Kompetencje i kwalifikacje księgowych

Umiejętności współczesnego księgowego

Niemal każdy kto miałby streścić czym dla niego jest praca w księgowości, w charakterze księgowej/księgowego, wymieniłby na pewno takie słowa jak: odpowiedzialna, wymagająca, dokładna, analityczna, zadaniowa, usystematyzowana, obliczeniowa itd. Jakich jeszcze mógłby użyć określeń, może także – praca oparta na stale aktualizowanej wiedzy z dziedziny rachunkowości i podatków, w której bardzo istotna jest terminowość dokonywania księgowań, rozliczeń, raportów, bilansów, sprawozdań.

Jak widzimy księgowość nie jedno ma imię, nie jedno określenie składa się na pełny profil tego zawodu, czyli kompetencje i kwalifikacje, które w tej profesji są konieczne, by odnieść zawodowy sukces.

Co szczególnie istotne, współczesny księgowy musi posiadać również umiejętności w zakresie obsługi programów czy też całych skomplikowanych systemów finansowo-księgowych. Praca w księgowości przeszła bowiem (i nadal jeszcze przechodzi) przez okres cyfryzacji czy też digitalizacji, jak chcą niektórzy. Co to oznacza? Otóż, księgowość funkcjonuje obecnie w przestrzeni cyfrowej, wszystkie dane księgowe są wprowadzane, przetwarzane i generowane komputerowo, często w chmurze obliczeniowej (cloud computing), a obieg dokumentów odbywa się elektronicznie. Praca z zebranymi w ten sposób danymi, umiejętna ich analiza i właściwe wykorzystanie dają ogromne możliwości dla biznesu, zarządów firm i coraz częściej determinują procesy podejmowania decyzji w przedsiębiorstwach.

Poza powyższym, zdaniem prof. Aldony Kameli-Sowińskiej, wyrażonym w wywiadzie udzielonym dla Infor.pl, mamy obecnie do czynienia z postępującą intelektualizacją zawodu księgowego: „współczesny księgowy musi bowiem znać prawo spółek, żeby wiedzieć, jak choćby dany instrument zaksięgować – czy jako akcje, czy jako obligacje. Musi znać prawo administracyjne, bo musi wiedzieć, jak koncesje, licencje, pozwolenia wpływają na składniki majątku. Musi znać prawo cywilne i precyzyjnie umieć przeczytać umowę leasingową czy inną. Musi znać systemy komputerowe. I na końcu musi znać i umieć księgowość”.

Kariera w zawodzie księgowego

Dla osób, które decydują się na karierę w zawodzie księgowego istotne jest to, jak może, jak powinna ona przebiegać, aby na końcu tego procesu móc sobie powiedzieć – tak, to jest właśnie to, co chciałem osiągnąć i czuję pełną satysfakcję.

Możliwości jest co najmniej kilka. Księgowość w biurze rachunkowym (tzw. usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych), księgowość w sektorze publicznym czy księgowość w przedsiębiorstwie (od mikroprzedsiębiorstwa po korporację międzynarodową). Jedno jest jednak pewne, karierę (mniejszą lub większą) w tym zawodzie można zdobywać, gdy dba się o kwalifikacje zawodowe w sposób niemal ciągły, do czego jeszcze wrócimy poniżej.

Księgowy w biurze rachunkowym

Próg wejścia do branży jest bardzo niski, otóż zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami działalność polegającą na usługowym prowadzeniu ksiąg rachunkowych może prowadzić osoba, która ma pełną zdolność do czynności prawnych oraz nie była skazana prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, za przestępstwo skarbowe oraz za przestępstwa określone w rozdziale 9 ustawy o rachunkowości.

Oczywiście same chęci to za mało, na prowadzeniu ksiąg rachunkowych trzeba się po prostu znać, inaczej żaden klient nie powierzy nam prowadzenia swoich ksiąg. A błędnie prowadzone księgi mogą oznaczać sankcje wynikające z odpowiedzialności za nierzetelne lub nieprawidłowe prowadzeni ksiąg.

