Spółki prawa handlowego

Spółki prawa handlowego zostały uregulowane w ustawie z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (dalej „ksh”, Dz. U. nr 94, poz. 1037). Spółkami kapitałowymi są spółka akcyjna oraz spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Spółki osobowe to spółka: partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna oraz jawna.

Zgodnie ze słownikową definicją, spółka to określony w umowie związek dwóch lub więcej osób mający służyć osiągnięciu wspólnego celu, głównie gospodarczego. W obecnym stanie prawnym, w Polsce możemy spotkać się ze spółkami w rozumieniu prawa cywilnego oraz spółkami w rozumieniu prawa handlowego, których dotyczyć będzie niniejszy cykl publikacji.

Warto przy tym zaznaczyć, że spółka cywilna, która w powszechnej opinii jest uważana również za spółkę, jest nią tylko z nazwy. W gruncie rzeczy regulują ją zupełnie odrębne przepisy i nie jest to spółka. Zgodnie z art. 860 Kodeksu cywilnego jest to jedynie umowa cywilnoprawna, zawarta między wspólnikami, którzy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony. Przykładowo, jeżeli Pan X i Pan Y postanowili razem prowadzić uprawę pieczarek i w tym celu zawarli umowę w formie ustnej lub pisemnej (forma pisemna jest wymagana dla celów dowodowych), w której Pan X zobowiązał się do przekazania środków finansowych w celu zakupu podłoża z grzybnią, a Pan Y drobnej sumy pieniężnej na zakup urządzeń oraz dodatkowo użyczył nieruchomości gruntowej, na której będzie mogła stanąć hala uprawowa, to w tej sytuacji możemy mówić o spółce, ale jest to tylko spółka w rozumieniu prawa cywilnego. W rzeczywistości osoby tworzące taką „spółkę”, zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, prowadzą działalność gospodarczą jako osoby fizyczne i każda z nich podlega wpisowi do ewidencji działalności gospodarczej. Jeżeli wspólnikami spółki cywilnej są osoby prawne, wówczas podlegają one wpisowi do właściwego dla nich rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego.

Charakterystyczną cechą spółki cywilnej jest to, że prowadzi ona do powstania odrębnego majątku spółki, który w czasie jej trwania jest nienaruszalny. Wspólnik nie może rozporządzać udziałem w tym majątku, ani domagać się jego podziału w czasie trwania spółki. Dodatkowo, warto podkreślić, że za zobowiązania spółki cywilnej wspólnicy odpowiadają solidarnie, tj. przykładowo gdyby nasza spółka, zajmująca się uprawą pieczarek, nie zapłaciła umówionego wynagrodzenia jednemu z dostawców, to mógłby on wystąpić z roszczeniem o zapłatę do obu wspólników, a także do każdego z nich z osobna, przy czym zapłata przez któregokolwiek ze wspólników spowodowałaby wygaśnięcie zobowiązania.

Kodeks cywilny zawiera ramy ogólne spółki cywilnej, dotyczące głównie wspomnianego majątku spółki, jej reprezentacji czy też prowadzenia jej spraw, które ze względu na objętość poniższej publikacji jesteśmy zmuszeni pominąć.

W odróżnieniu od spółki cywilnej, spółki prawa handlowego uregulowane są przepisami Kodeksu spółek handlowych i są to spółki: jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna, akcyjna i spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Wspólnicy tworząc spółkę prawa handlowego tworzą odrębny byt prawny, który co prawda tworzony jest również w drodze umowy, przez którą wspólnicy albo akcjonariusze zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów, lecz te spółki w odróżnieniu od spółki cywilnej mają podmiotowość prawną, tj. mogą być podmiotem praw i obowiązków, a niektóre z nich mają osobowość prawną.

