Rola biegłego rewidenta w poprawie jakości sprawozdania finansowego

Przegląd i rekomendacje w zakresie systemu kontroli wewnętrznej

W trakcie badania sprawozdania finansowego audytorzy są zobowiązani do przeprowadzania przeglądu i oceny systemu kontroli wewnętrznej. Wynikiem tegoż przeglądu i dokonanej oceny są rekomendacje najczęściej przekazywane po zakończeniu badania w formie oficjalnego Listu do Zarządu. Często wskazówki, co do niedoskonałości i możliwości poprawy systemów kontroli wewnętrznej oraz również funkcjonujących w spółkach systemów raportowania i możliwości ich poprawy, są przekazywane przez zespoły audytorskie w trakcie badania. Zalecenia biegłych rewidentów w tym zakresie mają szczególne znaczenia dla jednostek, w których występuje duża ilość powtarzalnych transakcji takich jak chociażby: sieci supermarketów, hurtownie, tele-operatorzy, spółki telekomunikacyjne, banki i ubezpieczyciele.

Sprawozdania finansowe za 2015 rok biegli rewidenci ocenią na starych zasadach

Warto pamiętać, że biegli rewidenci posiadają doświadczenie, wiedzę oraz kompetencje, aby w ramach odrębnego zlecenia podjąć się przeprowadzenia pełnej weryfikacji systemu kontroli wewnętrznej i przekazać kompleksowe rekomendacje dotyczące uzupełnienia luk i poprawy skuteczności istniejących kontroli wewnętrznych. Taką całościową analizą powinny zainteresować się szczególnie wspomniane powyżej duże jednostki z branż, w których ryzyko, wynikające z nieprawidłowo funkcjonującego systemu kontroli wewnętrznej jest znaczne. Wśród nich na specjalną uwagę zasługują jednostki zobowiązane do tworzenia Komitetów Audytu. Dla nich przegląd istniejącego systemu kontroli wewnętrznej przez nowo powołany Komitet Audytu, stanowiłby znakomite rozpoczęcie procesu monitorowania kontroli wewnętrznej, które jak wiadomo należy do jednego z podstawowych zadań ustawowych Komitetów Audytu.

List do Zarządu

Jak wspomniano powyżej List do Zarządu służy biegłemu rewidentowi do oficjalnego przekazania zaleceń i propozycji usprawnień, które zostały dostrzeżone przez niego w toku przeprowadzanego badania sprawozdania finansowego. Chociaż zalecenia dotyczą często systemu kontroli wewnętrznej, mogą także odnosić się do:

- stwierdzonych ryzyk podatkowych,

- sposobu zarządzania płynnością, rentownością,

- jak również do takich kwestii operacyjnych jak: zarządzanie spływem należności, obrotem towarowym lub dystrybucją i organizacją sprzedaży.

Przewodnik po zmianach w ustawie o rachunkowości 2015/2016 (PDF)

Swoista wartość wspomnianych rekomendacji wynika z faktu, iż zostały one opracowane przez osobę spoza organizacji i z pozycji doświadczenia wynikającego z pracy w wielu jednostkach i na wielu systemach księgowo-finansowych. Warto zatem spokojnie zastanowić się nad sensem ich wprowadzenia i nie odrzucać z góry poddanych pomysłów, tylko z uwagi na ich czasami zbyt krytyczny charakter.

Udział w inwentaryzacji rocznej

Udział w inwentaryzacji rocznej wymagany standardowymi procedurami badania jest ograniczony i polega głównie na obserwacji procedur inwentaryzacyjnych przeprowadzonych przez spółkę oraz przeliczeniu reprezentatywnej próby inwentaryzowanych towarów. Taki udział jest wystarczający w większości wypadków do stwierdzenia ewidentnych braków odpowiednich procedur, które to braki mogą powodować istotne ryzyko defraudacji materialnej i istotnie zniekształcać badane sprawozdanie finansowe. W przypadkach specyficznych zawsze możliwe jest jednak wykonanie rozszerzonej weryfikacji przeprowadzanej inwentaryzacji ze szczególnym uwzględnieniem ryzyk specyficznych wynikających z branży, charakteru działalności jednostki. Zdarza się także, że biegli rewidenci w ramach odrębnego niż badanie zlecenia podejmują się poprowadzenia, czy też przeprowadzenia inwentaryzacji w imieniu klienta. Z uwagi na wymaganą przy badaniu niezależność, takie zlecenia są prowadzone przez biegłych rewidentów innych niż audytorzy aktualnie badający sprawozdanie finansowe.

Polecamy: Monitor Księgowego – prenumerata

Opinia z badania sprawozdania finansowego

Nie można zapominać, że największą wartością wynikającą z pracy biegłego rewidenta, stanowi sama opinia, która potwierdza we wszystkich istotnych aspektach między innymi: prawidłowość funkcjonujących ksiąg rachunkowych, prawidłowość wyceny składników bilansu i rachunku wyników, jak również kompletność ujęcia zobowiązań i rezerw oraz przychodów i kosztów. O ile taka opinia jest wynikiem starannie przeprowadzonych procedur badania, znacząco poprawia wiarygodność informacji finansowej i tym samym istotnie ogranicza ryzyko biznesowe.

