Zmiana polityki rachunkowości w wyniku nowelizacji ustawy o rachunkowości z 23 lipca 2015 r.

Zgodnie z art. 6 ust. 2 nowelizacji ustawy o rachunkowości z 23 lipca br. można jej regulacje odnieść już do sprawozdań przygotowanych na dzień bilansowy przypadający po 23 września 2015 r. Jednak w tym celu potrzebna jest przede wszystkim zmiana polityki rachunkowości.

Konsekwencje zastosowania uproszczeń

Kierownik jednostki decydując się na zastosowanie uproszczeń, musi pamiętać, że ich wprowadzenie oznacza zmianę polityki rachunkowości. A zmiana polityki rachunkowości to zmiana jednego z elementów składowych systemu rachunkowości, w więc w szczególności metod wyceny aktywów i pasywów, sposobu ustalania wyniku finansowego oraz sposobu prezentacji danych w sprawozdaniu finansowym. Jak zostało podkreślone w krajowym standardzie rachunkowości nr 7, zmiana któregoś z tych elementów - niezależnie od tego, czy jest spowodowana dobrowolną decyzją kierownika jednostki, chęcią lepszego, bardziej wiernie ukazującego rzeczywistość obrazu jednostki, utratą (lub uzyskaniem) prawa do stosowania uproszczeń czy też zmianą regulacji prawnych - jest zmianą zasad (polityki) rachunkowości. Skutki zmiany polityki rachunkowości należy zastosować od pierwszego dnia roku obrotowego bez względu na datę podjęcia decyzji przez kierownika jednostki. Jak wskazuje w pkt 3.7 KSR 7, kierownik jednostki musi też podjąć decyzję, czy będzie to pierwszy dzień obecnie trwającego roku obrotowego, czy też nowe rozwiązania zaczną obowiązywać dopiero od przyszłego roku. Oczywiście przyjęcie każdego z tych rozwiązań będzie rodziło określone skutki związane z harmonogramem i zakresem prac przekształceniowych. Należy o tym pamiętać, analizując możliwość zastosowania już w 2015 roku zmienionych przepisów prawa bilansowego.

Polecamy: Przewodnik po zmianach w ustawie o rachunkowości 2015/2016 (PDF)

Zmianę polityki rachunkowości należy wprowadzić w retrospektywny sposób, jeśli była ona spowodowana utratą lub uzyskaniem możliwości stosowania uproszczeń lub wymogiem przepisów prawa. Podejście retrospektywne polega na tym, że przekształca się dane, tak jak gdyby zmieniona polityka rachunkowości obowiązywała od dawna, ujmując skutki tego przekształcenia w pozycji „Zysk/strata z lat ubiegłych”. W praktyce zmiana polityki rachunkowości wpływa przede wszystkim na dane prezentowane jako dane porównawcze, to bowiem w bilansie na dzień kończący rok prezentowany jako okres porównawczy i ujawniają się skutki liczbowe przekształcenia.

Jeżeli zakres wprowadzanych zmian w polityce jest mały, to można ich dokonać poprzez nadanie nowego brzmienia zmienianym fragmentom polityki rachunkowości. Natomiast gdy będą duże, to trzeba je wprowadzić przez wydanie jednolitego tekstu. Decyzja o zmianie polityki rachunkowości musi określać moment jej wejścia w życie.

Kiedy warto

W niektórych sytuacjach warto zastosować przepisy ustawy nowelizującej już przy przygotowywaniu sprawozdań za 2015 rok. W szczególności dotyczy to jednostek, które z racji poddania po raz pierwszy badaniu przez biegłego rewidenta powinny zrezygnować z uproszczeń przewidzianych dla jednostek dotychczas niebadanych. Dotyczy to jednostek, które poddają sprawozdanie badaniu, jeśli dane w sprawozdaniu finansowym za poprzedni rok obrotowy przekroczą dwa z trzech progów wskazanych w art. 64 ust. 1 pkt 4 ustawy o rachunkowości. Są to zatem najczęściej osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, spółki jawne oraz spółki z o.o. Mają one czas na przygotowanie się do badania za 2015 rok, jeśli przeanalizowały dane za 2014 rok i wskazane tam wartości przekroczyły progi (2 z 3). Wtedy od początku 2015 roku powinny zrezygnować z uproszczeń i przekształcić dane porównawcze za 2014 rok na potrzeby sprawozdania za 2015 rok.

