawiane są m.in. błędy w deklaracjach podatkowych. Jeśli podczas sprawdzania urząd stwierdzi, że podatnik pomylił się w wypełnianiu deklaracji albo wezwie go do złożenia korekty, albo sam skoryguje zeznanie. Jednak ten drugi przypadek będzie miał miejsce tylko wtedy, gdy kwota zwrotu podatku lub wysokości straty w wyniku korekty dokonanej przez urząd nie przekracza 1 tys. zł.
Jeśli podatnik w ogóle nie złożył zeznania, urząd podczas czynności sprawdzających może zażądać złożenia wyjaśnień w sprawie przyczyn niezłożenia deklaracji lub wezwać do jej złożenia, jeżeli deklaracja nie została złożona mimo takiego obowiązku. W razie wątpliwości co do poprawności złożonej deklaracji organ podatkowy może wezwać do udzielenia, w wyznaczonym terminie, niezbędnych wyjaśnień lub uzupełnienia deklaracji, wskazując przyczyny podania w wątpliwość rzetelności danych w niej zawartych.
Jeżeli natomiast ze złożonej deklaracji wynika, że podatnik skorzystał z przysługujących mu ulg podatkowych, organ podatkowy może zwrócić się do niego o okazanie dokumentów lub o złożenie fotokopii dokumentów, których posiadania przez podatnika, w określonym czasie, wymaga przepis prawa.
Rozpoczęcie postępowania
Teraz przejdźmy do postępowania podatkowego. Na początek jedna uwaga - postępowanie podatkowe nie jest tożsame z kontrolą podatkową. To dwa różne tryby kontrolne, przewidziane w Ordynacji podatkowej.
Postępowanie podatkowe wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu. Wszczęcie postępowania z urzędu następuje w formie postanowienia. Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia żądania organowi podatkowemu. O wszczęciu postępowania na wniosek jednej ze stron organ podatkowy zawiadamia wszystkie pozostałe osoby będące stroną w sprawie. Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony wniesione za pomocą środków komunikacji elektronicznej jest dzień otrzymania żądania przez organ podatkowy lub przez jednostkę informatyczną obsługi administracji podatkowej.
Datą wszczęcia postępowania z urzędu jest dzień doręczenia stronie postanowienia o wszczęciu postępowania.
Co istotne, w sprawach, w których prawa i obowiązki stron wynikają z tego samego stanu faktycznego oraz z tej samej podstawy prawnej i w których właściwy jest ten sam organ podatkowy, można wszcząć i prowadzić jedno postępowanie dotyczące więcej niż jednej strony. W sprawie połączenia postępowań organ podatkowy wydaje postanowienie, na które służy zażalenie.
W trakcie postępowania podatkowego podatnik ma prawo wnoszenia żądań, wyjaśnień, odwołań, zażaleń, ponagleń, wniosków. Dokumenty te mogą być wnoszone na piśmie, telegraficznie lub za pomocą dalekopisu, telefaksu, środków komunikacji elektronicznej albo za pomocą formularza umieszczonego na stronie internetowej właściwego organu podatkowego lub jednostki informatycznej obsługi administracji podatkowej, umożliwiającego wprowadzenie danych do systemu teleinformatycznego tego organu lub jednostki, a także ustnie do protokołu.
Każde takie podanie powinno zawierać co najmniej treść żądania, wskazanie osoby, od której pochodzi, oraz jej adresu (miejsca zamieszkania lub pobytu, siedziby albo miejsca prowadzenia działalności), a także czynić zadość innym wymogom ustalonym w przepisach szczególnych.
Podanie wniesione pisemnie albo ustnie do protokółu powinno być podpisane przez wnoszącego, a protokół ponadto przez pracownika, który go sporządził. Jeżeli podanie wnosi osoba, która nie może lub nie umie złożyć podpisu, podanie lub protokół podpisuje za nią inna osoba przez nią upoważniona, czyniąc o tym wzmiankę obok podpisu.
Organ podatkowy zobowiązany jest potwierdzić wniesienie podania, jeżeli wnoszący je tego zażąda. Organ podatkowy lub jednostka informatyczna obsługi administracji podatkowej poświadcza, w formie elektronicznej, wniesienie podania za pomocą środków komunikacji elektronicznej albo za pomocą formularza umieszczonego na stronie internetowej właściwego organu podatkowego.
