REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Jak prawidłowo sporządzić spis z natury

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Aleksandra Barczak
inforCMS

REKLAMA

REKLAMA

Dokonywanie spisu z natury jest jednym z obowiązków podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Jak prawidłowo go sporządzić?

Zobacz: Remanent (spis z natury) w PKPiR na koniec roku podatkowego

REKLAMA

Autopromocja

REKLAMA

Obowiązek ten wynika zarówno z przepisów prawa podatkowego, jak i bilansowego. Dla podmiotów prowadzących podatkowe księgi przychodów i rozchodów podstawowym aktem prawnym w tym zakresie jest rozporządzenie Ministra Finansów z 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów.

Obowiązek sporządzenia spisu z natury powstaje m.in. na koniec każdego roku podatkowego, czyli na 31 grudnia i na dzień 1 stycznia (§ 27 rozporządzenia), przy czym podatnik nie musi zawiadamiać o spisie naczelnika urzędu skarbowego. Dodajmy, że spis z natury może być przeprowadzony na żądanie organu podatkowego, który wyznacza datę spisu. Należy jednak pamiętać, że osoby przeprowadzające kontrolę u podatnika samoistnie nie mają uprawnień do zarządzenia dokonania spisu z natury, gdyż działają jedynie w ramach uprawnień nadanych im przez organ kontrolujący, np. naczelnika urzędu skarbowego.

Polecamy: Przewodnik po zmianach w ustawie o rachunkowości 2015/2016 (PDF)

Obowiązek sporządzenia spisu z natury w terminach 31 grudnia i 1 stycznia nie oznacza oczywiście, że czynność techniczna przeprowadzenia spisu powinna zostać dokonana dwukrotnie. Spis dokonany na ostatni dzień roku podatkowego jest bowiem jednocześnie spisem na pierwszy dzień roku następnego i ma tę samą wartość. W innym przypadku nie byłoby możliwe prawidłowe ustalenie wyniku finansowego przedsiębiorstwa.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Warunki przeprowadzenia spisu z natury

W trakcie dokonywania spisu z natury należy wyeliminować ruch składników majątku objętych spisem i nie dokonywać w tym czasie ani ich zakupu, ani sprzedaży. W praktyce zamknięcie sklepu, magazynu czy restauracji jest bardzo utrudnione lub wręcz niemożliwe. W takiej sytuacji ruch ten należy maksymalnie ograniczyć, a spis zorganizować tak, aby normalna działalność przedsiębiorstwa uległa jak najmniejszemu zakłóceniu. W celu wyeliminowania błędów pomieszczenie, w którym spis jest dokonywany, powinno zostać zamknięte. Składniki majątku powinny zostać poukładane, posegregowane i oznakowane. Aby nie zdublować przeliczeń, osoby dokonujące spisu powinny ustalić kierunek spisu, kolejność obliczeń (liczenie, mierzenie, ważenie) i rygorystycznie przestrzegać wprowadzonych zasad. Dokonanie spisu z natury przy drzwiach zamkniętych pozwala na niezakłócony przebieg pracy i chroni przed popełnieniem błędów. Taki spis może być jednak przeprowadzony tylko w dni wolne od pracy lub po godzinach.

Polecamy produkt: Ściągi księgowego – PDF

Problem pojawia się, gdy mamy do czynienia z produkcją, sprzedażą bądź świadczeniem usług w sposób ciągły (całodobowo), gdyż nie ma ani regulacji prawnych, ani uniwersalnych zasad, które określają sposób dokonania spisu z natury w takich przypadkach. W celu ułatwienia spisu możliwe jest określenie zasad jego przeprowadzania, tzw. instrukcji inwentaryzacyjnej. Instrukcja ta może określać np., że w czasie przeprowadzania spisu przyjmowane dostawy będą składowane w odrębnych pomieszczeniach i odrębnie przeliczane, a składniki wykorzystywane do produkcji, usługi czy handlu będą wydawane rzadziej, ale w większych ilościach. W takich sytuacjach może powstać kilka różnych arkuszy spisowych, których sumy zostaną odpowiednio zliczone po zakończeniu spisu.

Wymagania formalne względem spisu

Spis z natury jest spisem poszczególnych składników majątku. Spisem z natury objęte są: towary handlowe, materiały (surowce) podstawowe i pomocnicze, półwyroby, produkcja w toku, wyroby gotowe, braki i odpady (§ 27 ust. 1 rozporządzenia).