Biegły rewident – czy tylko weryfikator?

Opisane wyżej zagadnienia świadczą dobitnie, iż warto, aby kierownictwo spółki dostrzegało w biegłym rewidencie nie tylko weryfikatora, którego jedynym celem jest spełnienie ustawowego obowiązku dostarczenia podpisanej opinii z badania sprawozdania finansowego, ale także partnera na drodze do poprawy wiarygodności i prawidłowości informacji oraz systemu finansowego i systemu kontroli wewnętrznej dla użytkowników nie tylko na zewnątrz ale także i wewnątrz organizacji tj.: Zarząd, Główny Księgowy, Dyrektor Finansowy.

Rok obrotowy inny niż kalendarzowy a sprawozdanie finansowe

Nie można bowiem zapominać, że jakość pracy biegłego rewidenta i pewność, że przeprowadzi on wymagane procedury jest w jak najlepszym interesie jednostki, a w szczególności księgowych i Zarządu. Pamiętają o tym szczególnie przedsiębiorstwa, które w praktyce, chciałoby się powiedzieć „na własnej skórze’ przekonały się, że to dalece ważniejsze niż „szybkie” badanie za wyjątkowo konkurencyjne wynagrodzenie i brak kłopotów z dłuższą niż kilkudniowa obecnością zespołu badającego.

A co na to Unia Europejska?

Wzrastająca świadomość istotnej do spełnienia roli biegłego rewidenta w poprawie jakości sprawozdawczości finansowej, także w ujęciu makroekonomicznym, jest także uwidoczniona w Dyrektywie UE nr 2014/56/UE. Zasadnicze uregulowania Dyrektywy zmierzają w szczególności do:

- rozbudowania merytorycznej treści opinii biegłego rewidenta o specyficzne opisy wykonanych kluczowych procedur i wniosków płynących z tych procedur; szczególnie ten cel powinien być zapewniony w stosunku do jednostek specjalnego zainteresowania publicznego, w Polsce określanych mianem JZP;

- wyizolowania nadzoru nad audytorami badającymi jednostki JZP (o największym znaczeniu dla prawidłowego funkcjonowania gospodarki) i pełnego uniezależnienia go od samorządów zawodowych (stowarzyszeń, izb) biegłych rewidentów;

- ograniczenia świadczenia usług innych niż usługi badania sprawozdań finansowych dla audytorów jednostki (szczególnie w przypadku audytorów jednostek zainteresowania publicznego);

- dodatkowych wymogów, procedur, uzasadnienia związanego z wyborem biegłego rewidenta i komunikacją z biegłym rewidentem przez Komitety Audytu w jednostkach zainteresowania publicznego.

Sporządzanie polityki rachunkowości w firmie – przykład praktyczny

W chwili obecnej rozwiązania dyrektywy są implementowane przez kraje członkowskie. W tym zakresie w Polsce w sierpniu b.r. Ministerstwo Finansów wydało założenia do nowej „Ustawy o biegłych rewidentach i ich samorządzie oraz podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych”.

Pozostaje mieć nadzieję, że tworzone rozwiązania przeniosą te kluczowe wypracowane w ramach Dyrektywy UE założenia, które mają znaczenie do tworzenia dojrzałego, konkurencyjnego i profesjonalnego rynku audytorskiego w Polsce. Takiego, który poprzez wzmocnienie zaufania użytkowników sprawozdań finansowanych do informacji finansowej i zmniejszenie asymetrii między zarządzającymi a inwestorami dużych spółek (w szczególności notowanych na GPW), pozwalałby na sprawne funkcjonowanie rynku kapitałowego, zachowanie bezpieczeństwa obrotu gospodarczego i eliminowanie niepożądanych zjawisk gospodarczych.

Ważne jest tutaj także, aby wraz z rozwojem gospodarczym i zmianami prawa wzrastała także świadomość rzetelnego badania i odpowiadających tej rzetelności odpowiednio wyższych wynagrodzeń audytorów. Szczególnie ważna jest w tym kontekście świadomość ze strony właścicieli i rad nadzorczych spółek, które dokonują wyboru biegłych rewidentów.

Autor: Grzegorz Błaszkowski

Partner Zarządzający odpowiedzialny za Departament Audytu i Usług Poświadczających. Biegły Rewident, Członek ACCA. Przez ponad 10 lat związany z wiodącymi, globalnymi firmami konsultingowymi. Był zaangażowany w badania i inne projekty atestacyjne wykonywane dla wielu międzynarodowych korporacji i grup kapitałowych, w tym także podmiotów notowanych na Warszawskiej GPW. Ponadto jako konsultant Banku Światowego doradza Krajowej Izbie Biegłych Rewidentów w zakresie doskonalenia systemu nadzoru nad jakością pracy biegłych rewidentów.

Artykuł pochodzi z RB Magazine wydawanego przez Russell Bedford

Podyskutuj o tym na naszym FORUM