REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Jak podatkowo traktować kary pieniężne

Ewa Matyszewska
Ewa Matyszewska
inforCMS

REKLAMA

REKLAMA

Kary umowne, jakie otrzymują przedsiębiorcy, są przychodem podlegającym opodatkowaniu. Umorzenie kar osobom nieprowadzącym działalności również spowoduje powstanie przychodu do opodatkowania.

Kary pieniężne najczęściej występują przy transakcjach między przedsiębiorcami. Oni bowiem przy zawieraniu umów, zabezpieczając się przed ich niewykonaniem, określają wysokość kar umownych. Ale tu jedna uwaga: kara umowna nie będzie miała zastosowania do wszystkich szkód. Nie można jej zastosować np. do szkody powstałej wskutek nieterminowej wpłaty należności. Jednak już przy nieterminowym wykonaniu bądź niewłaściwym wykonaniu umowy kara umowna będzie mogła mieć zastosowanie. Takie zasady przewiduje kodeks cywilny, zgodnie z którym można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy - kary umownej. Dłużnik nie może bez zgody wierzyciela zwolnić się z zobowiązania przez zapłatę kary umownej.

REKLAMA

Autopromocja

Wysokość kary zależy od ustaleń stron umowy. Może być ona określona procentowo w stosunku do wartości świadczenia dłużnika bądź w postaci stawki pomnożonej przez liczbę dni zwłoki.

PRZYKŁAD: ROZLICZENIA VAT PRZY KARACH PIENIĘŻNYCH

Spółka za nielegalny pobór paliw gazowych pobiera opłaty. Nielegalne pobieranie paliw lub energii z sieci wiąże się z pobieraniem opłat w wysokości określonej w taryfach lub dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych. Czy opłaty pobierane za nielegalny pobór paliw gazowych podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług?

Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Czynności te podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa. A zatem, aby dane czynności, tj. dostawa towarów lub świadczenie usług, podlegały opodatkowaniu, muszą one mieć charakter odpłatny. Odpłatność w tym wypadku oznacza wykonanie ich za wynagrodzeniem. W opisanym przypadku nie występuje element odpłatności dostawy. W razie nielegalnego pobierania paliw lub energii z sieci przedsiębiorstwo energetyczne pobiera opłaty za nielegalnie pobierane paliwo lub energię w wysokości określonej w taryfach lub dochodzi odszkodowania na zasadach ogólnych. Dostawca energii ma zatem prawo do pobrania opłaty lub zamiast opłaty taryfowej może dochodzić odszkodowania na zasadach ogólnych.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Zatem opłaty za nielegalny pobór paliw gazowych zawierają w sobie element odszkodowawczy, gdyż bez wątpienia zakład energetyczny w związku z kradzieżą ponosi szkodę, jak również sankcji, za czyn sprzeczny z prawem popełniony przez podmiot dokonujący nielegalnego poboru gazu. Przedmiotowych opłat nie można traktować jako wynagrodzenia należnego spółce za dostarczony towar. Opłaty pobierane za nielegalny pobór paliwa gazowego przez spółkę nie podlegają VAT.

Przy przedsięwzięciach, w których strony zastosują kary umowne, poza zabezpieczeniem wykonania transakcji trzeba będzie też pamiętać o rozliczeniach z fiskusem. Kary umowne, jakie otrzymuje przedsiębiorca, będą bowiem jego przychodem podlegającym opodatkowaniu podatkiem dochodowym. W praktyce mogą się też zdarzyć sytuacje nałożenia i umorzenia kar osobom, nieprowadzącym działalności gospodarczej. W tym przypadku - jak podkreślają organy podatkowe w swoich interpretacjach - też powstanie przychód, który trzeba będzie opodatkować PIT.

Powstanie przychodu

Określenie przychodu u przedsiębiorcy z tytułu kar umownych zawiera art. 14 ustawy o PIT. Za przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane. Za datę powstania przychodu uważa się dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień wystawienia faktury albo uregulowania należności. To ogólna zasada powstania przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej. Nie będzie ona jednak miała zastosowania przy przychodach z tytułu kar umownych. Tu przychód powstanie w momencie jej otrzymania, czyli zapłaty kary.

PRZYKŁAD: KARA UMOWNA A ODSTĄPIENIE OD UMOWY

Czy można zastosować karę umowną jako zabezpieczenie odstąpienia od umowy?

Odstąpienie od umowy stanowi realizację uprawnień związanych z określonymi wypadkami niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań z umów wzajemnych i skuteczne odstąpienie od umowy stanowi w pewnym sensie potwierdzenie, że istotnie miał miejsce przypadek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy przez drugą stronę. Zastrzeżenie kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy można zatem traktować jako formę uproszczenia redakcji warunków umowy, która pozwala na przyjęcie przez strony, że wypadki niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, które uprawniają stronę do odstąpienia od umowy, stanowią jednocześnie podstawę do domagania się zapłaty kary umownej. Jednak ocena skuteczności zastrzeżenia kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy nie może być oderwana od oceny, na czym polegało niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania.

