Jakie składniki sprawozdania finansowego inwentaryzujemy drogą potwierdzenia sald

Jednostka, drogą otrzymania potwierdzenia prawidłowości wykazanych w swoich księgach rachunkowych składników aktywów, inwentaryzuje:

• aktywa finansowe zgromadzone na rachunkach bankowych lub przechowywane przez inne jednostki,

• należności, z wyjątkiem należności spornych i wątpliwych, należności wobec osób nieprowadzących ksiąg rachunkowych, z tytułów publicznoprawnych,

• należności z tytułu udzielonych pożyczek,

• własne składniki aktywów powierzone kontrahentom.

Inwentaryzację, z wyłączeniem aktywów pieniężnych i papierów wartościowych, należy rozpocząć nie wcześniej niż trzy miesiące przed końcem roku obrotowego, a zakończyć do 15 stycznia roku następnego.

Uwaga!

Należy pamiętać o zmniejszeniu lub zwiększeniu potwierdzonych sald z tytułu ewentualnych obrotów następujących między datą potwierdzenia a dniem ustalenia stanu wynikającego z ksiąg rachunkowych.

Prawidłowa inwentaryzacja, w tym weryfikacja sald, jest podstawą oceny sprawozdania finansowego przez biegłego rewidenta. Stosowne przepisy znajdują się w normie biegłych rewidentów nr 1 „Ogólne zasady badania sprawozdań finansowych”. W przypadku gdy stopień udokumentowanego uzgodnienia z jednostkami przechowującymi aktywa lub kontrahentami nie upewnia o wiarygodności sald, biegły rewident może - w porozumieniu z kierownikiem jednostki - pisemnie zwrócić się do kontrahentów jednostki badanej o uzgodnienie sald. Do tych aktywów lub pasywów należą posiadane przez jednostkę o istotnej wartości: środki na rachunkach bankowych, udziały w innych jednostkach, papiery wartościowe zdeponowane w innych jednostkach, zapasy powierzone stronom trzecim lub oddane w komis, należności i zobowiązania - które stanowią znaczący składnik bilansu.

Odpowiedź w sprawie uzgodnienia sald może być skierowana bezpośrednio do biegłego rewidenta na adres podmiotu uprawnionego, w którego imieniu biegły rewident przeprowadza badanie lub nim kieruje. Biegły rewident powinien upewnić się o kompletności wysyłki tych pism. Takie postępowanie jest zgodne z przepisami art. 67 ust. 2 ustawy o rachunkowości, w rozumieniu których biegły rewident jest uprawniony do uzyskania informacji związanych z przebiegiem badania od kontrahentów badanej jednostki i jej doradców prawnych - z upoważnienia kierownika.

Konsekwencje nieotrzymania potwierdzenia sald

Jeżeli próby uzgodnienia sald się nie powiodły i biegły rewident zamiast uzgodnień zastosował alternatywne rodzaje badań wiarygodności, a one nie pozwoliły uzyskać stosownych dowodów badania, powinien on potraktować tego rodzaju salda jako niespełniające warunków stawianych aktywom. Wówczas powinien rozważyć rodzaj opinii o badanym sprawozdaniu finansowym stosownie do znaczenia kwoty sald aktywów, które nie zostały potwierdzone.

Jeżeli kierownik jednostki nie wyraża zgody na wystosowanie pism o uzgodnienie do wszystkich lub niektórych kontrahentów, a uzasadnienie jego stanowiska nie jest, zdaniem biegłego rewidenta, przekonujące, to zachodzi ograniczenie zakresu badania. Wówczas biegły rewident rozważa także rodzaj opinii o badanym sprawozdaniu finansowym.

Jakie błędy jednostki popełniają przy weryfikacji sald

Częstym błędem jest uznanie przez jednostki za spełnienie wymogu inwentaryzacji własnych składników aktywów (np. towarów, wyrobów gotowych, materiałów) powierzonych kontrahentom, gdy otrzymają one arkusze spisu z natury sporządzone przez tych kontrahentów.

Stosownie do art. 26 ust. 2 ustawy o rachunkowości to na tych jednostkach ciąży obowiązek przeprowadzenia spisu z natury powierzonych im do sprzedaży, przechowywania, przerobu lub używania składników aktywów, będących własnością innych jednostek. Ale powinny one powiadomić właścicieli tych składników aktywów o wynikach spisu - właśnie w formie potwierdzenia ich stanu. Właściciel powinien zapewnić sobie w umowie z kontrahentem możliwość uczestniczenia w spisie z natury, jeśli wartość powierzonych kontrahentowi składników jest znacząca. Ma to na celu w szczególności sprawdzenie ich istnienia, warunków przechowywania, dalszej przydatności do wykorzystania. Tak jak w przypadku pozostałych metod inwentaryzacja drogą potwierdzenia wymaga, aby jej przeprowadzenie i wyniki były odpowiednio udokumentowane i powiązane z zapisami ksiąg rachunkowych. Samo wysłanie potwierdzeń sald należności nie jest spełnieniem wymogu udokumentowania. Po otrzymaniu potwierdzeń sald należności trzeba je porównać z saldami figurującymi w księgach pomocniczych lub w księdze głównej jednostki. Jeżeli kontrahent zakwestionował saldo, to należy wyjaśnić powstałą różnicę inwentaryzacyjną i odpowiednio zaksięgować w księgach rachunkowych. Najczęściej występująca różnica to nieuznawanie przez kontrahenta naliczonych odsetek za nieterminową zapłatę należności jednostki. Wówczas trzeba tylko sprawdzić podstawę ich ustalenia oraz poprawność kwoty.

Jako podsumowanie inwentaryzacji należności jednostka powinna określić, w jakim procencie otrzymała potwierdzenia dotyczące wysłanych sald, aby móc ponowić prośby o ich potwierdzenie. Jeżeli mimo to ich uzgodnienie z przyczyn uzasadnionych nie było możliwe, to ich inwentaryzacja powinna nastąpić drogą porównania danych ksiąg rachunkowych z odpowiednimi dokumentami.

• art. 18 ust. 2, art. 26 ust. 2 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 208, poz. 1540

Reresa Fołta

biegły rewident