Jeżeli podanie nie spełnia wymogów określonych przepisami prawa, organ podatkowy wezwie podatnika do usunięcia braków w terminie siedmiu dni, z pouczeniem, że niewypełnienie tego warunku spowoduje pozostawienie podania bez rozpatrzenia. Jeżeli podanie nie zawiera adresu, organ pozostawia je bez rozpatrzenia. W tym przypadku nie dokonuje się wezwania do uzupełnienia braków pisma.
Urzędowe postanowienia
W toku postępowania organ podatkowy wydaje postanowienia. Postanowienia te dotyczą poszczególnych kwestii wynikających w toku postępowania podatkowego, lecz nie rozstrzygają o istocie sprawy, chyba że przepisy Ordynacji podatkowej stanowią inaczej.
Postanowienie zawiera: oznaczenie organu podatkowego; datę jego wydania; oznaczenie strony albo innych osób biorących udział w postępowaniu; powołanie podstawy prawnej; rozstrzygnięcie; pouczenie, czy i w jakim trybie służy na nie zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego; podpis osoby upoważnionej, z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego.
Postanowienie zawiera uzasadnienie faktyczne i prawne, jeżeli służy na nie zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego oraz gdy wydane zostało na skutek zażalenia na postanowienie.
Postanowienie, od którego służy zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego, doręczane jest na piśmie.
Protokół z czynności
Poza postanowieniami organ podatkowy sporządza zwięzły protokół z każdej czynności postępowania mającej istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, chyba że czynność została w inny sposób utrwalona na piśmie.
W szczególności sporządza się protokół: przyjęcia wniesionego ustnie podania; przesłuchania strony, świadka i biegłego; oględzin i ekspertyz dokonywanych przy udziale pracownika organu podatkowego; ustnego ogłoszenia postanowienia; rozprawy.
Protokół musi być sporządzony tak, aby z jego treści wynikało, kto, kiedy, gdzie i jakich czynności dokonał, kto i w jakim charakterze był przy nich obecny, co i w jaki sposób w wyniku tych czynności ustalono i jakie uwagi zgłosiły obecne osoby.
Co ważne, protokół odczytuje się wszystkim osobom obecnym, biorącym udział w czynności urzędowej, które powinny następnie protokół podpisać. Odmowę lub brak podpisu którejkolwiek osoby należy omówić w protokóle.
Akta sprawy
Dokumentacja przy wszystkich czynnościach kontrolnych organów podatkowych to podstawowy obowiązek organów podatkowych. Z właściwie przygotowanej dokumentacji korzyści będzie miał także podatnik. W każdym stadium postępowania organ podatkowy zobowiązany jest bowiem umożliwić stronie przeglądanie akt sprawy oraz sporządzanie z nich notatek, kopii lub odpisów. Wszystkie te czynności dokonywane są w lokalu organu podatkowego w obecności pracownika tego organu. Dodatkowo podatnik może żądać uwierzytelnienia odpisów lub kopii akt sprawy lub wydania jej z akt sprawy uwierzytelnionych odpisów.
Prawo strony do przeglądania akt sprawy przysługuje w każdym stadium postępowania i tylko od strony zależy sposób korzystania z tego prawa, czy czynić to będzie na bieżąco (wielokrotnie) w trakcie całego postępowania, czy jednorazowo przed wydaniem decyzji, czy też w ogóle nie będzie z niego korzystała - wyjaśnił NSA w wyroku z 15 grudnia 2005 r. (nr I FSK 250/05; niepublikowany).
W innym wyroku z 10 maja 2004 r. (sygn. akt FSK 54/04; publikowany w ONSAiWSA z 2004 roku nr 3, poz. 60) sąd podkreślił, że możliwość zapoznawania się z aktami sprawy, ich przeglądania, sporządzania z nich notatek itp. to uprawnienie podatnika, a nie jego obowiązek. Temu uprawnieniu odpowiada obowiązek organu podatkowego umożliwienia podatnikowi skorzystania z możliwości przewidzianej przepisami prawa.
Trzeba jednak podkreślić, że podatnik nie będzie miał wglądu do wszystkich akt sprawy. Nie będzie mógł przeglądać dokumentów objętych ochroną tajemnicy państwowej, a także innych dokumentów, które organ podatkowy wyłączy z akt sprawy ze względu na interes publiczny.