Warto także wiedzieć co należy zrobić, aby spółkę jawną utworzyć. Przepisy przewidują, że aby utworzyć spółkę, konieczne jest zawarcie umowy spółki w formie pisemnej pod rygorem nieważności oraz wpis do rejestru (art. 25¹ § 1 ksh).  Umowa spółki jawnej powinna zawierać firmę i siedzibę spółki, określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość, przedmiot działalności spółki oraz czas trwania spółki, jeśli została ona zawarta na czas oznaczony. Zgłaszając spółkę jawną do KRS powinniśmy podać dodatkowo adres spółki, personalia wspólników, a także ich adresy oraz personalia osób uprawnionych do reprezentowania spółki, oraz sposób reprezentacji. Należy pamiętać, że w przypadku zmiany powyższych danych, powinny one zostać zgłoszone do sądu rejestrowego. Każdy wspólnik ma prawo i obowiązek zgłoszenia spółki jawnej do rejestru. Do zgłoszenia należy dołączyć złożone wobec sądu albo poświadczone notarialnie wzory podpisów osób uprawnionych do reprezentowania spółki.

Byt prawny spółki jawnej kończy się z chwilą jej rozwiązania, które może być następstwem: przyczyn przewidzianych w umowie spółki, jednomyślnej uchwały wszystkich wspólników, ogłoszenia upadłości spółki, śmierci wspólnika lub ogłoszenia jego upadłości, wypowiedzenia umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika, a także prawomocnego orzeczenia sądu. Należy pamiętać o tym, że w przypadku rozwiązania spółki konieczne jest przeprowadzenie likwidacji, chyba że wspólnicy uzgodnili inny sposób zakończenia działalności spółki. Warto wiedzieć, że likwidatorami będą wszyscy wspólnicy. Mogą oni jednak powołać na likwidatorów tylko niektórych spośród siebie, jak również osoby spoza swego grona. Otwarcie likwidacji, nazwiska i imiona likwidatorów oraz ich adresy, sposób reprezentowania spółki przez likwidatorów i wszelkie w tym zakresie zmiany należy zgłosić do KRS. Zadaniem likwidatorów jest zakończenie bieżących interesów spółki, ściągnięcie wierzytelności, wypełnienie zobowiązań i upłynnienie majątku spółki.

Podsumowując, spółka jawna jest najprostszą organizacyjnie i stanowiącą podstawę dla innych spółek, spółką prawa handlowego. Jest bardzo często spotykana w obrocie. Wiąże się to również z faktem, że do 8 stycznia 2009 r., jeśli przychody netto spółki cywilnej w każdym z dwóch ostatnich lat obrotowych osiągnęły wartość powodującą, zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości, obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych, spółka taka musiała zostać przekształcona w spółkę jawną. Od 8 stycznia 2009 r. istnieje już tylko możliwość przekształcania spółki cywilnej w jawną, a nie obowiązek.

Prowadzenie spraw spółki może być również powierzone jednemu lub kilku wspólnikom na mocy umowy spółki, bądź na podstawie uchwały wspólników. Pozostali wspólnicy są wówczas wyłączeni od ich prowadzenia. Jeżeli w sprawach nieprzekraczających zwykłych czynności spółki wymagana jest uchwała wspólników, konieczna jest jednomyślność wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki. W sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki wymagana jest zgoda wszystkich wspólników, w tym także wspólników wyłączonych od prowadzenia spraw spółki.

Podkreślić należy, że wspólnik, mający prawo prowadzenia spraw spółki, może bez uchwały wspólników wykonać czynność nagłą, której zaniechanie mogłoby wyrządzić spółce poważną szkodę. Prawo prowadzenia spraw spółki może być odebrane wspólnikowi z ważnych powodów, na mocy prawomocnego orzeczenia sądu; dotyczy to również zwolnienia wspólnika od obowiązku prowadzenia spraw spółki. Ponadto, każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę, a prawo to obejmuje wszystkie czynności sądowe i pozasądowe spółki. Tego prawa nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich. Jednakże umowa spółki może przewidywać, że dany wspólnik jest pozbawiony prawa reprezentowania spółki albo że jest uprawniony do jej reprezentowania tylko łącznie z innym wspólnikiem lub prokurentem. Pozbawienie wspólnika prawa reprezentowania spółki (w sytuacji gdy nie przewiduje tego umowa spółki) może nastąpić wyłącznie z ważnych powodów na mocy prawomocnego orzeczenia.

Kolejnym, bardzo istotnym prawem wspólnika jest prawo do równego udziału w zyskach i w stratach w tym samym stosunku, bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Wspólnik może żądać podziału i wypłaty całości zysku z końcem każdego roku obrotowego. Jednakże, jeżeli wskutek poniesionej przez spółkę straty udział kapitałowy wspólnika został uszczuplony, zysk przeznacza się w pierwszej kolejności na uzupełnienie udziału wspólnika. Warto wiedzieć również, że wspólnik ma prawo żądać corocznie wypłacenia odsetek w wysokości 5% od swojego udziału kapitałowego, nawet gdy spółka poniosła stratę.