---

Do uproszczeń, z których muszą według dotychczasowego brzmienia ustawy zrezygnować spółki poddające swe sprawozdanie badaniu, należą:

● nieujmowanie odroczonego podatku dochodowego,

● nieujmowanie umów leasingu i o podobnym charakterze zgodnie z treścią ekonomiczną, lecz rozwiązaniami podatkowymi,

● podział inwestycji finansowych jedynie wg ustawy o rachunkowości bez stosowania przepisów rozporządzenia ws. instrumentów finansowych,

● rozpoznawanie kosztów niewykorzystanych mocy produkcyjnych jako elementu kosztu wytworzenia wyrobu.

Zmiany w ustawie o rachunkowości w odniesieniu do badania sprawozdań finansowych

Zastosowanie nowelizacji i skorzystanie wcześniej z uproszczeń wskazanych dla małych jednostek pozwoli nie dokonywać uciążliwych przekształceń. Małe jednostki - bez względu na to, czy ich sprawozdanie jest badane przez biegłego rewidenta, czy też nie - będą, jeśli tak zdecydują kierownicy tych jednostek, miały nadal prawo:

● klasyfikować umowy leasingu zgodnie z przepisami prawa podatkowego,

● zrezygnować z ustalania rezerw i aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego,

● zrezygnować ze stosowania przepisów rozporządzenia ministra finansów o instrumentach finansowych.

Jedynie w przypadku ustalania kosztu wytworzenia nie przewidziano uproszczeń. Poddanie sprawozdania po raz pierwszy badaniu wymagać będzie jak dotychczas ustalenia, jakie są moce produkcyjne, w jakim stopniu są wykorzystywane i jak ewentualne niewykorzystanie mocy przekłada się na wartość kosztu wytwarzanego wyrobu.

Warto też zauważyć, że ze wskazanych uproszczeń będą mogły skorzystać jednostki, których sprawozdania były już poddawane badaniu przez biegłego i które już dokonywały tych skomplikowanych procedur. W związku z nowelizacją ustawy o rachunkowości będą mogły z nich zrezygnować.

Należy zauważyć, że progi określające małe jednostki są dwukrotnie wyższe niż progi obligujące pozostałe jednostki (inne niż spółki akcyjne i instytucje sektora finansowego) do poddania sprawozdania finansowego badaniu. Oznacza to, że uproszczenia dla małych będą dostępne dla bardzo wielu podmiotów poddających swe sprawozdania audytowi zewnętrznemu. [tabela]

Polecamy: Monitor Księgowego – prenumerata

Wskazana możliwość uproszczeń jest niezależna od tego, czy i kiedy organ zatwierdzający sprawozdanie finansowe zdecyduje o sporządzaniu sprawozdania wg załącznika nr 5 do ustawy. Jeśli decyzja taka będzie dotyczyła już 2015 roku, oznaczać to będzie, że sprawozdanie poddawane badaniu nie będzie zawierało rachunku przepływów pieniężnych i zestawienia zmian w kapitale własnym, a informacja dodatkowa będzie w ograniczonym zakresie. Jeśli takiej decyzji nie będzie, to uproszczenia ograniczą się jedynie do kwestii wyceny, tj. nadal nieujmowania leasingu zgodnie z treścią ekonomiczną, tylko regulacjami z podatku dochodowego, nierozpoznawania odroczonego podatku dochodowego i niestosowania przepisów ministra finansów w zakresie instrumentów finansowych.