Spis z natury powinien obejmować również towary stanowiące własność podatnika, znajdujące się w dniu sporządzenia spisu poza jego zakładem, a także towary obce znajdujące się w zakładzie podatnika. Towary obce nie podlegają wycenie, wystarczające jest ilościowe ich ujęcie w spisie towarów z podaniem, czyją stanowią własność.

Spis z natury powinien być sporządzony w sposób staranny i trwały oraz zakończony i zaopatrzony w podpisy osób uczestniczących w spisie.

Paragraf 28 rozporządzenia wymienia podstawowe elementy spisu, które powinny być w nim zawarte. Spis z natury powinien zawierać co najmniej następujące dane: imię i nazwisko właściciela zakładu (nazwę firmy), datę sporządzenia spisu, numer kolejny pozycji arkusza spisu z natury, szczegółowe określenie towaru i innych składników wymienionych w § 27, jednostkę miary, ilość stwierdzoną w czasie spisu, cenę w złotych i groszach za jednostkę miary, wartość wynikającą z przemnożenia ilości towaru przez jego cenę jednostkową, łączną wartość spisu z natury oraz klauzulę „Spis zakończono na pozycji...”, podpisy osób sporządzających spis oraz podpis właściciela zakładu (wspólników).

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Od tak szczegółowej formy spisu występują pewne wyjątki. Przepisy rozporządzenia pozwalają na zastosowanie uproszczonych procedur dokonywania spisu z natury przez podmioty prowadzące określony rodzaj działalności. Uproszczenia dotyczą:

1) księgarń i antykwariatów księgarskich - spisem z natury można obejmować jedną pozycją wydawnictwa o tej samej cenie, bez względu na nazwę i nazwisko autora, z podziałem na książki, broszury, albumy i inne,

2) działalności kantorowej - spisem z natury należy objąć niesprzedane wartości dewizowe,

3) działalności polegającej na udzielaniu pożyczek pod zastaw - spisem z natury należy objąć rzeczy zastawione pod udzielone pożyczki,

4) działów specjalnych produkcji rolnej - spisem należy objąć niezużyte w toku produkcji materiały i surowce oraz ilość zwierząt według gatunków z podziałem na grupy.

Polecamy: Monitor Księgowego – prenumerata

Obowiązek wpisania spisu do pkpir

Spis z natury podlega wpisaniu do podatkowej księgi przychodów i rozchodów i powinien być wraz z nią przechowywany, nawet jeśli jego wartość wynosi zero. Wpis ten może być dokonany w jednej pozycji (sumie). Należy pamiętać, aby wartości spisu nie sumować bezpośrednio w księdze z wartością dokonanych zakupów towarów handlowych i materiałów.

Wpisu spisu z natury należy dokonać w wolnych polach księgi. Gdy podatnik ogranicza się tylko do wpisania jego sumy, może dokonać zapisu o treści:

„Spis z natury na dzień ...... wynosi ........ zł”.

Ważne, aby zapisu tego dokonać pod odpowiednią datą, czyli na tej stronie księgi, gdzie ewidencjonowane są zdarzenia gospodarcze z danego okresu (z dnia dokonania spisu). W praktyce spis z natury na dzień 1 stycznia danego roku należy wpisać przed pierwszym zapisem w księdze, czyli na jej początku, a spis na dzień 31 grudnia - na jej końcu, po ostatnim zapisie w danym roku. Jeśli spisy dokonywane są w innych terminach, np. na dzień 30 czerwca, wpisu spisu dokonuje się w miejscu zaewidencjonowania zdarzeń z 30 czerwca.

Podstawowe określenia pomocne przy dokonywaniu spisu z natury

REKLAMA

Dla prawidłowego przeprowadzenia spisu z natury należy dokładnie zapoznać się ze znaczeniem pojęć użytych w rozporządzeniu i określających zakres przedmiotowy spisu. W praktyce rodzą się bowiem wątpliwości co do poprawnego zakwalifikowania zakupionych składników majątku, a w konsekwencji prawidłowego ujęcia ich we właściwych kolumnach pkpir i późniejszego ujęcia tych składników w spisie z natury.