To, o czym przyszli wspólnicy spółki jawnej powinni wiedzieć, to że odpowiedzialność za zobowiązania spółki ponoszą wszyscy wspólnicy solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką, bez ograniczeń, całym swoim majątkiem zarówno obecnym, jak i przyszłym. Obowiązuje jednak zasada subsydiarnej odpowiedzialności wspólników. Oznacza ona, że wierzyciel może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika dopiero, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna, co nie oznacza jednak, że wierzyciel nie może wcześniej wystąpić z pozwem przeciwko wspólnikom.

Jeśli chodzi o obowiązki wspólników, to powinni oni wnieść ustalone w umowie spółki wkłady, które mogą polegać na świadczeniu usług, bądź na przeniesieniu na spółkę lub obciążeniu praw majątkowych, czy też na pozwoleniu używania przez nią określonych przedmiotów, w tym dobór niematerialnych i know how bądź też praw.

Podsumowując, można stwierdzić, że ustawa przyznaje wiele uprawnień wspólnikom, ale reguluje także obowiązek wniesienia wkładu oraz odpowiedzialność całym majątkiem osobistym za zobowiązania spółki, jeżeli zobowiązania nie można zaspokoić z jej majątku. W tak uregulowanej odpowiedzialności można dostrzec wadę, w związku z tym należy dobrze dobrać wspólników, gdyż odpowiadają oni solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką.

Spółka partnerska powstaje z chwilą wpisu do rejestru i przez wpis uzyskuje podmiotowość prawną. Może ona odtąd we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania oraz pozywać i być pozywana.

Kolejnym niezwykle ważnym zagadnieniem, którego nie można pominąć, jest odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Spółka partnerska odpowiada za wszelkie swoje zobowiązania bez ograniczenia całym swoim majątkiem, natomiast partner nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce, jak również za zobowiązania spółki będące następstwem działań lub zaniechań osób zatrudnionych przez spółkę na podstawie umowy o pracę lub innego stosunku prawnego, które podlegały kierownictwu innego partnera przy świadczeniu usług związanych z przedmiotem działalności spółki.  W pozostałym zakresie, za zobowiązania spółki, partner ponosi odpowiedzialność subsydiarną.

Na zakończenie warto jeszcze przybliżyć zagadnienie dotyczące rozwiązania spółki partnerskiej. Ksh zawiera listę zdarzeń, które stanowią przyczynę rozwiązania spółki. Są to: jednomyślna uchwała wszystkich partnerów, ogłoszenie upadłości spółki, utrata przez wszystkich partnerów prawa do wykonywania wolnego zawodu, prawomocne orzeczenie sądu oraz przyczyny przewidziane w umowie spółki. Spółka ulega rozwiązaniu również w przypadku, gdy w spółce pozostaje jeden partner lub gdy tylko jeden partner posiada uprawnienia do wykonywania wolnego zawodu związanego z przedmiotem działalności spółki. Ponadto, śmierć partnera, ogłoszenie upadłości partnera i wypowiedzenie umowy spółki przez partnera lub jego wierzyciela powodują rozwiązanie umowy spółki. Jednakże umowa spółki może przewidywać, że mimo wystąpienia powyższych zdarzeń, spółka nie ulegnie rozwiązaniu.

W przypadku utraty przez partnera uprawnień do wykonywania wolnego zawodu, powinien on wystąpić ze spółki najpóźniej z końcem roku obrotowego, w którym utracił wymagane uprawnienia. Wystąpienie ze spółki następuje przez pisemne oświadczenie skierowane do zarządu albo do partnera uprawnionego do reprezentowania spółki.

Podsumowując, należy pamiętać, że działalność w formie spółki partnerskiej mogą rozpocząć i prowadzić tylko osoby wykonujące wolne zawody, które zostały wymienione w ksh. Osoby, które nie spełniają tego wymogu, mogą jednak skorzystać z innych, równie atrakcyjnych, rodzajów spółek, przewidzianych w przepisach ksh.

