Odpowiedzialność karna księgowych

Odpowiedzialność karna księgowego za różne rodzaje nieprawidłowości

Tematyk odpowiedzialności karnej jest oczywiście niezbyt miła, ale niestety konieczne jest uświadomienie sobie jak poważne konsekwencje przewiduje prawo w przypadku naruszenia przepisów w zakresie rachunkowości. Tak jak u Dostojewskiego, była zbrodnia, musi być i kara.

Autopromocja

Księgowy może ponosić odpowiedzialność na gruncie kilku aktów prawnych za cały katalog czynności, z którymi ma bezpośrednią styczność w codziennej pracy. Grożą mu m.in.:

- kary za nieprawidłowości w ksiąg rachunkowych oraz sporządzaniu sprawozdań finansowych na podstawie przepisów ustawy o rachunkowości oraz Kodeksu spółek handlowych (kara grzywny, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch);

- kary za wyrządzenie szkody w obrocie gospodarczym na podstawie przepisów Kodeksu karnego (kara pozbawienia wolności od roku do nawet dziesięciu lat);

Autopromocja

Poradnik Gazety Prawnej
KSeF. Wdrożenie w firmie

Sprawdź

- kary za oszustwo wynikająca z Kodeksu karnego (kara grzywny, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat ośmiu);

- kary za udaremnienie lub uszczuplenie zaspokojenia wierzyciela na podstawie przepisów Kodeksu karnego (kara pozbawienia wolności sięgająca nawet ośmiu lat);

- kary za wyłudzenie kredytu wynikające z przepisów Kodeksu karnego (kara pozbawienia wolności od trzech miesięcy do pięciu lat) oraz

Autopromocja

Instrukcje VAT. 15 praktycznych procedur dla podatników

Publikacja przedstawia wytyczne dotyczące rozliczania VAT i akcyzy od sprowadzanych samochodów. Omawia także kwestie związane z płatnościami faktur na rachunek bankowy, stosowaniem split payment oraz wyborem kwartalnego rozliczenia na rok 2024.
Sprawdź

- kary za nieprowadzenie lub niszczenie dokumentacji działalności gospodarczej na podstawie przepisów Kodeksu karnego (grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat pięciu).

Odpowiedzialność karna za nieprawidłowości w zakresie rachunkowości

Poniżej skupimy się przede wszystkim na kwestii odpowiedzialności za księgi rachunkowe oraz sprawozdania finansowe. W tym względzie sięgnąć należy do rozdziału dziewiątego ustawy o rachunkowości. W art. 77 ustawy czytamy, że kto wbrew przepisom ustawy dopuszcza do:

Autopromocja

Sprawozdanie finansowe 2023

Publikacja wyjaśnia podatkowe i bilansowe aspekty zamknięcia roku. Opisuje zagadnienia związane z weryfikacją i aktualizacją aktywów i pasywów oraz z wstępnym zamknięciem ksiąg rachunkowych. Całość jest poparta praktycznymi przykładami.
Sprawdź

1) nieprowadzenia ksiąg rachunkowych, prowadzenia ich wbrew przepisom ustawy lub podawania w tych księgach nierzetelnych danych,

2) niesporządzenia sprawozdania finansowego, skonsolidowanego sprawozdania finansowego, sprawozdania z działalności, sprawozdania z działalności grupy kapitałowej, sprawozdania z płatności na rzecz administracji publicznej, skonsolidowanego sprawozdania z płatności na rzecz administracji publicznej, sporządzenia ich niezgodnie z przepisami ustawy lub zawarcia w tych sprawozdaniach nierzetelnych danych

– podlega grzywnie lub karze pozbawienia wolności do lat dwóch, albo obu tym karom łącznie.

Ponad to, warto mieć na uwadze, że również Kodeks spółek handlowych przewiduje w tym zakresie sankcje dla księgowych. W świetle bowiem art. 587 § 1 Kodeksu spółek handlowych, kto przy wykonywaniu obowiązków wymienionych w tytule III i IV Kodeksu spółek handlowych ogłasza dane nieprawdziwe albo przedstawia je organom spółki, władzom państwowym lub osobie powołanej do rewizji (obejmuje to także odpowiedzialność za ogłoszenie oraz przedstawianie nieprawdziwych danych, m.in. w sprawozdaniu finansowym) podlega karze grzywny lub karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch.

Autopromocja

Webinarium
VAT 2024 + certyfikat gwarantowany

Sprawdź

Wyjaśnijmy, że tytuł III Kodeksu spółek handlowych zawiera przepisy dotyczące spółek kapitałowych (tj. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjnej), natomiast tytuł IV odnosi się do przepisów w zakresie łączenia, podziału oraz przekształcania spółek prawa handlowego.

Odpowiedzialność karna biegłego rewidenta

Ustawodawca określił także odpowiedzialność karną biegłego rewidenta (w art. 78 ustawy o rachunkowości). Otóż, biegły rewident, który sporządza niezgodną ze stanem faktycznym opinię o sprawozdaniu finansowym i stanowiących podstawę jego sporządzenia księgach rachunkowych jednostki lub sytuacji finansowo-majątkowej tej jednostki, podlega grzywnie lub karze pozbawienia wolności do lat dwóch albo obu tym karom łącznie.