Jednak uwaga. Odmowa umożliwienia stronie zapoznania się z dokumentami, sporządzania z nich notatek, kopii i odpisów, uwierzytelniania odpisów i kopii lub wydania uwierzytelnionych odpisów następuje w drodze postanowienia. Na takie postanowienie podatnikowi przysługuje zażalenie.
Ważne dowody
Skoro już wiemy, jak przeglądać dokumentację w swojej sprawie oraz jak starać się o jej kopie, warto też wiedzieć, jak gromadzić i przedstawiać urzędowi skarbowemu dowody. Od nich bowiem zależy rozstrzygnięcie sprawy. Jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem.
Jeżeli przepis prawa nie wymaga urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego w drodze zaświadczenia, organ podatkowy odbiera od strony, na jej wniosek, oświadczenie złożone pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania.
Dowodami w postępowaniu podatkowym mogą być w szczególności księgi podatkowe, deklaracje złożone przez stronę, zeznania świadków, opinie biegłych, materiały i informacje zebrane w wyniku oględzin, informacje podatkowe oraz inne dokumenty zgromadzone w toku czynności sprawdzających lub kontroli podatkowej oraz materiały zgromadzone w toku postępowania karnego albo postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe.
Jak podkreślił WSA w Warszawie w wyroku z 14 marca 2007 r. (sygn. akt III SA/Wa 3435/06; niepublikowany), dowodem w postępowaniu podatkowym jest dokument. Ordynacja podatkowa nie definiuje pojęcia dokumentu. Na gruncie tej ustawy uregulowano tylko moc dowodową dokumentów urzędowych. Środkiem dowodowym w postępowaniu podatkowym są również dokumenty niemające statusu dokumentów urzędowych, które określa się mianem dokumentów prywatnych.
Jeżeli z dowodów zgromadzonych w toku postępowania podatkowego wynika potrzeba uzupełnienia tych dowodów lub ich porównania z informacjami pochodzącymi z banku, bank jest zobowiązany na pisemne żądanie naczelnika urzędu skarbowego lub naczelnika urzędu celnego do sporządzenia i przekazania informacji dotyczących strony postępowania. Te same zasady mają zastosowanie odpowiednio do zakładów ubezpieczeń, funduszy inwestycyjnych i banków prowadzących działalność maklerską, w zakresie prowadzonych indywidualnych kont emerytalnych, a także do domów maklerskich oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych.
Również towarzystwa funduszy inwestycyjnych na pisemne żądanie naczelnika urzędu skarbowego lub naczelnika urzędu celnego są zobowiązane do sporządzania informacji o umorzonych jednostkach uczestnictwa.
Organ podatkowy jest zobowiązany zebrać i w sposób wyczerpujący rozpatrzyć cały materiał dowodowy. Może też w każdym stadium postępowania zmienić, uzupełnić lub uchylić swoje postanowienie dotyczące przeprowadzenia dowodu. Fakty powszechnie znane oraz fakty znane organowi podatkowemu z urzędu nie wymagają dowodu. Fakty znane organowi podatkowemu z urzędu należy zakomunikować stronie.
Żądanie strony dotyczące przeprowadzenia dowodu należy uwzględnić, jeżeli przedmiotem dowodu są okoliczności mające znaczenie dla sprawy, chyba że okoliczności te stwierdzone są wystarczająco innym dowodem.
Trzeba podkreślić, że jeżeli strona zgłasza dowód, to organ podatkowy może nie uwzględnić wniosku, gdy żądanie dotyczy tezy dowodowej już stwierdzonej na korzyść strony; jeżeli jednak strona wskazuje dowód, który ma znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, przy czym jest zgłoszony na tezę dowodową odmienną, taki dowód powinien być dopuszczony - wskazał NSA w wyroku z 20 marca 2007 r. (sygn. akt I FSK 416/06; niepublikowany).
Urząd może także wyznaczyć stronie termin do przedstawienia dowodu będącego w jej posiadaniu. Termin ten ustala się, uwzględniając charakter dowodu i stan postępowania, przy czym nie może on być krótszy niż trzy dni. Strona powinna być zawiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków, opinii biegłych lub oględzin przynajmniej na siedem dni przed terminem. Co więcej, strona ma prawo brać udział w przeprowadzaniu dowodu, może zadawać pytania świadkom i biegłym oraz składać wyjaśnienia.