Jest to więc księgowość jako własna działalność, choć oczywiście, oprócz jednoosobowych biur rachunkowych, są mniejsze i większe biura które zatrudniają rzesze księgowych (w tym także biegłych rewidentów, doradców podatkowych), zajmując się outsourcingiem finansowo-księgowym na szeroką skalę.

Księgowy w sektorze publicznym

Sektor publiczny rządzi się swoimi prawami. Odsyła nas do regulacji zawartych w ustawie o finansach publicznych, które w art. 54 dokładnie wskazują kto może zostać głównym księgowym w „budżetówce”, czyli zrobić tam karierę zawodową.

Tu, oprócz mile widzianego doświadczenia w prowadzeniu ksiąg rachunkowych i szeregu wymogów formalno-prawnych, konieczne jest spełnienie jednego z warunków, a mianowicie, głównym księgowym w sferze budżetowej może zostać np. osoba, która ukończyła ekonomiczne jednolite studia magisterskie lub ukończyła średnią, policealną, pomaturalną szkołę ekonomiczną i posiada co najmniej 6-letnią praktykę w księgowości lub jest wpisana do rejestru biegłych rewidentów lub też posiada certyfikat księgowy uprawniający do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych.

Księgowy w firmie

I wreszcie księgowość w firmie, czyli klasycznie – przedsiębiorca, który musi mieć swojego „niezbędnego” księgowego, częstokroć do zadań specjalnych. Tu także oczywiście wygląda to różnie w zależności od skali przedsiębiorstwa, duże firmy będą miały rozbudowane i zhierarchizowane działy księgowe, w mniejszych, wystarcza zazwyczaj jedna osoba, która czuwa nad całością rozliczeń.

Nie trudno więc zgadnąć jak kariera księgowego może przebiegać w małej firmie. Duże firmy będą jednak miały tutaj więcej do zaoferowania, czyli stanowiska samodzielnego księgowego, głównego księgowego oraz dyrektora finansowego.

Studia, szkolenia, certyfikaty

Jakie kwalifikacje powinien mieć księgowy? Na to pytanie można udzielić wielu odpowiedzi i każda będzie co najmniej w części poprawna, ponieważ do pracy w księgowości, tj. do wykonywania jej na podstawowym poziomie, nie są wymagane wyższe studia, często wystarczy ukończyć jedynie szkołę średnią, najlepiej oczywiście o profilu ekonomicznym.

Nie ma to jednak jak jednolite studia magisterskie z zakresu rachunkowości, ekonomii, podatków czy zarządzania finansami firmy. Po tych kierunkach, jak również po studiach podyplomowych o takich profilach, szanse na dobrą pracę oraz karierę w rachunkowości istotnie wzrastają.

Obok systemu nauki średniej i wyższej, rynek oferuje całą gamę szkoleń z zakresu rachunkowości, prowadzonych przez instytucje oraz przedsiębiorstwa prywatne. Są to m.in. kursy z podstaw rachunkowości, kursy dla osób, które chcą prowadzić księgi usługowo, kursy na samodzielnego czy głównego księgowego. Obok tego znajdziemy także bardzo liczne szkolenia, zazwyczaj jedno- lub dwudniowe z bieżących problemów księgowych czy podatkowych.

Od księgowego, poprzez specjalistę ds. rachunkowości i głównego księgowego, do dyplomowanego księgowego

Osobnym rozdziałem jest działalność szkoleniowa prowadzona przez Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, instytucję powstałą w roku 1907, która od początku swojego istnienia zajmuje się edukacją księgowych.

Obecnie oferuje bardzo liczne kursy w wielu największych miastach w Polsce. Cóż powiedzieć, każdy kandydat na księgowego prędzej czy później zetknie się z tą instytucją, czy to w pracy, czy to poszukując dobrych szkoleń lub konferencji.