W myśl przepisów „towarami” są towary handlowe, materiały podstawowe i pomocnicze, półwyroby (półfabrykaty), wyroby gotowe, braki i odpady oraz materiały przyjęte od zamawiających do przerobu lub obróbki. Dalej rozporządzenie wyjaśnia użyte w tej definicji zwroty. W podpunktach sprecyzowane zostały m.in. pojęcia: towary handlowe, materiały (surowce) podstawowe, materiały pomocnicze, wyroby gotowe (§ 3 pkt 1 lit. a-g rozporządzenia). Z definicji tych wynika m.in., że warunkiem uznania określonego materiału za podstawowy jest jego wejście w skład wyrobu gotowego jako jego główna substancja. Oznacza to, że z materiałem podstawowym mamy do czynienia przy produkcji oraz świadczeniu usług, w wyniku których powstają określone wyroby - przedmioty.

Z kolei jednym z warunków uznania materiału za pomocniczy jest wpływ tego materiału na właściwości danego wyrobu (por. Informacja Drugiego Urzędu Skarbowego w Rzeszowie z 12 lipca 2004 r., nr II US.PB-I-415/47/04). Materiały, narzędzia czy urządzenia oraz zakupy usług obcych, które zgodnie z definicją materiałów pomocniczych nie oddają końcowemu wyrobowi bezpośrednio swoich właściwości, nie mogą być uznane za materiały pomocnicze. Dlatego ich zakupu nie należy ewidencjonować w kolumnie 10 pkpir i nie ujmować w spisie z natury, lecz należy zakwalifikować je jako pozostałe wydatki związane z prowadzoną działalnością gospodarczą i ująć je w kolumnie 13.

Wycena spisu

Sporządzenie spisu z natury to nie tylko przedstawienie go w układzie ilościowo-rodzajowym. To również obowiązek jego wyceny i ujęcia wartościowego.

Wyceny materiałów i towarów handlowych objętych spisem z natury należy dokonać według cen zakupu lub nabycia albo według cen rynkowych z dnia sporządzenia spisu, jeżeli są one niższe od cen zakupu lub nabycia. Spis z natury półwyrobów (półfabrykatów), wyrobów gotowych i braków własnej produkcji należy wycenić według kosztów wytworzenia, natomiast wyceny odpadów użytkowych, które w toku działalności utraciły swoją pierwotną wartość użytkową, należy wycenić według wartości wynikającej z oszacowania uwzględniającego ich przydatność do dalszego użytkowania (§ 29 ust. 1 rozporządzenia).

Wyceny spisu podatnik jest zobowiązany dokonać najpóźniej w terminie 14 dni od dnia zakończenia spisu z natury. Przy dokonywaniu wyceny należy oprzeć się na § 3 rozporządzenia, gdzie zdefiniowano cenę zakupu, cenę nabycia i koszt wytworzenia, oraz do objaśnień do pkpir (pkt 20), gdzie wskazano sposób postępowania, gdy podatnik przy zakupie materiałów i towarów handlowych ponosi tzw. koszty uboczne zakupu. W takiej sytuacji podatnik może dokonać wyceny wartości materiałów i towarów handlowych w dwojaki sposób, z uwzględnieniem ich wysokości lub bez.

PRZYKŁAD

Pan Krzysztof Nowak zakupił 12 szczepionek, których cena zakupu (potwierdzona fakturą VAT) wynosi 20 zł netto za sztukę. Szczepionki dostarczono przesyłką kurierską, za którą zapłacił dodatkowo 30 zł netto. W celu ustalenia wartości szczepionek, po której powinny zostać one ujęte w spisie z natury, pan Nowak powinien obliczyć procentowy wskaźnik kosztów ubocznych zakupu (30 zł) w stosunku do wartości zakupu szczepionek (240 zł), a następnie podwyższyć o ten wskaźnik jednostkowy koszt zakupu szczepionek.

Podatnik powinien zatem dokonać następujących wyliczeń:

cena zakupu szczepionek: 20 zł × 12 szt. = 240 zł

wskaźnik procentowy: 30 zł × 100 : 240 zł = 12,5%, czyli

20 zł × 12,5% = 2,50 zł

20 zł + 2,50 zł = 22,50 zł

Pan Krzysztof Nowak zakupione szczepionki powinien ująć w spisie w wartości 22,50 zł/szt.

