Koszty księgowe i podatkowe w przypadku zbycia środka trwałego

Spółka do celów rachunkowych może dokonywać planowych odpisów amortyzacyjnych, które mogą się różnić od odpisów podatkowych.

Na podstawie bowiem art. 32 ust. 1 ustawy o rachunkowości odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych od środka trwałego dokonuje się w drodze systematycznego planowego rozłożenia jego wartości początkowej na ustalony okres amortyzacji.

Zgodnie z art. 32 ust. 2 tej ustawy przy ustalaniu okresu amortyzacji i rocznej stawki amortyzacyjnej uwzględnia się okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego, na którego określenie wpływają w szczególności:

1) liczba zmian, na których pracuje środek trwały,

2) tempo postępu techniczno-ekonomicznego,

3) wydajność środka trwałego mierzona liczbą godzin jego pracy lub liczbą wytworzonych produktów albo innym właściwym miernikiem,

4) prawne lub inne ograniczenia czasu używania środka trwałego,

5) przewidywana przy likwidacji cena sprzedaży netto istotnej pozostałości środka trwałego.

Według przepisów podatkowych nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na nabycie środków trwałych. Wydatki te, pomniejszone o sumę odpisów amortyzacyjnych, o których mowa w art. 16h ust. 1 pkt 1 updop, są jednak kosztem uzyskania przychodów w przypadku odpłatnego zbycia środków trwałych, bez względu na czas ich poniesienia (art. 16 ust. 1 pkt 1 lit. b updop).

Zgodnie z art. 16h ust. 1 pkt 1 updop suma odpisów amortyzacyjnych obejmuje również odpisy, których zgodnie z art. 16 ust. 1 nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.

A zatem w przypadku zbycia środka trwałego na zmniejszenie kosztów uzyskania osiągniętych z tego tytułu przychodów będą miały wpływ również odpisy amortyzacyjne, które nie stanowią kosztu uzyskania przychodu. Należy jednak zauważyć, że dotyczy to odpisów amortyzacyjnych, których zgodnie z art. 16 ust. 1 nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.

• odpisów z tytułu zużycia samochodu osobowego, dokonywanych według zasad określonych w art. 16a–16m, w części ustalonej od wartości samochodu przewyższającej równowartość 20 000 euro przeliczonej na złote według kursu średniego euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia przekazania samochodu do używania (art. 16 ust. 1 pkt 4),

• odpisów z tytułu zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych dokonywanych według zasad określonych w art. 16a– –16m, od tej części ich wartości, która odpowiada wydatkom poniesionym na nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie tych środków lub wartości niematerialnych i prawnych, odliczonym od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym albo zwróconym podatnikowi w jakiejkolwiek formie (art. 16 ust. 1 pkt 48),

• odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych:

a) nabytych nieodpłatnie, jeżeli:

– nabycie to nie stanowi przychodu z tytułu nieodpłatnego otrzymania rzeczy lub praw, lub

– dochód z tego tytułu jest zwolniony od podatku dochodowego, lub

– nabycie to stanowi dochód, od którego na podstawie odrębnych przepisów zaniechano poboru podatku,

b) nabytych przed 1 stycznia 1995 r., lecz niezaliczonych do środków trwałych albo wartości niematerialnych i prawnych,

c) oddanych do nieodpłatnego używania, z wyjątkiem nieruchomości – za miesiące, w których składniki te były oddane do nieodpłatnego używania,

d) nabytych w formie wkładu niepieniężnego, od tej części ich wartości, która nie została przekazana na utworzenie lub podwyższenie kapitału zakładowego spółki kapitałowej (art. 16 ust. 1 pkt 63),

• odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej wartości niematerialnych i prawnych wniesionych do spółki w postaci wkładu niepieniężnego, stanowiących równowartość uzyskanych informacji związanych z wiedzą w dziedzinie przemysłowej, handlowej, naukowej lub organizacyjnej (know-how) (art. 16 ust. 1 pkt 64).

Przykład 1

W art. 16 ust. 1 updop wśród odpisów niestanowiących kosztów uzyskania przychodu, które jednak należy uwzględnić przy obliczaniu kosztu uzyskania przychodu ze sprzedaży środka trwałego, nie wymienia się odpisów amortyzacyjnych w rozumieniu ustawy o rachunkowości (zgodnie z art. 16h ust. 1 pkt 1 suma odpisów amortyzacyjnych obejmuje również odpisy, których zgodnie z art. 16 ust. 1 nie uważa się za koszty uzyskania przychodów).

Zgodnie z art. 15 ust. 6 updop kosztem uzyskania przychodów są odpisy amortyzacyjne z tytułu zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych dokonywane wyłącznie zgodnie z przepisami art. 16a–16m. A zatem do kosztów podatkowych mogą być zaliczone tylko odpisy amortyzacyjne dokonywane według przepisów podatkowych, natomiast wyższe planowe odpisy amortyzacyjne nie są uwzględniane przy ustalaniu kosztów uzyskania przychodów ze sprzedaży środka trwałego.

Tak więc nawet jeśli różnica między planowymi a podatkowymi odpisami amortyzacyjnymi jest wykazywana w księgach (jako niestanowiąca kosztu uzyskania przychodu), to i tak nie jest uwzględniana przy ustalaniu kosztu uzyskania przychodu ze sprzedaży środka trwałego, nie została bowiem wymieniona w katalogu kosztów niestanowiących kosztów podatkowych, zawartym w art. 16 ust. 1 updop.

Nie byłoby do pogodzenia z założeniem racjonalności ustawodawcy, aby spółka, która w celu rzetelnego przedstawienia sytuacji majątkowej stosowała wyższe niż podatkowe odpisy amortyzacyjne, miała ponosić z tego tytułu negatywne konsekwencje wynikające ze zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów w przypadku sprzedaży środka trwałego.

Przykład 2

Krzysztof Lis

Podstawy prawne