Tworząc spółkę komandytową, jako wspólnicy musimy wnieść do niej wkład. Przepisy nie określają minimalnej wymaganej wielkości wkładu, a zatem nie musi on przedstawiać dużej wartości. Same wkłady mogą mieć różną postać, może to być zarówno gotówka, własność jak i inne prawa do rzeczy ruchomych lub nieruchomości, ale także prawa do niematerialnych składników majątku.

Odpowiedzialność komandytariusza oraz komplementariusza to element, na który warto zwrócić uwagę. Komandytariusz ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spółki wobec wierzycieli tylko do wysokości sumy komandytowej, a komplementariusz odpowiada całym swoim majątkiem. Komandytariusz będzie jednak odpowiadać całym swoim majątkiem, jeśli jego nazwisko lub firma zostanie ujawnione w firmie spółki komandytowej. Komandytariusz odpowiada ponadto za zobowiązania spółki powstałe w wyniku wykonania czynności za spółkę, do których nie był on uprawniony, a zatem, jeśli działał bez pełnomocnictwa lub przekroczył jego zakres. Komandytariusz jest wolny od odpowiedzialności w granicach wartości wkładu wniesionego do spółki, ale w przypadku zwrotu wkładu w całości albo w części, odpowiedzialność zostaje przywrócona w wysokości równej wartości dokonanego zwrotu.

Organem S.K.A. jest również walne zgromadzenie, które reprezentuje interesy akcjonariuszy. Prawo do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu ma każdy wspólnik spółki komandytowo-akcyjnej, tj. zarówno każdy akcjonariusz, jak i komplementariusz, bez względu na to, czy objął lub nabył akcje spółki, czy też nie. Od prawa do uczestniczenia w walnym zgromadzeniu (przysługującemu każdemu wspólnikowi) należy odróżnić prawo głosu na tym zgromadzeniu, które przysługuje wyłącznie akcjonariuszom.

Podsumowując można stwierdzić, że S.K.A. jest najbardziej skomplikowaną spółką osobową, która swą konstrukcją przypomina spółkę kapitałową, gdyż opiera się na stałym kapitale, a jej organizacja w dużej mierze jest niezależna od zmian w składzie osobowym. Uczestnictwo komplementariuszy powoduje, że jest ona dotknięta elementem „osobowym” - jest spółką o mieszanym charakterze, po części spółki jawnej, po części (większej, czy bardziej widocznej) spółki akcyjnej. Prowadzenie działalności w tej formie ma zalety w postaci wyłączenia odpowiedzialności akcjonariusza za zobowiązania spółki, możliwości pozyskiwania kapitału poprzez emisję akcji, a także decydującego wpływu komplementariuszy na działania spółki bez konieczności wniesienia przez nich kapitału zakładowego. Niewątpliwie jej wadę można dostrzec w postaci wysokiego minimalnego kapitału zakładowego, konieczności sporządzenia statutu w formie aktu notarialnego, a także nieograniczonej odpowiedzialności komplementariusza za zobowiązania spółki całym majątkiem.

Przepisy stanowią, że kapitał zakładowy spółki powinien wynosić co najmniej 5 000 złotych. Dzieli się on na udziały o równej albo nierównej wartości nominalnej, z tym że wartość nominalna udziału nie może być niższa niż 50 złotych. Zwykle umowa spółki stanowi, czy wspólnik może mieć tylko jeden, czy więcej udziałów.

Firma spółki może być obrana dowolnie; powinna jednak zawierać dodatkowe oznaczenie „spółka z ograniczoną odpowiedzialnością”. Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu „spółka z o. o.” lub „sp. z o. o.”

Byt prawny sp. z o.o. kończy się wraz z jej rozwiązaniem po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego albo postępowania upadłościowego zakończonego ogłoszeniem upadłości. Istnieje szereg przyczyn powodujących rozwiązanie sp. z o.o., Ksh wskazuje na kilka źródeł: przyczyny przewidziane w umowie spółki, uchwała wspólników o rozwiązaniu spółki albo o przeniesieniu siedziby spółki za granicę, stwierdzona protokołem sporządzonym przez notariusza, ogłoszenie upadłości spółki, inne przyczyny przewidziane prawem. Poza tymi przypadkami, sąd może wyrokiem orzec rozwiązanie spółki: na żądanie wspólnika lub członka organu spółki, jeżeli osiągnięcie celu spółki stało się niemożliwe albo jeżeli zaszły inne ważne przyczyny wywołane stosunkami spółki, a także na żądanie organu państwowego, jeżeli działalność spółki, naruszająca prawo, zagraża interesowi publicznemu.

