Niedobory ujawnione podczas inwentaryzacji w kosztach uzyskania przychodów

Autopromocja

Niedobory ujawnione a trakcie inwentaryzacji

W wielu przedsiębiorstwach, szczególnie tych, których specyfika zakłada obrót dużą ilością towarów handlowych o bardzo podobnym wyglądzie, opakowaniu, parametrach, nie do uniknięcia są różnice inwentaryzacyjne w postaci niedoborów lub nadwyżek. Różnice te bardzo często wynikają z niezawinionych działań spowodowanych pomyłkami przy wprowadzaniu towarów do magazynów lub pomyłkami przy wydawaniu towarów.

Autopromocja

VAT w 2025 roku.
Szkolenie INFOR

Sprawdź

Jeżeli chodzi o niedobór, to występuje wówczas, gdy stan rzeczywisty ustalony w drodze inwentaryzacji jest niższy od stanu wynikającego z ksiąg rachunkowych, natomiast nadwyżka występuje, gdy stan rzeczywisty ustalony w drodze inwentaryzacji jest wyższy od stanu wynikającego z ksiąg rachunkowych.

Rozróżniamy dwa następujące rodzaje niedoborów, tzn.:

Autopromocja

Sprawozdanie finansowe 2024
Przykłady, schematy, tabele, wzory

Sprawdź

- niedobory zawinione, które powstają w wyniku świadomych działań, bądź też zaniedbań ze strony osób odpowiedzialnych za powierzone im składniki aktywów i mogą stać się roszczeniem wobec osoby odpowiedzialnej,

- niedobory niezawinione, które powstają z przyczyn niezależnych takich jak: zdarzenia losowe (kradzież, pożar itp.) lub też ubytki w granicach tzw. normy, czyli niedobory (ubytki) naturalne związane ze specyfiką danego towaru lub specyfiką działalności oraz niedobry (ubytki) pozorne oddane np. w najem lub użyczone.

Autopromocja

Jak przygotować się do zmian 2025.
Podatki. Rachunkowość. ZUS

Sprawdź

Wobec czego różnica inwentaryzacyjna w postaci niedoboru składnika majątku objętego inwentaryzacją, może być uznana za niedobór zawiniony lub niezawiniony.

Koszty uzyskania przychodów

Analizując kwestię powstających niedoborów w przedsiębiorstwie, które zostają ujawnione w toku przeprowadzonej inwentaryzacji, powstaje pytanie, czy ich wartość może zostać zaliczona do kosztów uzyskania przychodów.

Kwestie dotyczące kosztów uzyskania przychodów na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych reguluje art. 15 ust. 1 tej ustawy, zgodnie z którym kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 ustawy.

Z przepisu tego wynika, że nie wszystkie wydatki poniesione przez podatnika są kosztami podatkowymi. Kosztami uzyskania przychodów są bowiem, po wyłączeniu kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 ustawy, wszelkie racjonalne i gospodarczo uzasadnione wydatki związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, których celem jest osiągnięcie, zabezpieczenie lub zachowanie źródła przychodów.

Polecamy: INFORLEX Księgowość i Kadry

Oznacza to, że ponoszone koszty należy oceniać pod kątem ich celowości, a więc dążenia do uzyskania przychodów. Aby określony wydatek można było uznać za koszt uzyskania przychodu, między tym wydatkiem, a osiągnięciem przychodu musi zachodzić związek przyczynowy tego typu, że poniesienie wydatku ma wpływ na powstanie lub zwiększenie tego przychodu, albo zabezpieczenie źródła przychodów.

Ustawodawca nie wymaga jednak wykazania, że konkretny przychód jest skutkiem poniesienia określonego kosztu. Co oznacza, że jako koszty uzyskania przychodów mogą być rozpatrywane zarówno koszty bezpośrednio, jak i pośrednio związane z uzyskiwanymi przychodami. Te pierwsze dają się powiązać z konkretnie określonym przychodem, jaki osiągnął podatnik, natomiast te drugie wiążą się z całokształtem działalności prowadzonej przez podatnika i ogólnie określonymi przychodami osiąganymi z tytułu prowadzenia tej działalności. A to z kolei ma przełożenie na interpretowanie niedoborów jako kosztów.