Warto zatem, aby kierownik jednostki poddającej sprawozdanie po raz pierwszy za 2015 rok badaniu przez biegłego rewidenta podjął decyzję o zastosowaniu uproszczeń w wycenie dla małych jednostek. Zaoszczędzi to wiele pracy i przy sporządzaniu sprawozdania za 2015 r., i w następnych latach.

---

A co, jeśli po staremu

Według brzmienia ustawy o rachunkowości sprzed 23 września 2015 r. i krajowego standardu sprawozdawczości finansowej nr 7 poddanie sprawozdania finansowego badaniu za 2015 rok oznacza zrezygnowanie z tych uproszczeń i zastosowanie regulacji ustawy o rachunkowości w pełnym zakresie. Oznacza to np. bardzo pracochłonne przekształcenie wszystkich istotnych umów leasingowych, w szczególności zawartych w latach 2014 i 2015, w tzw. leasing finansowy i ujmowanie ich inaczej na potrzeby rozliczeń z tytułu podatku dochodowego, a inaczej na potrzeby rachunkowości. Pracochłonne jest też w przypadku spółek będących podatnikami CIT (sp. z o.o. i komandytowo-akcyjne) określenie wartości podatkowej aktywów i pasywów, zidentyfikowanie różnic przejściowych dodatnich i ujemnych, utworzenie rezerw i aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego i ocena możliwości rozliczenia aktywów.

Nieprawidłowości występujące w sprawozdaniach finansowych - część I

Sporo pracy wymaga także zupełnie nowe, wymagane przez rozporządzenie ministra finansów z 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (Dz.U. nr 149, poz. 1674 ze zm.), podejście do instrumentów finansowych. Już nie wystarczy, tak jak wcześniej, prosty podział na inwestycje krótko- i długoterminowe oraz wycena zgodnie z postanowieniami umowy (najczęściej w praktyce oparta na faktycznych przepływach pieniężnych) lub w przypadku akcji i udziałów w pierwotnie poniesionych cenach nabycia. Potrzebny jest podział aktywów na cztery kategorie, a zobowiązań finansowych na dwie, zastosowanie właściwych dla każdej kategorii, ściśle określonych metod wyceny i rozbudowanych informacji w dodatkowych notach i objaśnieniach nie tylko na temat wartości tych instrumentów i ich zmian, ale przede wszystkim na temat ryzyka z nimi związanego i metod zarządzania tym ryzykiem. To powoduje konieczność zupełnie nowego spojrzenia nie tylko na nabyte przez jednostkę akcje czy udziały, lecz także na zaciągnięte kredyty, pożyczki czy wyemitowane papiery dłużne. Wycena wg wartości godziwej i skorygowanej ceny nabycia sprawia zwykle problemy. [przykład]

Ten prosty przykład (pominięto rozliczanie co miesiąc kredytu, naliczanie co miesiąc odsetek, różne długości okresów sprawozdawczych) pokazuje, że wcześniejsze przyjęcie nowelizacji z 23 lipca 2015 r. pozwoli znacząco ograniczyć koszty związane z ujmowaniem operacji dotyczących niektórych aktywów i pasywów oraz koszty przygotowania sprawozdania. W tym wypadku pozwoli też na uzyskanie danych bardziej przejrzystych dla czytelnika sprawozdania. ©?

Tabela. Porównanie progów dla małych jednostek i powodujących obowiązek badania sprawozdania w pozostałych jednostkach

Rodzaj progu dla 2015 roku (dane za 2014 rok)	Mała jednostka w rozumieniu art. 28b, art. 3 ust. 6 i art. 37 ust. 10 ustawy o rachunkowości	Obligujące do poddania sprawozdania badaniu w przypadku pozostałych jednostek – art. 64 ust. 1 pkt 4 ustawy o rachunkowości
Suma aktywów bilansu na koniec poprzedniego roku obrotowego	17 000 000 zł	2 500 000 euro, czyli 10 655 750 zł
Przychody	34 000 000 zł – w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy; nie ma w tym kryterium ani przychodów z operacji finansowych, ani pozostałych przychodów operacyjnych	Przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5 000 000 euro, czyli 21 311 500 zł
Średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty	50 osób	50 osób