Otwarcie likwidacji następuje z dniem uprawomocnienia się orzeczenia o rozwiązaniu spółki przez sąd, powzięcia przez wspólników uchwały o rozwiązaniu spółki lub zaistnienia innej przyczyny jej rozwiązania. Likwidację prowadzi się pod firmą spółki z dodaniem oznaczenia „w likwidacji”, a likwidatorami są z reguły członkowie zarządu. Należy pamiętać o tym, że o rozwiązaniu spółki likwidator albo syndyk musi zawiadomić właściwy urząd skarbowy, przekazując odpis sprawozdania likwidacyjnego. Rozwiązanie spółki następuje po przeprowadzeniu likwidacji, z chwilą wykreślenia spółki z rejestru.

Zajście przyczyn rozwiązania spółki i wszczęcie postępowania likwidacyjnego nie musi oznaczać rozwiązania spółki, gdyż wspólnicy mogą w pewnych sytuacjach jednomyślną uchwałą zmienić umowę spółki w ten sposób, że zapobiegną rozwiązaniu spółki, przerywając postępowanie likwidacyjne.

Podsumowując można stwierdzić, że sp. z o.o. może być utworzona do prowadzenia działalności gospodarczej przez jedną albo więcej osób w każdym celu, dopuszczalnym przez prawo. Niewątpliwie wadą takiej formy prawnej jest kosztowna procedura rejestracyjna oraz konieczność zawarcia umowy spółki w formie aktu notarialnego.  

Wspólnikami sp. z o.o. mogą być zarówno osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne, które posiadają podmiotowość prawną, czyli tzw. ułomne osoby prawne. Do ułomnych osób prawnych zalicza się przede wszystkim osobowe spółki handlowe, takie jak spółka jawna, komandytowa, komandytowo-akcyjna i partnerska.

Mają oni  równe prawa i obowiązki, o ile ustawa (Kodeks spółek handlowych, dalej „ksh”) lub umowa spółki nie stanowi inaczej. Każdemu ze wspólników przysługuje prawo do kontroli spółki. W związku z tym, wspólnik samodzielnie, bądź przez upoważnioną przez niego osobę może przeglądać księgi i dokumenty spółki, sporządzać bilans lub żądać wyjaśnień od zarządu. Zarząd może odmówić złożenia wyjaśnień, jeśli istnieje obawa, że wspólnik wykorzysta je w celach sprzecznych z interesem spółki i przez to wyrządzi spółce znaczną szkodę. W takim przypadku, wspólnik może żądać rozstrzygnięcia sprawy uchwałą wspólników, która powinna być powzięta w terminie miesiąca od dnia zgłoszenia żądania. Wspólnik, któremu odmówiono wyjaśnień lub wglądu do dokumentów spółki, może złożyć wniosek do sądu rejestrowego o zobowiązanie zarządu do udzielenia wyjaśnień lub udostępnienia do wglądu dokumentów, bądź ksiąg spółki. Należy podkreślić, że prawo kontroli spółki przez wspólnika można wyłączyć albo ograniczyć, w razie ustanowienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej.

Każdy wspólnik ma również prawo uczestniczenia w zgromadzeniu wspólników, które jest najważniejszym organem uchwałodawczym w sp. z o.o. Ponadto, wspólnikowi przysługuje także prawo głosu na zgromadzeniu wspólników, dzięki czemu ma on wpływ na podejmowane decyzje. Wspólnik ma również prawo do udziału w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczonym do podziału uchwałą wspólników. Uprawnionymi do dywidendy za dany rok obrotowy są wspólnicy, którym udziały przysługiwały w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku.

Kolejnym uprawnieniem przysługującym wspólnikom jest prawo do wynagrodzenia za umorzony udział. Udział może być umorzony jedynie po wpisie spółki do rejestru i tylko w przypadku, gdy umowa spółki tak stanowi. Umorzenie następuje za zgodą wspólnika w drodze nabycia udziału przez spółkę albo bez zgody wspólnika. Umorzenie udziału wymaga jednak uchwały zgromadzenia wspólników, która powinna określać w szczególności podstawę prawną umorzenia i wysokość wynagrodzenia przysługującego wspólnikowi za umorzony udział.