Organ podatkowy ocenia na podstawie całego zebranego materiału dowodowego, czy dana okoliczność została udowodniona. Okoliczność faktyczna może być uznana za udowodnioną, jeżeli strona miała możliwość wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów.
Kontrola podatkowa
Kontrola podatkowa to kolejny sposób na sprawdzenie podatnika przez organy podatkowe. Przeprowadzają ją u podatników, płatników, inkasentów oraz następców prawnych organy podatkowe pierwszej instancji. Celem kontroli podatkowej jest sprawdzenie, czy kontrolowani wywiązują się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego. W niektórych przypadkach kontrolę przeprowadzi sam minister finansów. Celem ministerialnej kontroli jest sprawdzenie stosowania uznanej przez ten organ metody ustalania ceny transakcyjnej między podmiotami powiązanymi. Kontrolę podatkową podejmuje się z urzędu.
Podatnicy, płatnicy, inkasenci oraz następcy prawni mogą, w formie pisemnej, wyznaczyć osobę fizyczną, która będzie upoważniona do ich reprezentowania w trakcie kontroli podatkowej, oraz zgłosić tę osobę naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu w sprawie opodatkowania podatkiem dochodowym, wójtowi, burmistrzowi (prezydentowi miasta).
Kontrola podatkowa jest przeprowadzana na podstawie imiennego upoważnienia udzielonego przez:
• naczelnika urzędu skarbowego lub osobę zastępującą naczelnika urzędu skarbowego - pracownikom tego urzędu;
• naczelnika urzędu celnego lub osobę zastępującą naczelnika urzędu celnego - funkcjonariuszom celnym oraz pracownikom tego urzędu;
• wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starostę lub marszałka województwa, lub osobę zastępującą wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starostę lub marszałka województwa albo skarbnika jednostki samorządu terytorialnego - pracownikom urzędu gminy (miasta), starostwa lub urzędu marszałkowskiego;
• ministra właściwego do spraw finansów publicznych lub osobę zastępującą ministra właściwego do spraw finansów publicznych - pracownikom urzędu obsługującego tego ministra.
Wszczęcie kontroli podatkowej następuje przez doręczenie kontrolowanemu lub osobie upoważnionej do reprezentowania podatnika upoważnienia do jej przeprowadzenia oraz okazanie legitymacji służbowej. Kontrolowany jest zobowiązany wskazać osobę, która będzie go reprezentowała w trakcie kontroli, w czasie jego nieobecności, jeżeli nie wskazał on swojego pełnomocnika.
W razie nieobecności kontrolowanego lub osób upoważnionych bądź wskazanych kontrolujący wzywa kontrolowanego lub osobę wskazaną do stawienia się w miejscu, w którym można prowadzić czynności kontrolne następnego dnia po upływie siedmiu dni od dnia doręczenia wezwania. W przypadku niestawienia się kontrolowanego wszczęcie kontroli następuje w dniu upływu tego terminu. Upoważnienie do kontroli doręcza się kontrolowanemu lub osobie upoważnionej, gdy stawi się w miejscu prowadzenia kontroli.
W przypadku gdy okoliczności faktyczne uzasadniają niezwłoczne podjęcie kontroli, a w szczególności istnieje ryzyko utraty materiału dowodowego lub istnieje uzasadnione prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, kontrola podatkowa może być wszczęta po okazaniu legitymacji służbowej kontrolowanemu.
Kontrola powinna zostać zakończona bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie wskazanym w upoważnieniu do jej przeprowadzenia. O każdym przypadku niezakończenia kontroli w terminie wskazanym w upoważnieniu kontrolujący zobowiązany jest zawiadomić kontrolowanego, podając przyczyny przedłużenia terminu zakończenia kontroli i wskazując nowy termin jej zakończenia. Dokumenty dotyczące czynności kontrolnych dokonanych po upływie tego terminu nie stanowią dowodu w postępowaniu podatkowym, chyba że został wskazany nowy termin zakończenia kontroli.