---

PRZYKŁAD

Kredyt

Spółka Adria sp. z o.o. zaciągnęła w 2014 roku pięcioletni kredyt na kwotę 2 mln zł. Prowizja za udzielenie kredytu zaliczona od razu do kosztów to 95 000 zł. Odsetki są przez pierwsze trzy lata w kwocie po 250 000 zł rocznie, a w roku czwartym i piątym po 100 000 zł. Kredyt będzie spłacany w dwóch równych ratach – po trzech latach 1 mln zł i na koniec piątego roku reszta. Kredyt nie jest kredytem inwestycyjnym.

Ponieważ spółka dotychczas nie była badana, rozliczała kredyt wg wartości wynikających z umowy, tj. zaliczała do kosztów finansowych odsetki do zapłaty wg umowy z bankiem, a kwotę prowizji jednorazowo w 2014 roku ujęła jako koszt finansowy. Na koniec 2014 roku zaprezentowała w bilansie zobowiązanie z tytułu kredytu w wysokości 2 mln zł.

Sporządzanie polityki rachunkowości w firmie – przykład praktyczny

Z przekształceniem...

Jeśli za 2015 rok jej sprawozdanie byłoby po raz pierwszy poddane badaniu przez biegłego, to należałoby przekształcić sposób rozliczania umowy. Powinna być ujmowana wg efektywnej stopy procentowej, która wynosiłaby 13,6529 proc.

	Przepływy
-	- 1905 000,00
1,00	250 000,00
2,00	250 000,00
3,00	1250 000,00
4,00	100 000,00
5,00	1100 000,00
IRR	13,6529 proc.

Projekcja skorygowanej ceny nabycia przedstawiałaby się następująco:

ROK	SCN początek okresu	Odsetki IRR	Przepływy pieniężne	SCN na koniec okresu
2014	1 905 000,00	260 086,87	250 000,00	1 915 086,87
2015	1 915 086,87	261 464,01	250 000,00	1 926 550,88
2016	1 926 550,88	263 029,18	1 250 000,00	939 580,06
2017	939 580,06	128 279,49	100 000,00	967 859,55
2018	967 859,55	132 140,45	1 100 000,00	-

Oznaczałoby to konieczność przekształcenia danych na koniec 2015 i 2014 r.

Kredyt na koniec 2014 r. powinien być zaprezentowany w kwocie 1 915 086,87 zł, a jako koszty finansowe 2014 roku 260 086,87 zł, nie jak dotychczas, kasowe 95 000 zł i 250 000 zł.

Wartość na koniec 2015 roku to 1 926 550,88 zł, a koszty 261 464,01 zł zamiast opłaconych 250 000 zł.

Ujęcie kredytu jako zobowiązania finansowego wg skorygowanej ceny nabycia powodowałoby konieczność ujęcia innych kwot jako kosztów okresu i tym samym innej wartości bilansowej niż wynikająca z umowy z bankiem.

...i bez

Jeśli kierownik jednostki zdecyduje o wcześniejszym zastosowaniu regulacji znowelizowanej ustawy o rachunkowości, takie przekształcenia nie będą konieczne. Jako koszty 2014 roku będą nadal (w danych sprawozdawczych) mogły być zaprezentowane kwoty 345 000 zł, a w 2015 roku 250 000 zł, czyli tylko tyle, ile należało się (i zapłacono) bankowi. Wartość bilansowa zobowiązania na koniec zarówno 2014, jak i 2015 roku to kwota do spłaty wg umowy, czyli 2 mln zł.

dr Katarzyna Trzpioła

Katedra Finansów i Rachunkowości UW

Podstawa prawna:

- Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 330 ze zm.).

- Ustawa z 23 lipca 2015 r. o zmianie ustawy o rachunkowości oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1333).

Podyskutuj o tym na naszym FORUM

Dołącz do nas na Facebooku!