Jeżeli chodzi o obowiązki wspólników, to każdy z nich ma przede wszystkim obowiązek wniesienia wkładu do spółki. Na wspólników można nałożyć również dodatkowe zobowiązania, którymi są: obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych czy obowiązek dopłat, który jest charakterystyczny dla tego rodzaju spółki oraz może być sposobem na pokrywanie strat bilansowych, a także pełnić inne funkcje.

Ostatnim zagadnieniem, które zostanie przybliżone w poniższej publikacji, będzie odpowiedzialność cywilnoprawna. Należy zaznaczyć, iż w przeciwieństwie do przedstawionych we wcześniejszych publikacjach spółek osobowych, sp. z o.o. jest osobą prawną i ponosi odpowiedzialność za zobowiązania względem osób trzecich własnym majątkiem. Wspólnicy sp. z o.o. nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki.

W związku z tym, że spółka ta posiada osobowość prawną, działa ona przez swoje organy, których charakterystyce będzie poświęcona niniejsza publikacja. W sp. z o.o. występują trzy rodzaje organów: zgromadzenie wspólników – uchwałodawczy organ spółki, zarząd – organ wykonawczy i zarządzający oraz rada nadzorcza i ewentualnie także komisja rewizyjna - organy nadzorczo-kontrolne.

Pierwszym organem, który zostanie przedstawiony, jest zgromadzenie wspólników, do którego kompetencji należy podejmowanie decyzji w sprawach organizacyjnych spółki. Ponadto, zgromadzenie dokonuje wyboru członków pozostałych organów spółki oraz określa jaki będzie sposób reprezentacji spółki przez zarząd. Zgromadzenie wspólników podejmuje uchwały w sprawie zmian umowy spółki, w tym o zmianie przedmiotu działalności i wysokości kapitału zakładowego. Zgromadzenie decyduje także o rozwiązaniu spółki, rozpatrzeniu i zatwierdzeniu sprawozdania zarządu z działalności spółki, sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy oraz udzieleniu absolutorium członkom organów spółki z wykonania przez nich obowiązków Ponadto, zgromadzenie wspólników podejmuje decyzje w zakresie zbycia i wydzierżawienia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienia na nich ograniczonego prawa rzeczowego, nabycia i zbycia nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości oraz zwrotu dopłat. Zgromadzenie wspólników nie zajmuje się bieżącym zarządzaniem sprawami spółki, gdyż to należy do kompetencji drugiego organu spółki – zarządu.

Osoba powołana na stanowisko członka zarządu, staje się nim z chwilą powołania. Od tego też momentu może wykonywać wszystkie czynności jako członek zarządu. Natomiast wpisanie powołanego członka zarządu do Krajowego Rejestru Sądowego (dalej „KRS”) ma służyć głownie celom informacyjnym w interesie osób trzecich, które czerpią informacje o spółce właśnie z KRS. Wpis nowego członka zarządu w KRS ma charakter wpisu deklaratoryjnego, co oznacza, że nie tworzy on nowej sytuacji prawnej, a jedynie potwierdza jej powstanie. Wpis w KRS potwierdza więc, że w danej spółce z o.o. powołano nowego członka zarządu.

Zarząd prowadzi sprawy spółki oraz reprezentuje ją we wszystkich czynnościach sądowych, jak i pozasądowych. Zarząd może składać się z jednego albo większej liczby członków, którzy są powoływani i odwoływani uchwałą wspólników. Do zarządu mogą być powołani wspólnicy lub osoby spoza ich grona. Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, to każdy członek zarządu ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki. Przy czym, sprawy nieprzekraczające zakresu zwykłych czynności spółki, każdy członek zarządu może prowadzić samodzielnie, bez uprzedniej uchwały zarządu.

Członek zarządu nie może bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi, ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej, bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu. Zakaz ten obejmuje także udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej w przypadku posiadania przez członka zarządu co najmniej 10% udziałów lub akcji tej spółki albo prawa do powołania co najmniej jednego członka zarządu.