Czynności kontrolnych dokonuje się w obecności kontrolowanego lub osoby przez niego wskazanej, chyba że kontrolowany zrezygnuje z prawa uczestniczenia w czynnościach kontrolnych. Jednak oświadczenie o rezygnacji z prawa uczestniczenia w czynnościach kontrolnych składane jest na piśmie. W razie odmowy złożenia oświadczenia kontrolujący dokonuje odpowiedniej adnotacji, dołączając ją do protokołu.
Organ podatkowy czynności kontrolne prowadzi w siedzibie kontrolowanego, w innym miejscu przechowywania dokumentacji oraz w miejscach związanych z prowadzoną przez niego działalnością i w godzinach jej prowadzenia, a w przypadku skrócenia w toku kontroli czasu prowadzenia działalności - czynności kontrolne mogą być prowadzone przez osiem godzin dziennie. W przypadku gdy księgi podatkowe są prowadzone lub przechowywane poza siedzibą kontrolowanego, kontrolowany na żądanie kontrolującego zobowiązany jest zapewnić dostęp do ksiąg w swojej siedzibie albo w miejscu ich prowadzenia lub przechowywania, jeżeli udostępnienie ich w siedzibie może w znacznym stopniu utrudnić prowadzenie przez kontrolowanego bieżącej działalności.
Przebieg kontroli kontrolujący dokumentuje w protokole. Stan faktyczny może być ponadto utrwalony za pomocą aparatury rejestrującej obraz i dźwięk lub na informatycznych nośnikach danych. Protokół jest sporządzany w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach. Jeden egzemplarz protokołu kontrolujący doręcza kontrolowanemu.
Kontrolowany, który nie zgadza się z ustaleniami protokołu, może w terminie 14 dni od dnia jego doręczenia przedstawić zastrzeżenia lub wyjaśnienia, wskazując równocześnie stosowne wnioski dowodowe. W przypadku niezłożenia wyjaśnień lub zastrzeżeń w określonym terminie przyjmuje się, że kontrolowany nie kwestionuje ustaleń kontroli. Kontrola zostaje zakończona w dniu doręczenia protokołu kontroli.
Działanie bez zwłoki
Przy wszystkich czynnościach kontrolnych organów podatkowych istotny jest sposób działań. Przepisy przewidują, że załatwienie sprawy wymagającej przeprowadzenia postępowania dowodowego powinno nastąpić bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej - nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, chyba że przepisy Ordynacji podatkowej stanowią inaczej. To nie koniec.
Niezwłocznie powinny być załatwiane sprawy, które mogą być rozpatrzone na podstawie dowodów przedstawianych przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub na podstawie faktów powszechnie znanych i dowodów znanych z urzędu organowi prowadzącemu postępowanie.
Załatwienie sprawy w postępowaniu odwoławczym powinno nastąpić nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia otrzymania odwołania przez organ odwoławczy, a sprawy, w której przeprowadzono rozprawę lub strona złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy - nie później niż w ciągu trzech miesięcy.
Do wszystkich wymienionych terminów nie wlicza się terminów przewidzianych w przepisach prawa podatkowego dla dokonania określonych czynności, okresów zawieszenia postępowania oraz okresów opóźnień spowodowanych z winy strony albo z przyczyn niezależnych od organu.
DORĘCZENIE PISM Z URZĘDU SKARBOWEGO
Organ podatkowy doręcza pisma za pokwitowaniem przez pocztę, swoich pracowników lub przez osoby uprawnione na podstawie odrębnych przepisów. W przypadku gdy organem podatkowym jest wójt, burmistrz (prezydent miasta), pisma może doręczać sołtys za pokwitowaniem.
Doręczanie pism, z wyjątkiem zaświadczeń, może nastąpić za pomocą środków komunikacji elektronicznej, w rozumieniu przepisów o świadczeniu usług drogą elektroniczną, na adres poczty elektronicznej strony, jej przedstawiciela lub pełnomocnika, jeżeli wystąpiono do organu podatkowego o doręczanie pism drogą elektroniczną.
O każdym przypadku niezałatwienia sprawy we właściwym terminie organ podatkowy zobowiązany jest zawiadomić stronę, podając przyczyny niedotrzymania terminu i wskazując nowy termin załatwienia sprawy. Ten sam obowiązek ciąży na organie podatkowym również w przypadku, gdy niedotrzymanie terminu nastąpiło z przyczyn niezależnych od organu.