Kary kosztem

REKLAMA

Prowadzenie biznesu wiąże się nie tylko z karami umownymi. Może się bowiem zdarzyć, że przedsiębiorca zostanie obciążony karą przez organ administracyjny. W takim przypadku powstaje wątpliwość, czy wysokość zapłaconej kary będzie mogła być dla podatnika kosztem uzyskania przychodu.

Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 22 ustawy o PIT kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 ustawy o PIT. Podatnik ma więc możliwość odliczenia od przychodów dla celów podatkowych wszelkich kosztów, z wyjątkiem wymienionych w art. 23 ustawy o PIT, jeżeli wykaże ich bezpośredni związek z prowadzoną działalnością. I tu dochodzimy do wyłączenia zawartego w art. 23 ustawy o PIT. Stanowi on bowiem, że nie uważa się grzywien i kar pieniężnych orzeczonych w postępowaniu karnym, karnym skarbowym, administracyjnym i w sprawach o wykroczenia oraz odsetek od tych grzywien i kar. Co więcej, do kosztów podatkowych nie mogą być także zaliczone kary umowne i odszkodowania z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad lub zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług.

W konsekwencji opłaty o karnym charakterze nie mogą być zaliczane do kosztów uzyskania przychodów. Byłoby to również nieuzasadnione z uwagi na względy prewencyjne, leżące u podstaw wymierzenia kar.

Umorzona kara

Wiemy już, że pieniądze z kar umownych przedsiębiorcy muszą rozliczyć w urzędzie skarbowym i opodatkować. A co z osobami nieprowadzącymi firmy?

Tu najczęściej mogą zdarzyć się przypadki, gdy dana osoba uzyska umorzenie kary. Zdaniem organów podatkowych przy umorzeniu kar i odsetek od nich dochodzi do przysporzenia majątkowego u podatnika, a tym samym otrzymuje on przychód z innych źródeł, który trzeba opodatkować. Takie stanowisko zaprezentował m.in. naczelnik Urzędu Skarbowego w Piotrkowie Trybunalskim w interpretacji z 16 lipca 2007 r. (nr US. I/1.415-14/2007). Urząd wyjaśnił, że opodatkowaniu PIT podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c ustawy o PIT oraz dochodów, od których na podstawie Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Jeżeli podatnik uzyskuje dochody z więcej niż jednego źródła, przedmiotem opodatkowania w danym roku podatkowym jest suma dochodów z wszystkich źródeł przychodów. Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają zatem wszelkiego rodzaju dochody z wyjątkiem tych, które ustawodawca wymienił enumeratywnie w katalogu zwolnień przedmiotowych.

Kwota kary, która została umorzona, wraz z odsetkami nie będzie korzystała ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych, ponieważ przepisy ustawy o PIT nie zawierają zwolnienia od podatku kwot umorzenia zobowiązań z tytułu kary. Zatem przychód z tego tytułu powstał u podatnika w dniu umorzenia. Przychód ten odpowiada wartości umorzonej kary i umorzonych odsetek za zwłokę. Trzeba go opodatkować PIT.

PRZYKŁAD: ODSZKODOWANIE ZA UTRACONE KORZYŚCI

Podatnik wraz z żoną prowadzi działalność gospodarczą w zakresie usług transportowych w transporcie międzynarodowym. W 2007 roku pojazd podatnika uległ wypadkowi drogowemu. Z związku z tym, że sprawcą kolizji był właściciel innego pojazdu, podatnikowi przysługuje odszkodowanie z polisy sprawcy z tytułu utraconych korzyści w okresie naprawy pojazdu. Czy odszkodowanie będzie podlegało PIT?

Przychodem z działalności gospodarczej są również otrzymane odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej. Przedmiotowe odszkodowanie pozostaje w bezpośrednim związku z działalnością gospodarczą. Przychód z tytułu otrzymanego odszkodowania należy rozliczyć zatem w ramach źródła przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej i należy go wykazać w odpowiedniej ewidencji prowadzonej dla tej działalności i opodatkować łącznie z pozostałymi przychodami z tej działalności.

W przypadku odszkodowania za utracone korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono, nie ulega wątpliwości, że gdyby podatnik osiągnął spodziewany zysk, zysk ten podlegałby opodatkowaniu. Wobec tego uzyskane przez niego odszkodowanie powinno również podlegać opodatkowaniu według tych samych zasad.

Ważne!