Mówiąc w skrócie, system edukacyjny SKwP umożliwia zdobywanie kolejnych poziomów kwalifikacji zawodowych – obecnie jest to system certyfikacji zawodu księgowego, który funkcjonuje począwszy od 2009 r.

Regulacje wewnętrzne Stowarzyszenia, tj. specjalna uchwała Zarządu Głównego SKwP w sprawie certyfikacji zawodu księgowego, przewiduje cztery poziomy kształcenia, których zakończenie pozytywnym wynikiem egzaminu kwalifikacyjnego stanowi podstawę potwierdzenia kwalifikacji określonego stopnia i wydania dokumentu na tytuł: stopień I   – księgowy, stopień II  – specjalista ds. rachunkowości, stopień III – główny księgowy oraz stopień IV (najwyższy) – dyplomowany księgowy.

Potwierdzenie kwalifikacji w zawodzie księgowego na poziomach I, II i III kształcenia, następuje na podstawie pozytywnych wyników egzaminów kwalifikacyjnych przeprowadzanych przez Stowarzyszenie. Natomiast dyplomowany księgowy, który stanowi najwyższy szczebel kwalifikacji zawodowych, wymaga przejścia trzech pierwszych szczebli oraz kilkuletniej praktyki zawodowej w dziedzinie rachunkowości, a następnie wypełniania obowiązku ustawicznego doskonalenia zawodowego.

SKwP jest najstarszą i największą polską organizacją skupiająca przedstawicieli środowiska zawodowego związanego z rachunkowością, dlatego też wydawane przez nią certyfikaty mają swoją renomę i znacznie ułatwiają karierę zawodową w tym zawodzie. Wcześniej certyfikacją księgowych (uprawniającą do usługowym prowadzeniem ksiąg rachunkowych) zajmowało się także Ministerstwo Finansów, ale po deregulacji tego zawodu, co miało miejsce w roku 2014, certyfikaty MF nie są już wydawane, choć te już wydane są oczywiście nadal ważne.

Ciągłe doskonalenie zawodowe księgowego

Z pewnością nie bez przyczyny najbardziej poważana instytucja zrzeszająca księgowych w Polsce wprowadziła obowiązek ustawicznego doskonalenia zawodowego, mimo przecież zdanych egzaminów i otrzymanych certyfikatów poświadczających uzyskaną wiedzą. W księgowość wpisane są bowiem zmiany oraz ciągłe uczenie się i wdrażanie tych zmian w codziennej pracy. Nie mówiąc już o samym rozbudowanym i wielce skomplikowanym systemie podatkowym.

Współczesny świat, a z nim prawo, zmienia się przecież w tempie, które wymusza ciągłe bycie na bieżąco. Jeżeli więc księgowy nie jest na bieżąco ze zmianami zachodzącymi w rachunkowości czy podatkach, wówczas kariera zawodowa może ulec zachwianiu. Stąd też raz zdobyte kwalifikacje zawodowe trzeba potwierdzać ciągłym dokształcaniem. Szczególnie wyraźnie widzimy to teraz, w dobie pandemii koronawirusa, gdy księgowe i księgowi nie wiedzą, co czeka ich jutro, jakie nowe ustawy, rozporządzenia wejdą w życie i będzie trzeba natychmiast się do nich dostosować.

Artykuł powstał w ramach Letniej Akademii Księgowości we współpracy z mBankiem i OSCBR

Podstawa prawna:

- ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 351; ostatnia zmiana: Dz.U. z 2020 r., poz. 568)

-   ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 869; ostatnia zmiana: Dz.U. z 2020 r., poz. 695),

- uchwała nr 732/111/2009  Zarządu Głównego Stowarzyszenia Księgowych w Polsce z dnia 20 lipca 2009 r.  w sprawie certyfikacji zawodu księgowego.