Umową spółki można ustanowić kolejny organ spółki - radę nadzorczą lub komisję rewizyjną albo oba te organy. W przypadku spółek, w których kapitał zakładowy przewyższa kwotę 500 000 zł, a wspólników jest więcej niż dwudziestu pięciu, ustanowienie rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej jest  obligatoryjnie. Jeśli rada nadzorcza lub komisja rewizyjna zostały ustanowione, umowa spółki może wyłączyć albo ograniczyć indywidualną kontrolę spółki przez wspólników.

 Rada nadzorcza składa się co najmniej z trzech członków powoływanych i odwoływanych uchwałą wspólników, którzy powoływani są zasadniczo na rok. Członkiem rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej nie może być członek zarządu, prokurent, likwidator, kierownik oddziału lub zakładu oraz zatrudniony w spółce główny księgowy, radca prawny lub adwokat.

Rada nadzorcza jest obowiązana wykonywać stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności. Do jej szczególnych obowiązków należy badanie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy w zakresie ich zgodności z księgami i dokumentami, jak i ze stanem faktycznym oraz wniosków (zarządu) co do podziału zysków lub pokrycia strat. Rada Nadzorcza składa również zgromadzeniu wspólników coroczne sprawozdanie z wyników tej pracy.

Do obowiązków komisji rewizyjnej należy natomiast ocena sprawozdań i wniosków zarządu dotyczących podziału zysku lub pokrycia straty, a także składanie zgromadzeniu wspólników corocznego pisemnego sprawozdania z wyników tej oceny, w trybie i w zakresie określonym dla wykonywania tych czynności przez radę nadzorczą.

Podsumowując, należy stwierdzić, że sp. z o.o. w porównaniu do dotychczas omówionych spółek, jest organizacyjnie najbardziej skomplikowaną spółką, w związku z faktem, że posiada osobowość prawną i działa przez swoje organy. Warto zauważyć, że niedawną nowelizacją ksh kapitał zakładowy tej spółki został znacznie obniżony i obecnie wynosi on jedynie 5.000 zł, co z pewnością spowoduje większe zainteresowanie tą formą prawną działalności.

Warto na początku zwrócić uwagę, że Kodeks spółek handlowych (dalej „ksh”) nie zawiera przepisu, który formułowałby wprost definicję spółki akcyjnej. Mimo to, spółka akcyjna jest powszechnie uznawana za najbardziej czystą postać spółki kapitałowej. Z tego też względu, regulacje dotyczące tej spółki  zawarte w ksh, odnoszą się przede wszystkim do majątku spółki, a nie do jej wspólników - akcjonariuszy.

Zgodnie z przepisami ksh, spółkę akcyjną może zawiązać jedna albo więcej osób. Jednakże spółka akcyjna nie może być zawiązana wyłącznie przez jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (tj. taką, która ma tylko jednego wspólnika). Zawiązanie spółki poprzedzone jest porozumieniem założycieli spółki, wyrażonym podpisaniem statutu. Od założycieli spółki, którymi są osoby podpisujące statut, należy odróżnić jej akcjonariuszy, czyli osoby, które objęły akcje spółki akcyjnej. Akcjonariusze są zobowiązani jedynie do świadczeń określonych w statucie i nie odpowiadają za zobowiązania spółki. Należy pamiętać, że statut spółki akcyjnej powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego i powinien określać m. in. takie elementy jak: przedmiot działalności spółki, czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony, wysokość kapitału zakładowego, wartość nominalną akcji i ich liczbę, czy firmę i siedzibę spółki. Firma spółki może być obrana dowolnie, ale powinna zawierać dodatkowe oznaczenie „spółka akcyjna”. Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu „S. A.”.

Do powstania spółki akcyjnej wymaga się: zawiązania spółki (zawiązanie następuje z chwilą objęcia wszystkich akcji), w tym podpisania statutu przez założycieli, wniesienia przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego, ustanowienia zarządu i rady nadzorczej oraz wpisu do rejestru.  W tym miejscu warto przypomnieć, że kapitał zakładowy spółki powinien wynosić co najmniej 100 000 złotych, a wartość nominalna akcji nie może być niższa niż 1 grosz.