Spis z natury jako weryfikacja wyniku finansowego (ustalenie dochodu)

Inwentaryzacja jest jedną z form kontroli wewnętrznej przedsiębiorstwa. Ma na celu sprawdzenie i skorygowanie ewidencyjnych stanów środków gospodarczych, pozwala ustalić faktyczny stan majątku przedsiębiorstwa. Rzetelne, wnikliwe i kompletne przeprowadzenie spisu pozwala na ustalenie faktycznego wyniku finansowego, a w konsekwencji dokonanie prawidłowych rozliczeń z fiskusem.

U podatników osiągających dochody z działalności gospodarczej i prowadzących pkpir dochodem z działalności jest bowiem różnica między osiągniętym przychodem a kosztami jego uzyskania powiększona o różnicę pomiędzy wartością remanentu końcowego i początkowego towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, wyrobów gotowych, braków i odpadków, jeżeli wartość remanentu końcowego jest wyższa niż wartość remanentu początkowego, lub pomniejszona o różnicę pomiędzy wartością remanentu początkowego i końcowego, jeżeli wartość remanentu początkowego jest wyższa (art. 24 ust. 2 updof). W ten sam sposób, z uwzględnieniem wartości remanentów, należy ustalić dochód roczny z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej i dochód za poszczególne okresy sprawozdawcze.

PRZYKŁAD

(ustalenie dochodu rocznego)

W celu ustalenia dochodu osiągniętego w danym roku podatkowym (bądź w okresie sprawo-zdawczym) należy na oddzielnej stronie księgi dokonać obliczeń według wzoru zawartego w objaśnieniach do rozporządzenia w sprawie pkpir w pkt 21:

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Podsumowując, kwotę dochodu osiągniętego w roku podatkowym stanowi różnica pomiędzy wartością osiągniętego przychodu a poniesionymi w roku podatkowym kosztami uzyskania przychodu, obliczonymi w podany sposób.


Podstawa prawna
- § 3 i 27-29 rozporządzenia Ministra Finansów z 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów - Dz.U. Nr 152, poz. 1475; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 140, poz. 988


Aleksandra Barczak

doradca podatkowy 

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: Monitor Księgowego

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
PKWiU 2025 - będzie nowa klasyfikacja statystyczna wyrobów i usług

W wykazie prac legislacyjnych rządu opublikowano niedawno Projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU). Nowa PKWiU 2025 zastąpi obecnie obowiązującą PKWiU 2015.

Bezpłatny webinar: Rozliczanie branży budowlanej i deweloperskiej. Jak uniknąć najczęstszych błędów?

Branża budowlana i deweloperska to sektory, w których każdy szczegół w rozliczeniach finansowych ma znaczenie, a konsekwencje popełnianych błędów mogą być daleko idące. Zarówno w księgach rachunkowych, jak i w rozliczeniach podatkowych precyzyjna klasyfikacja realizowanych prac jest kluczowa.

Usługi dietetyczne są zwolnione z VAT. Ale nie te świadczone na rzecz osób zdrowych. Dlaczego?

Usługi dietetyczne, które nie korzystają ze zwolnienia przedmiotowego (związanego z celem medycznym), w szeregu przypadków nie mogą również korzystać ze zwolnienia podmiotowego (limit obrotów do 200 000 zł rocznie). Oznacza to, że dietetycy świadczący usługi doradztwa w zakresie dietetyki (konsultacji indywidualnych) opodatkowane VAT muszą zarejestrować się jako czynni podatnicy VAT, niezależnie od wysokości swoich obrotów i doliczać do ceny swoich usług netto podatek VAT w stawce 23%. Problem w tym, że wiele usług dietetyków ma charakter złożony (szkolenia z zakresu diet, podawanie w internecie pakietów diet dla osób zaliczanych do określonych kategorii wiekowych itp). Dlaczego usługi dietetyków świadczone na rzecz osób zdrowych nie korzystają ze zwolnienia z VAT wyjaśnił WSA w Gliwicach w wyroku z 29 stycznia 2025 r.

Niższe grzywny za niektóre przestępstwa skarbowe od 2026 roku. Nowelizacja Kks i Ordynacji podatkowej przyjęta przez rząd

W dniu 27 maja 2025 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny skarbowy (kks) oraz ustawy - Ordynacja podatkowa, przedłożony przez Ministra Finansów. Ta nowelizacja ma na celu uproszczenie administracyjnych obowiązków podatkowych oraz złagodzenie kar za przestępstwa skarbowe, które nie powodują bezpośrednich strat w podatkach.

