Odpowiedzialność karna za sprawozdawczość finansową

Odpowiedzialność za sprawozdania finansowe

Omawiając zagadnienie dotyczące odpowiedzialności karnej za sprawozdawczość finansową firmy należy sięgnąć po regulacje zawarte w ustawie o rachunkowości.

I tak, w świetle zapisów art. 77 ustawy o rachunkowości, zakłada się odpowiedzialność w zakresie sporządzania następujących rodzajów dokumentów:

- sprawozdania finansowego,

- skonsolidowanego sprawozdania finansowego,

- sprawozdania z działalności,

- sprawozdania z działalności grupy kapitałowej,

- sprawozdania z płatności na rzecz administracji publicznej,

- skonsolidowanego sprawozdania z płatności na rzecz administracji publicznej.

Przy czym, przewidzianej przez ustawodawcę karze grzywny lub karze pozbawienia wolności do lat 2, albo obu tym karom łącznie może podlega niesporządzenie dokumentu, podawanie nierzetelnych danych (tj. niezgodnych z rzeczywistością), jak również sporządzanie sprawozdania niezgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości.

Natomiast w art. 79 ustawy o rachunkowości odpowiedzialność karna w zakresie składania sprawozdań finansowych przewidziana została w przypadku:

- niezłożenia sprawozdania finansowego do ogłoszenia;

- niezłożenia sprawozdania finansowego, skonsolidowanego sprawozdania finansowego, sprawozdania z działalności, sprawozdania z działalności grupy kapitałowej, sprawozdania z płatności na rzecz administracji publicznej, skonsolidowanego sprawozdania z płatności na rzecz administracji publicznej we właściwym rejestrze sądowym.

Odpowiedzialność kierownika jednostki

Przepisy jednoznacznie wskazują, że obowiązki w zakresie sprawozdawczości finansowej należą do kierownika jednostki organizacyjnej, będącej członkiem zarządu, wobec czego to on ponosi odpowiedzialność za wszystkie wyżej wymienione czynności związane ze sprawozdawczością. Natomiast w przypadku gdy kierownikiem jednostki jest organ wieloosobowy, a nie została wskazana osoba odpowiedzialna, odpowiedzialność ponoszą wszyscy członkowie tego organu.

Zgodnie bowiem z art. 69 ust. 1 ustawy o rachunkowości to kierownik jednostki składa we właściwym rejestrze sądowym roczne sprawozdanie finansowe, opinię biegłego rewidenta, jeżeli podlegało ono badaniu, odpis uchwały bądź postanowienia organu zatwierdzającego o zatwierdzeniu rocznego sprawozdania finansowego i podziale zysku lub pokryciu straty.

Zobacz: Klasyfikacja Środków Trwałych ze stawkami amortyzacji i powiązaniem z KŚT 2010

A zatem, z punktu widzenia odpowiedzialności za sprawozdawczość finansową, kluczowe jest właściwe zdefiniowanie kierownika jednostki. W orzecznictwie i doktrynie wskazuje się, że kierownik jednostki ponosi odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości, jest odpowiedzialny za dokumentację co do przyjętych zasad rachunkowości, a także odpowiada za złożenie rocznego sprawozdania finansowego we właściwym rejestrze sądowym.

Jednakże ponoszenie odpowiedzialności za realizację zadań z zakresu  rachunkowości nie jest  tożsame z fizycznym prowadzeniem ksiąg rachunkowych oraz wykonaniem innych czynności z zakresu rachunkowości przez kierownika jednostki. Odpowiedzialność ta może mieć dwojaką postać, po pierwsze może dotyczyć odpowiedzialności z tytułu nadzoru, w sytuacji powierzenia prowadzenia ksiąg rachunkowych innej osobie lub innemu podmiotowi, po drugie może dotyczyć odpowiedzialności za prowadzenie rachunkowości, kiedy jest ono realizowane przez samego kierownika jednostki.

W praktyce gospodarczej dochodzi więc często do sytuacji, że odpowiedzialność za sprawozdawczość jest niewłaściwie rozumiana i przypisywana osobie lub podmiotowi (np. biuru rachunkowemu), który zajmuje się fizycznie realizacją czynności związanych z prowadzeniem ksiąg rachunkowych.

---

Odpowiedzialność księgowego

Warto mieć na uwadze, że powierzenie obowiązków związanych ze sprawozdawczością finansową księgowemu (zgodnie art. 4 ust. 5 ustawy o rachunkowości) nie powoduje, że kierownik jednostki (członek zarządu) jest z niej zwolniony. Wskazuje na to m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 16 października 2014 r. (sygn. akt II KK 279/14), w którym czytamy, że w dalszym ciągu „osobą uprawnioną i zobowiązaną do składania rocznego sprawozdania finansowego jest kierownik jednostki, przez którego należy rozumieć członka zarządu lub innego organu zarządzającego, a jeżeli organ  jest wieloosobowy - członków tego organu, z wyłączeniem pełnomocników ustanowionych przez jednostkę”.

Mimo to księgowy może ponosić odpowiedzialność, obok kierownika jednostki, za czyn polegający na sporządzeniu nieprawdziwego sprawozdania finansowego. Może bowiem, jeśli udowodni mu się działanie w porozumieniu z kierownikiem jednostki, swoim zachowaniem wypełnić znamiona współsprawstwa lub pomocnictwa, gdy udowodni mu się ułatwianie kierownikowi jednostki dokonywania zafałszowań.

Podstawa prawna:

- ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (ostatnia zmiana: Dz.U. z 2018 r., poz. 650).