Kapitał zakładowy spółki akcyjnej dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej. Dokument akcji powinien być sporządzony na piśmie i zawierać następujące dane: firmę, siedzibę i adres spółki, oznaczenie sądu rejestrowego i numer, pod którym spółka jest wpisana do rejestru, datę zarejestrowania spółki i wystawienia akcji, wartość nominalną, serię i numer, rodzaj danej akcji i uprawnienia szczególne z akcji, wysokość dokonanej wpłaty w przypadku akcji imiennych, ograniczenia co do rozporządzania akcją, oraz postanowienia statutu o związanych z akcją obowiązkach wobec spółki. Ponadto, dokument akcji powinien być opatrzony pieczęcią spółki oraz podpisem zarządu.

Brak danych dotyczących firmy, siedziby i adresu spółki, oznaczenia sądu rejestrowego i numeru, pod którym spółka jest wpisana do rejestru, wartości nominalnej, serii i numeru, rodzaju danej akcji i uprawnień szczególnych z akcji, a także pieczęci spółki oraz podpisu zarządu powoduje nieważność dokumentu akcji.

Akcjonariusz obowiązany jest do wniesienia pełnego wkładu na akcje. Wpłaty powinny być dokonane równomiernie na wszystkie akcje, bezpośrednio lub za pośrednictwem firmy inwestycyjnej, na rachunek spółki prowadzony przez bank na terytorium Unii Europejskiej lub państwa będącego stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym.

Krajowy rejestr urzędowy podmiotów gospodarki narodowej (dalej „rejestr REGON”), to rejestr, który prowadzi Prezes Głównego Urzędu Statystycznego (dalej „GUS”). Rejestr REGON pozwala identyfikować podmioty gospodarki narodowej dzięki numerom identyfikacyjnym REGON, które są nadawane podmiotom przy ich rejestracji. Na podstawie danych opublikowanych przez GUS w Małym Roczniku Statystycznym Polski 2009, który jest dostępny w na stronach internetowych GUS, należy stwierdzić, że w Polsce w rejestrze REGON zarejestrowano ogółem 547.017 spółek. Z danych wynika, że najpopularniejszym rodzajem spółki jest spółka cywilna, chociaż nie jest to typowa spółka, tylko właściwie umowa cywilnoprawna zawarta między wspólnikami. Tego typu spółek zarejestrowano w Polsce 276.112. Drugim rodzajem spółki, który cieszy się popularnością jest już typowa spółka prawa handlowego i to w dodatku spółka kapitałowa: spółka z o.o. (224.345). Na kolejnym miejscu uplasowała się spółka jawna – tego typu spółek zarejestrowano 30.298. Najmniejszą popularnością cieszą się spółki komandytowo-akcyjne, których zarejestrowano jedynie 517. Z trochę większym zainteresowaniem spotkały się spółki partnerska (w liczbie 1.203 zarejestrowanych spółek) oraz spółka komandytowa (w liczbie 3.737 zarejestrowanych spółek).

Spółka akcyjna jest najczęściej wybieraną formą prawną w przypadku działalności związanej z przemysłem. Tego typu spółek zarejestrowano 2.600. Ta forma jest najrzadziej wybierana w przypadku działalności z zakresu ubezpieczeń społecznych, w której zarejestrowanych jest zaledwie 7 spółek.

Spółka komandytowo-akcyjna jest preferowana w przypadku obsługi nieruchomości i firm (323 zarejestrowanych spółek). Warto też podkreślić, że jest ona najrzadziej wybieraną formą spośród spółek zarejestrowanych w rejestrze REGON.

Spółki partnerskie tworzone są przykładowo w branżach związanych z ochroną zdrowia, w której to branży zarejestrowano ich 640. W nielicznych przypadkach taka forma prawna działalności jest wybierana w przypadku działalności związanej z pośrednictwem czy handlem.

Spółka jawna wybierana jest przy działalności związanej z handlem, gdzie zarejestrowano tego typu spółek 14.921.

Spółka z o.o. chętnie tworzona jest w przypadku każdej działalności gospodarczej. Zdecydowanie dominuje jednak przy obsłudze nieruchomości i firm, gdzie zarejestrowano tego typu spółek 46.635, w handlu (71.754 zarejestrowanych spółek), budownictwie (24.901 zarejestrowanych spółek) oraz transporcie (11.064 zarejestrowanych spółek).

auto 0cm">
Barbara Jureczek, Aneta Wrona