Natomiast, w przypadku gdy biegły rewident, w powyższym zakresie, działa nieumyślnie, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

Szeroki zakres odpowiedzialności karnej księgowych

Poza powyższymi sankcjami, w art. 79 ustawy o rachunkowości określono również, że karze grzywny albo karze ograniczenia wolności podlega osoba, która wbrew przepisom ustawy:

1) nie poddaje sprawozdania finansowego badaniu przez biegłego rewidenta,

Autopromocja

2) nie udziela lub udziela niezgodnych ze stanem faktycznym informacji, wyjaśnień, oświadczeń biegłemu rewidentowi albo nie dopuszcza go do pełnienia obowiązków,

3) nie składa sprawozdania finansowego do ogłoszenia,

4) nie składa sprawozdania finansowego, skonsolidowanego sprawozdania finansowego, sprawozdania z działalności, sprawozdania z działalności grupy kapitałowej, sprawozdania z płatności na rzecz administracji publicznej, skonsolidowanego sprawozdania z płatności na rzecz administracji publicznej we właściwym rejestrze sądowym (i związanych z tym dokumentów nie zamieszcza na stronie internetowej jednostki),

5) nie udostępnia sprawozdania finansowego i innych dokumentów,

6) prowadzi działalność gospodarczą w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych bez spełnienia warunków ustawowych,

7) prowadzi działalność gospodarczą w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych bez spełnienia obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia,

8) rozwiązuje umowę o badanie sprawozdania finansowego, bez uzasadnionej podstawy, lub nie informuje Polskiej Agencji Nadzoru Audytowego, a w odpowiednich przypadkach – Komisji Nadzoru Finansowego, o rozwiązaniu tej umowy,

9) zawiera z firmą audytorską umowę o badanie ustawowe w rozumieniu art. 2 pkt 1 ustawy o biegłych rewidentach, na okres krótszy niż dwa lata,

10) stosuje klauzule umowne, tj. klauzule nieważne z mocy prawa, za które uznaje się wszelkie klauzule umowne w umowach zawartych przez badaną jednostkę, które ograniczałyby możliwość wyboru firmy audytorskiej przez organ dokonujący wyboru firmy audytorskiej, na potrzeby przeprowadzenia badania ustawowego sprawozdań finansowych tej jednostki, do określonych kategorii lub wykazów firm audytorskich.

Kary grzywny w roku 2020

Wielokrotnie pisaliśmy powyżej o karze grzywny. Ile tak naprawdę może wynosić taka kara? Jest to uzależnione od przepisów i podlega niemal corocznym zmianom. Wysokość minimalnej i maksymalnej kary grzywny za przestępstwa lub wykroczenia skarbowe obliczana jest bowiem na podstawie aktualnego minimalnego wynagrodzenia. Istotna jest tutaj tzw. stawka dzienna, która, zgodnie z Kodeksem karnym skarbowym, nie może być niższa od jednej trzydziestej części minimalnego wynagrodzenia ani też przekraczać jej czterystukrotności. W 2020 r. stawka dzienna waha się zatem w granicach od 86,67 zł do 34 668 zł.

W związku z tym, dla roku 2020 kara grzywny za przestępstwa skarbowe może być wymierzana w granicach od 866,70 zł do 24 960 960 zł, a kara grzywny za wykroczenia skarbowe może wahać się w przedziale od 260 zł do 52 000 zł. Natomiast kara grzywny nałożona mandatem karnym nie może przekroczyć 5 200 zł.

Grzywny za nieprowadzenie lub niewłaściwe przechowywanie ksiąg

Przykładowo, jak wynika z przepisów Kodeksu karnego skarbowego, kto wbrew obowiązkowi nie prowadzi księgi, podlega karze grzywny do 240 stawek dziennych.

Takiej samej karze, czyli karze grzywny do 240 stawek dziennych, podlega osoba, która wbrew obowiązkowi nie przechowuje księgi w miejscu wykonywania działalności lub w miejscu wskazanym przez podatnika jako jego siedziba, przedstawicielstwo lub oddział, a jeżeli prowadzenie księgi zostało zlecone biuru rachunkowemu lub innemu uprawnionemu podmiotowi – w miejscu określonym w umowie z biurem rachunkowym lub w miejscu wskazanym przez kierownika jednostki.

Karze takiej podlega także ten podatnik lub płatnik, który nie zawiadamia w terminie właściwego organu o prowadzeniu księgi przez doradcę podatkowego, lub inny podmiot upoważniony do prowadzenia ksiąg w jego imieniu i na jego rzecz.

Karze grzywny do 240 stawek dziennych podlega również nierzetelne lub wadliwe prowadzenie ksiąg.

Podsumowując, wszystko to powoduje, że zawód księgowego jest zawodem podwyższonego ryzyka. A w celu jego minimalizacji księgowy musi być stale na bieżąco z przepisami prawa, które odnoszą się do zakresu wykonywanych przez niego czynności zawodowych.

Artykuł powstał w ramach Letniej Akademii Księgowości we współpracy z mBankiem i OSCBR

Podstawa prawna:

- ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 351; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1680;

- ustawa z 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych - j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 505; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 288;

- ustawa z 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1950; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 2128.