Czy odszkodowanie za wadliwe płyty chodnikowe jest kosztem podatkowym

Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad lub zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług. Zasada ta jest zapisana w art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Przedsiębiorcy często zwracają się zarówno do naszej redakcji, jak i bezpośrednio do organów podatkowych w sprawach związanych z odszkodowaniami wypłaconymi w związku ze sprzedanymi towarami bądź usługami. Często uważają, że są krzywdzeni przez prawo. Przecież najpierw uzyskali przychód, od którego – po odjęciu kosztów uzyskania przychodu – zapłacili podatek. Następnie klient składa reklamację i żąda pokrycia szkody. Zysk z danej transakcji zamienia się w stratę. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że przedsiębiorca powinien mieć prawo odzyskania podatku dochodowego w sytuacji, kiedy – uwzględniając odszkodowanie – poniósł stratę na danej transakcji. Prawo zakazując wpisania do kosztów uzyskania przychodów odszkodowania z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad lub zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług – premiuje rzetelnych przedsiębiorców.

Jak uniknąć znalezienia się w sytuacji przedsiębiorcy, który zapłacił podatek dochodowy, a jednocześnie poniósł stratę na transakcji po wypłacie odszkodowania, np. za źle wykonaną usługę? Przedsiębiorca może doprowadzić do odstąpienia od umowy sprzedaży. W takiej sytuacji pomniejsza przychody i odzyskuje podatek.

Warunki rozwiązania umowy sprzedaży określa Kodeks cywilny. Strona, która odstępuje od umowy wzajemnej, obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy. Może żądać nie tylko zwrotu tego, co świadczyła, lecz również naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania (art. 494 Kodeksu cywilnego). Zasadę tę stosuje się w razie rozwiązania umowy wzajemnej. Umowa sprzedaży jest umową wzajemną, gdyż obie jej strony przekazują sobie jakąś wartość – z jednej strony są to pieniądze, z drugiej np. płyty chodnikowe.

W sprawie odszkodowań – jak już wspomniano – często zajmują stanowisko organy podatkowe. Przykładowo takie zapytanie zadał podatnik z Kielc, który sprzedał wadliwe dachówki i mocą sądowego orzeczenia poniósł koszty rozebrania i ponownego położenia dachu. W sprawie tej stanowisko organów podatkowych było następujące: Z załączonego do wniosku wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie, który oddalił Pańską apelację od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach, wynika, iż Sąd uznał prawo kupującego, który otrzymał towar z wadami do roszczenia odszkodowawczego o naprawienie szkody poniesionej wskutek istnienia wad – zgodnie z art. 471 k.c. w związku z art. 566 § 1 k.c. Wobec powyższego – w świetle zacytowanych przepisów prawa podatkowego – nie może Pan uwzględnić w kosztach uzyskania przychodu kwoty, którą na drodze sądowej został Pan obciążony za sprzedaną wadliwą dachówkę w wys. 10 415,79 zł i kosztami rozebrania i ponownego położenia dachu w wys. 20 799,53 zł. Także zasądzona ww. wyrokiem na rzecz powoda kwota kosztów postępowania sądowego nie może stanowić kosztów uzyskania przychodów (kosztów podatkowych) u Pana jako strony pozwanej (dłużnika), ponieważ nie zostały one poniesione w celu uzyskania przychodu. W świetle powołanego art. 22 ust. 1 ustawy kosztem uzyskania przychodu będą uzasadnione racjonalnie i gospodarczo nakłady i wydatki związane z działalnością gospodarczą podatnika, poniesione w celu osiągnięcia przychodu. Istotne jest tu ustalenie istnienia związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy poniesionym wydatkiem (kosztem) a uzyskaniem przez podatnika konkretnego przychodu. Z przedstawionego przez Pana stanu faktycznego wynika, że proces został wytoczony przez klienta (wierzyciela) w celu zwrotu kosztów związanych z ponownym pokryciem dachu, a nie przez podatnika (dłużnika) w celu osiągnięcia przez niego przychodu z tytułu działalności gospodarczej.

W przedstawionej sytuacji nie zachodzi więc związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy zapłatą przez pozwanego (Pańską firmę) kosztów procesowych i sądowych a uzyskaniem przychodu. Dotyczy to zarówno kosztów poniesionych przez samego dłużnika, jak i zwróconych wierzycielowi w wyniku zasądzenia ich przez sąd – Pierwszy Urząd Skarbowy w Kielcach (KW-005/29/2003).