REKLAMA

JPK_KR_PD już nadchodzi – nowy obowiązek dla podatników CIT. Czy Twoja firma jest gotowa?

Nowy plik JPK_KR_PD to nie tylko kolejne wymaganie fiskusa, ale prawdziwa rewolucja w raportowaniu księgowym. Od 2025 roku obowiązek ten obejmie duże firmy, od 2026 – podmioty zobowiązane do przesyłania ewidencji JPK VAT, a od kolejnego roku – pozostałych podatników CIT. Zmiany w planie kont, nowe struktury danych, testy, audyty – przygotowań jest sporo, a czasu coraz mniej. Zobacz, co musisz zrobić, by nie obudzić się z ręką w księgowym chaosie.

Kiedy członek rodziny współpracujący przy rodzinnym biznesie musi być zgłoszony do ZUS?

Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych nakłada obowiązek zgłoszenia do ZUS i odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne osób współpracujących z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność i z szeroko rozumianymi zleceniobiorcami. Podobnie czyni ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych w zakresie ubezpieczenia zdrowotnego. Analizy wymaga zatem, kto spełnia definicję takiej osoby współpracującej i czy jej sytuacja uzależniona jest od formy tej współpracy - umownej bądź bezumownej. Spory z ZUS w przedmiocie obowiązku objęcia osób współpracujących ubezpieczeniami społecznymi trafiają aż do Sądu Najwyższego, warto więc wziąć pod uwagę również aktualne orzecznictwo w tej materii.

Francuska Administracja Celna wprowadza nowy system Obligatoryjnej Koperty Logistycznej (ELO). Co muszą wiedzieć przewoźnicy? Uproszczenie procedur dla kierowców

ELO to cyfrowe rozwiązanie, które usprawni proces odprawy celnej na granicy między Francją a Wielką Brytanią. Jest to francuski odpowiednik GMR - system będzie wymagać utworzenia jednej elektronicznej „koperty logistycznej” dla każdego pojazdu, zawierającej wszystkie niezbędne dane celne oraz deklaracje bezpieczeństwa.

Stracił rodzinę w wypadku i miał zapłacić zaległy podatek. WSA kontra skarbówka

Mimo że jako dziecko stracił całą rodzinę w tragicznym wypadku, a wypłacone mu po latach odszkodowanie miało choć częściowo złagodzić tę krzywdę, organy skarbowe domagały się od Huberta zapłaty blisko 150 tys. zł podatku od odsetek. Sprawa trafiła aż do Naczelnego Sądu Administracyjnego, który uznał stanowisko fiskusa za niesprawiedliwe. Teraz Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie przyznał rację Rzecznikowi Praw Obywatelskich i uchylił decyzje skarbówki — choć wyrok wciąż nie jest prawomocny.

REKLAMA

Opłata skarbowa od pełnomocnictwa - zmiany od 2025 roku

Krajowa Informacja Skarbowa przypomniała w komunikacie, że od 1 stycznia 2025 r. zmianie uległy przepisy regulujące zasady wnoszenia opłaty skarbowej od pełnomocnictw składanych w formie elektronicznej za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.

Jak Ministerstwo Finansów liczy lukę VAT? Metodą odgórną (top – down)

Ministerstwo Finansów poinformowało w komunikacie z 22 maja 2025 r., że metoda liczenia luki VAT od lat pozostaje niezmienna a jej opis jest opublikowany na stronie resortu. Luka VAT liczona jest względem VAT w ujęciu rachunków narodowych publikowanych przez GUS, tj. w ujęciu memoriałowym, w którym dochody ujmowane są za okres od lutego do stycznia kolejnego roku. Szacunki luki VAT dla lat 2022-2023, pomimo uwzględnienia wpływu istotnych zmian systemowych (m.in. tarcze antyinflacyjne, rekompensaty energetyczne) wskazują na znaczący wzrost luki względem poprzedzających ich lat. W 2023 roku luka VAT wynosiła 13,5%. Obecne szacunki wskazują na zmniejszenie się luki VAT w Polsce w 2024 r. do 6,9%.

REKLAMA