Jakie dokumenty mogą stanowić podstawę zapisów w księgach rachunkowych

Jakie są rodzaje dowodów księgowych?

W świetle przepisów ustawy o rachunkowości podstawą zapisów w księgach rachunkowych mogą być dowody księgowe stwierdzające dokonanie operacji gospodarczej (zwane dalej „dowodami źródłowymi”). Dowody te dzielimy na:

- zewnętrzne obce - otrzymane od kontrahentów;

- zewnętrzne własne - przekazywane w oryginale kontrahentom;

- wewnętrzne - dotyczące operacji wewnątrz jednostki.

Poza tym, podstawą zapisów w księgach mogą być również sporządzone przez jednostkę gospodarczą dowody księgowe:

- zbiorcze - służące do dokonania łącznych zapisów zbioru dowodów źródłowych, które muszą być w dowodzie zbiorczym pojedynczo wymienione;

- korygujące poprzednie zapisy;

- zastępcze - wystawione do czasu otrzymania zewnętrznego obcego dowodu źródłowego;

- rozliczeniowe - ujmujące już dokonane zapisy według nowych kryteriów klasyfikacyjnych.

NOWOŚĆ na Infor.pl: Prenumerata elektroniczna Dziennika Gazety Prawnej KUP TERAZ!

Jeżeli księgi rachunkowe są prowadzone przy użyciu komputera, wówczas za równoważne z dowodami źródłowymi uważa się zapisy w księgach rachunkowych, wprowadzane automatycznie za pośrednictwem urządzeń łączności, informatycznych nośników danych lub tworzone według algorytmu (programu) na podstawie informacji zawartych już w księgach. Jednak podczas rejestrowania tych zapisów muszą zostać spełnione co najmniej następujące warunki, tj.:

- uzyskają one trwale czytelną postać zgodną z treścią odpowiednich dowodów księgowych;

- możliwe jest stwierdzenie źródła ich pochodzenia oraz ustalenie osoby odpowiedzialnej za ich wprowadzenie;

- stosowana procedura zapewnia sprawdzenie poprawności przetworzenia odnośnych danych oraz kompletności i identyczności zapisów;

- dane źródłowe w miejscu ich powstania są odpowiednio chronione, w sposób zapewniający ich niezmienność, przez okres wymagany do przechowywania danego rodzaju dowodów księgowych.

Co w przypadku braku dowodów?

W praktyce gospodarczej występują niejednokrotnie sytuacje gdy jednostka nie posiada dowodów księgowych, tj. jednostka nie ma możliwości uzyskania zewnętrznych obcych dowodów źródłowych.

W takich przypadkach kierownik jednostki może zezwolić na udokumentowanie operacji gospodarczej za pomocą księgowych dowodów zastępczych, sporządzonych przez osoby dokonujące te operacje.

W praktyce zasady ta ma zastosowanie w sytuacji, gdy dowód obcy dokumentujący określoną operację nie może być otrzymany na czas. Kierownik jednostki może wówczas wyrazić zgodę na wystawienie dokumentu zastępczego dla odzwierciedlenia tej operacji. W momencie jednak otrzymania dowodu obcego należy porównać go z treścią dowodu zastępczego, aby sprawdzić, czy nie występują rozbieżności. W przypadku stwierdzenia niezgodności należy dokonać zapisów korygujących, doprowadzających do poziomu zgodnego ze stanem wynikającym z dowodu obcego.

Ponadto, brak możliwości otrzymania zewnętrznego obcego dowodu źródłowego może dotyczyć również sytuacji, gdy podatnik dokonuje zakupu towaru od osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. Osoba taka nie ma bowiem możliwości wystawienia faktury.

Przy czym, za pomocą dowodów zastępczych nie można dokumentować operacji zawiązanych z zakupami opodatkowanymi VAT oraz skupu metali nieżelaznych od ludności.

Jakie elementy powinien zawierać dowód księgowy?

Przepisy dokładnie precyzują jakie dane/elementy powinien zawierać pełnoprawny dowód księgowy, który może być dokumentem stanowiącym podstawę zapisu w księgach rachunkowych. Otóż dowód taki, zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy o rachunkowości (pkt 1-6), powinien zawierać co najmniej:

1) określenie rodzaju dowodu i jego numeru identyfikacyjnego;

2) określenie stron (nazwy, adresy) dokonujących operacji gospodarczej;

3) opis operacji oraz jej wartość, jeżeli to możliwe, określoną także w jednostkach naturalnych;

4) datę dokonania operacji, a gdy dowód został sporządzony pod inną datą – także datę sporządzenia dowodu;

5) podpis wystawcy dowodu oraz osoby, której wydano lub od której przyjęto składniki aktywów;

6) stwierdzenie sprawdzenia i zakwalifikowania dowodu do ujęcia w księgach rachunkowych przez wskazanie miesiąca oraz sposobu ujęcia dowodu w księgach rachunkowych (dekretacja), podpis osoby odpowiedzialnej za te wskazania.