Na niezałatwienie sprawy we właściwym terminie podatnikowi służy ponaglenie do:
• organu podatkowego wyższego stopnia;
• ministra właściwego do spraw finansów publicznych, jeżeli sprawa nie została załatwiona przez dyrektora izby skarbowej lub dyrektora izby celnej.
Organ podatkowy wyższego stopnia, uznając ponaglenie za uzasadnione, wyznacza dodatkowy termin załatwienia sprawy oraz zarządza wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych niezałatwienia sprawy w terminie, a w razie potrzeby podejmuje środki zapobiegające naruszaniu terminów załatwiania spraw w przyszłości.
EWA MATYSZEWSKA
ewa.matyszewska@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
Źródło: Gazeta Prawna [Tygodnik Podatkowy] nr 170(2292), 1 września 2008 r.
Urzędnicy organów podatkowych mogą prosić podatników o przedstawienie różnych dokumentów w trakcie czynności kontrolnych. Prośba o jakie dane będzie nadużyciem procedury?
MIROSŁAWA PRZEWOŹNIK-KURZYCA
radca prawny w Kancelarii Salans
W toku kontroli podatkowej kontrolujący posiadają szerokie uprawnienia, które mają umożliwić im sprawdzenie, czy podatnicy wywiązują się prawidłowo z ciążących na nich obowiązków w zakresie podatków. Kontrolujący mogą m.in. zażądać przedstawienia im akt, ksiąg i innych dokumentów związanych z przedmiotem kontroli. Chodzi tutaj o dokumenty/księgi rachunkowe i podatkowe, a więc także o różnego rodzaju rejestry, do których prowadzenia podatnik jest zobowiązany, jak i dokumenty źródłowe, takie jak faktury, umowy, dowody płatności. Brak natomiast w przepisach podstaw do tego, aby kontrolujący domagali się sporządzenia przez podatnika zestawień, analiz, tabel, co czasami zdarza się w praktyce.
Kontrolujący w ramach swoich uprawnień mogą sporządzać z udostępnionych im przez podatnika dokumentów odpisy, kopie, wyciągi, notatki, wydruki, a podatnik jest zobowiązany umożliwić kontrolującym wykonanie tych czynności. Pomimo że kwestią dyskusyjną jest, jak daleko owo umożliwienie powinno sięgać, to jednak w praktyce przyjęło się dostarczanie przez podatnika - na żądanie kontrolujących - wydruków czy też kopii dokumentów. Warto więc, aby kontrolujący pamiętali o stosowaniu przychylnej im interpretacji przepisów i żądali sporządzenia kopii czy wydruków jedynie w niezbędnym zakresie. Kontrolujący mają również prawo pobierania danych w formie elektronicznej z systemu informatycznego podatnika, czyli przeprowadzania tzw. e-kontroli. W takim przypadku kontrolujący zwracają się do podatnika o przekazanie danych na nośniku informatycznym. Zakres żądanych danych musi być sprecyzowany przez kontrolujących przed ich pobraniem i mieścić się w zakresie kontroli wskazanym w upoważnieniu do przeprowadzenia kontroli.
Kolejnym uprawnieniem kontrolujących jest żądanie tłumaczenia dokumentów na język polski na koszt podatnika. Przepisy nie wymagają jednak, aby było to tłumaczenie przysięgłe (urzędowe), a zatem podatnicy mogą przedstawić zwykłe tłumaczenie dokumentu na język polski. Częstą kwestią sporną jest zakres dokumentów, których tłumaczenia mogą domagać się kontrolujący. Przepisy mówią o dokumentacji dotyczącej spraw będących przedmiotem kontroli.
Kontrolujący są uprawnieni także do żądania wyjaśnień. Ciążący jednak na pracownikach kontrolowanego obowiązek udzielania wyjaśnień ograniczony jest zakresem wynikającym z wykonywanych przez nich czynności lub zadań. Oznacza to, że kontrolujący nie mogą domagać się wyjaśnień od osób, które daną kwestią się nie zajmują. Jeżeli np. w firmie jest podział zadań wśród pracowników księgowości, to od osoby zajmującej się wyłącznie rozliczaniem środków trwałych kontrolujący nie mogą skutecznie domagać się wyjaśnień dotyczących wydatków marketingowych.