Niedobory w kosztach uzyskania przychodów

W przepisach o podatku dochodowego od osób prawnych nie znajdziemy unormowań dotyczących limitowania ubytków (niedoborów), czy też odrębnych zasad zaliczania ich do kosztów podatkowych. Nie przewidują także możliwości szacunkowego ustalania wielkości strat, przy zastosowaniu np. norm, ryczałtów, czy innych metod.

Poza tym wśród wymienionych w tzw. „negatywnym katalogu” kosztów ujętym w art. 16 ust. 1 ustawy, nie wymieniono strat w środkach obrotowych. Ustawodawca zastrzegł jedynie, że nie uważa się za koszty uzyskania przychodów strat powstałych w wyniku nieobjętych zwolnieniem od podatku akcyzowego ubytków wyrobów akcyzowych oraz podatku akcyzowego od tych ubytków.

Mam zatem do czynienia z sytuacją, gdzie występuje także brak wyłączenia strat w środkach obrotowych z kosztów podatkowych. W związku z czym należy uznać, że, co do zasady, straty te, jako związane z prowadzoną działalnością, mogą być uznane za koszty uzyskania przychodów. Trudno jednak dosłownie mówić o stratach jako kosztach poniesionych w celu uzyskania przychodów. Tak więc, jak uznał NSA w wyroku z 28 listopada 2013 r. sygn. akt II FSK 106/12: „(…) nie samo ponoszenie strat należy traktować jako środek zmierzający w celu osiągnięcia przychodów, bo byłoby to nieracjonalne, lecz wszelkie starania, działania i zabiegi dokonywane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, a straty tylko jako często nieunikniony i nieodłączny, aczkolwiek niechciany element tych działań”.

Zaliczenie strat w środkach obrotowych do kosztów uzyskania przychodów powinno być oceniane z uwzględnieniem: całokształtu prowadzonej przez podatnika działalności, okoliczności, które spowodowały powstanie straty, formy udokumentowania straty oraz podjętych przez podatnika działań zabezpieczających.

Przy czym strata powinna być zdarzeniem losowym, niezależnym od woli podatnika, bowiem dla celów podatkowych przyjmuje się, że tylko stratę powstałą na skutek zdarzeń nieprzewidywalnych, nie do uniknięcia przez racjonalnie działający podmiot można uznać za zdarzenie, które uzasadnia zaliczenie powstałej straty w ciężar kosztów uzyskania przychodów.

Polecamy: Pakiet żółtych książek - Podatki 2018

W związku z tym do kosztów uzyskania przychodów można zaliczyć wartości ujawnionych w trakcie inwentaryzacji niedoborów, ale jedynie w tej wysokości w jakiej niedobory te jednoznacznie uznane zostały za niezawinione i są normalnym, chociaż niezamierzonym następstwem działania w prowadzonej działalności gospodarczej, a ich wystąpienie, pomimo dołożenia należytej staranności, było nieuniknione. Nie jest natomiast możliwe uznanie niedoborów za koszty uzyskania przychodów, jeżeli istniały przesłanki świadczące o braku odpowiednich zabezpieczeń.

Wobec czego tylko niedobory niezawinione może ująć w kosztach uzyskania przychodów, natomiast niedobory zawinione, nawet w sytuacji gdy nie jest możliwa do ustalenia odpowiedzialność osobista poszczególnych pracowników nie mogą stanowić kosztu uzyskania przychodu. Takie stanowisko potwierdzają liczne interpretacje podatkowe, m.in. interpretacja z 15 listopada 2016 r. Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy, 0461.ITPB3.4510.552.2016.1.MJ, w której czytamy, że „stwierdzone niedobory (straty) mogą zostać zaliczone w ciężar kosztów uzyskania przychodów, jeżeli powstały niezależnie od woli podatnika, a ustalone i stosowane zasady uniemożliwiają ich powstanie w toku bieżącej działalności gospodarczej. Kosztem uzyskania przychodów mogą być tylko straty w towarach, w tej części, w jakiej zostały uznane za niezawinione i których okoliczności powstania oraz przyczyny zostały wyczerpująco udokumentowane. Nie stanowią bowiem kosztu uzyskania przychodów straty będące wynikiem braku staranności bądź nieracjonalnego działania podatnika, nawet jeśli mieszczą się w normach ustalonych przez daną jednostkę gospodarczą. (…) stwierdzić należy, że niedobory zawinione, nawet w sytuacji gdy nie jest możliwa do ustalenia odpowiedzialność osobista poszczególnych pracowników nie może stanowić kosztu uzyskania przychodu”.