Jak rozliczać różnice kursowe od środków własnych

Korzystanie ze środków pieniężnych w walutach obcych zgromadzonych na rachunku bankowym w celu regulowania zobowiązań może prowadzić do powstawania różnic kursowych zaliczanych odpowiednio do przychodów albo kosztów uzyskania przychodów. Dzieje się tak, gdy kurs danej waluty z dnia nabycia lub otrzymania środków pieniężnych jest inny niż kurs z dnia uregulowania zobowiązania. W zależności od tego, jaka jest relacja tych kursów, podatnik „zyskuje” lub „traci”, operując określoną kwotą pieniędzy. Ta sama ilość środków pieniężnych wyrażonych w walutach obcych w dniu ich nabycia lub otrzymania oraz w dniu rozchodu może mieć bowiem inną wartość w przeliczeniu na walutę krajową.

Ustawodawca wymaga, aby do ustalania tych różnic stosować określone kursy.

Rozchód tych środków pieniężnych spowodowany regulowaniem zobowiązań wobec kontrahentów należy wyceniać według kursu sprzedaży z dnia zapłaty. Taki sposób wyceny wynika z przepisów podatkowych oraz został wskazany jako właściwy przez Ministerstwo Finansów w piśmie z 10.02.1997 r., nr PO 4/AK-722-43/97. Wprawdzie pismo to dotyczy podatników podatku dochodowego od osób prawnych, ale mając na względzie to, że przepisy dotyczące ustalania kosztów i przychodów powstających z tytułu różnic kursowych są identyczne na gruncie obu ustaw o podatkach dochodowych, należy uznać, iż wskazane tam zasady mogą być stosowane również przez osoby fizyczne uzyskujące dochody ze źródła – pozarolnicza działalność gospodarcza.

Do powstania ujemnych różnic kursowych (stanowiących koszty uzyskania przychodów) z tytułu zapłaty za określone zobowiązanie w walucie obcej dojdzie, gdy wartość tego zobowiązania przeliczona według jednego z wymienionych kursów właściwych dla wyceny wpływów będzie wyższa niż wartość przeliczona według kursu sprzedaży z dnia dokonania zapłaty. Podatnik posiadając bowiem tę samą ilość pieniędzy w walucie obcej, w dniu zapłaty będzie dysponował środkami o niższej wartości w przeliczeniu na złotówki.

Z kolei do powstania dodatnich różnic kursowych (stanowiących przychody podlegające opodatkowaniu) z tytułu zapłaty za określone zobowiązanie w walucie obcej dojdzie wtedy, gdy wartość tego zobowiązania przeliczona według jednego z wymienionych kursów właściwych dla wyceny wpływów będzie niższa niż wartość przeliczona według kursu sprzedaży z dnia zapłaty.

Wszystkie wymienione kursy dotyczą kursów stosowanych przez bank, z którego usług, w zakresie tych transakcji, korzystał podatnik. Właściwy powinien być ten kurs, który został indywidualnie wynegocjowany przez podatnika z bankiem, oczywiście będąc odpowiednio kursem kupna albo sprzedaży.

Powstaje jednak wątpliwość, czy w przypadku gdy podatnik nie korzysta z usług banku do regulowania zobowiązań, tylko wypłaca środki i wszystkie transakcje realizuje w formie gotówkowej, dochodzi do powstania różnic kursowych w myśl przepisów podatkowych. Ustawodawca wymaga bowiem, aby kursy były kursami banku, „z którego usług korzystał podatnik”. To sugeruje, iż transakcje (np. uregulowanie zobowiązania wobec zagranicznego kontrahenta), do których należy stosować odpowiednie kursy, powinny odbywać się za pośrednictwem banku. Na podobnej zasadzie organy skarbowe odmawiają podatnikom prawa do ustalania różnic kursowych w przypadku nabywania środków pieniężnych w walutach obcych w kantorach.

Wobec tego nie należy ustalać różnic kursowych od własnych środków pieniężnych, gdy koszty ponoszone w trakcie delegacji służbowej, w tym także dotyczące zakupu towarów, są opłacane w formie gotówkowej środkami pieniężnymi uprzednio podjętymi z rachunku dewizowego. Wynika to z tego, że zapłata jest dokonywana bez pośrednictwa banku, wobec czego do wyceny rozchodu walut obcych nie można zastosować kursu sprzedaży banku, z którego usług w zakresie zapłaty nie skorzystano.

Joanna Krawczyk

doradca podatkowy, prawnik