Zdarza się czasami, że kontrolujący domagają się złożenia od kontrolowanego oświadczenia na określoną, wskazaną przez kontrolującego okoliczność. Chociaż składanie przez kontrolowanego oświadczeń jest dopuszczalne, to jednak niedopuszczalne jest żądanie złożenia takiego oświadczenia. Warto pamiętać, że wszystkie dokumenty i informacje, których przedstawienia domagają się kontrolujący, muszą mieć związek z przedmiotem kontroli.
(EM)
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
Czy urząd skarbowy, który prowadzi czynności kontrolne, zawsze musi dać podatnikowi możliwość wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego?
SŁAWOMIR DZIUDZIK
doradca podatkowy, prezes Taxall
Tak, co do zasady urząd skarbowy zawsze musi dać podatnikowi, będącemu stroną w postępowaniu, możliwość wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego. Strona powinna mieć możliwość wypowiedzenia się w sprawie co do przeprowadzonych dowodów, a organ jest zobowiązany jej wysłuchać. Przepisy pozwalają organowi podatkowemu na odstąpienie od zasady czynnego udziału strony w postępowaniu, jeżeli w wyniku postępowania wszczętego na wniosek strony ma zostać wydana decyzja w całości uwzględniająca wniosek strony, a także w sprawach zabezpieczenia i zastawu skarbowego.
Najważniejszy jest tu art. 192 Ordynacji podatkowej, zgodnie z którym okoliczność faktyczna może być uznana za udowodnioną, jeżeli strona miała możliwość wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów. Przepis ten reprezentuje zasadę kontradyktoryjności (sporności) w postępowaniu podatkowym. Zasada ta opiera się na założeniu, zgodnie z którym podstawowym trzonem materiału dowodowego są faktyczne twierdzenia stron. Mimo że w podatkowym postępowaniu dowodowym przyjęta została zasada śledcza, zgodnie z którą organ podatkowy ma z urzędu obowiązek wyjaśnienia faktycznych, istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności, a także zabrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego, to i tak organ ten musi wysłuchać drugiej strony. Zagwarantowanie prawa przeglądania akt sprawy oraz sporządzania z nich notatek, kopii lub odpisów daje stronie możliwość pełnego i rzetelnego jej wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów.
Przepis art. 192 Ordynacji podatkowej wyraźnie uzależnia uznanie okoliczności faktycznej za udowodnioną od spełnienia przez organ podatkowy wymogu dania podatnikowi możliwości wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów. Możliwość ta jest więc przesłanką uznania wartości procesowej materiału dowodowego.
Należy zwrócić uwagę na to, że już samo umożliwienie stronie wypowiedzenia się co do zgromadzonego materiału dowodowego jest wystarczającą przesłanką, którą powinien zrealizować organ podatkowy, aby okoliczność faktyczna została uznana za udowodnioną. To, czy podatnik, będący strona w postępowaniu, skorzysta z przysługującego jej uprawnienia zależy już od niej samej. Organ podatkowy ma obowiązek zrealizować uprawnienie, o którym mowa, wyznaczając stronie siedmiodniowy termin do wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego.
Podobnie, jak w przypadku odstąpienia od zasady czynnego udziału strony w postępowaniu, również i tu organ podatkowy może nie wyznaczyć terminu do wypowiedzenia się w przypadku, gdy w wyniku postępowania wszczętego na wniosek strony ma zostać wydana decyzja w całości uwzględniająca wniosek strony, w sprawach zabezpieczenia i zastawu skarbowego oraz w kilku innych przypadkach, nie rzutujących jednak na omawiane zagadnienie.
Tylko od strony zależy czy skorzysta ona z przysługującego jej uprawnienia, czy też nie. Jeżeli nie wypowie się co do zebranego materiału dowodowego, mimo że organ podatkowy stworzył ku temu warunki, stan faktyczny, będący podstawą rozstrzygnięcia, może być przyjęty w oparciu o przeprowadzone w sprawie dowody. Warto więc z uprawnienia skorzystać.
(EM)
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
REKLAMA
REKLAMA
© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.
- Czytaj artykuły
- Rozwiązuj testy
- Zdobądź certyfikat