Pojęcie kar pieniężnych występuje w różnego rodzaju aktach prawnych, określając odmienne rodzajowo sankcje. W niektórych przypadkach przepisy tych ustaw stanowią o opłacie, chociaż w istocie ma ona charakter represyjny, karny i związana jest z naruszeniem przepisów prawa

WYPŁATA KARY UMOWNEJ

Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony postanowiły inaczej.

Jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej. Ta sama zasada ma zastosowanie również w przypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana.

EWA MATYSZEWSKA

ewa.matyszewska@infor.pl

Podstawa prawna

• Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

• Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).

Autopromocja

REKLAMA

Źródło: GP

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:

REKLAMA

QR Code
Podatek PIT - część 2
certificate
Jak zdobyć Certyfikat:
  • Czytaj artykuły
  • Rozwiązuj testy
  • Zdobądź certyfikat
1/9
Są kosztem uzyskania przychodu:
koszty reprezentacji, w szczególności poniesione na usługi gastronomiczne, zakup żywności oraz napojów, w tym alkoholowych
udzielone pożyczki, w tym stracone pożyczki
wydatki na wystrój wnętrza biurowego nie będące wydatkami reprezentacyjnymi
wpłaty dokonywane do pracowniczych planów kapitałowych, o których mowa w ustawie o pracowniczych planach kapitałowych – od nagród i premii wypłaconych z dochodu po opodatkowaniu podatkiem dochodowym
Następne
Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Pracownik może czasem nie wykonywać pracy i zachować prawo do wynagrodzenia. W jakich przypadkach?

Wynagrodzenie jest – co do zasady - świadczeniem przysługującym w zamian za świadczoną przez pracownika pracę (czyli wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną). Za czas niewykonywania pracy pracownik ma prawo do wynagrodzenia, jeżeli wynika to z przepisów prawa pracy.

Wyślesz pismo do urzędu i sądu ostatniego dnia terminu nie tylko Pocztą Polską. Nowelizacja ordynacji podatkowej, kpa i kpc już w Sejmie

Do Sejmu trafił już rządowy projekt nowelizacji Ordynacji podatkowej i kilku innych ustaw, który ma na celu dostosowania polskiego prawa do dwóch wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE). Nowe przepisy przewidują, że m.in. w procedurze podatkowej, administracyjnej, cywilnej, można będzie nadać pismo (z zachowaniem terminu) do urzędu u dowolnego operatora pocztowego, a nie jak do tej pory tylko za pośrednictwem Poczty Polskiej. Zmienione omawianą nowelizacją przepisy zapewnią też oprocentowanie nadpłat powstałych w wyniku orzeczeń TSUE lub TK za okres od dnia powstania nadpłaty do dnia jej zwrotu, niezależnie od czasu złożenia wniosku o zwrot nadpłaty.

Bałagan w dokumentach firmy? Sprawdź, jak skutecznie nad nimi zapanować

Papierowy bałagan w dokumentacji firmowej. Dlaczego tradycyjne przechowywanie dokumentów sprawia tyle problemów? Co musisz wiedzieć, aby to zmienić?

Ile wyniesie rata kredytu po obniżce stóp procentowych o 0,5 pp, 0,75 pp, 1 pp? Jak wzrośnie zdolność kredytowa? Stopy NBP spadną dopiero w II połowie 2025 r.?

Rada Polityki Pieniężnej na posiedzeniu w dniach 15-16 stycznia 2024 r. utrzymała wszystkie stopy procentowe NBP na niezmienionym poziomie. RPP nie zmieniła poziomu stóp procentowych w styczniu 2025 r. Rankomat.pl zwraca jednak uwagę, że jest szansa na to, że w 2025 roku (raczej w II połowie) stopy spadną o 0,75 p.p. (punkt procentowy). To wywołałoby spadek raty przeciętnego kredytu o 196 zł i wzrost zdolności kredytowej. Okazuje się, że bankach obniżki już się zaczęły i to nie tylko w przypadku lokat, ale również kredytów. Jak wynika z danych NBP, średnie oprocentowanie lokat założonych w listopadzie (najnowsze dostępne dane) spadło poniżej 4% po raz pierwszy od maja 2022 r. Średnie oprocentowanie kredytów hipotecznych również było najniższe od maja 2022 r. i wyniosło 7,35%. Zauważalnie staniały nawet kredyty konsumpcyjne, których RRSO po raz pierwszy od grudnia 2021 r. spadło poniżej 13%.

REKLAMA

E-akta osobowe pracowników: co muszą zawierać i jak je prowadzić?

Elektroniczna forma akt osobowych, czyli e-akta, staje się coraz bardziej popularna, oferując wygodę, efektywność i oszczędność czasu. Ale czym właściwie są e-akta osobowe pracowników i jak je prawidłowo prowadzić?

Procedura VAT-OSS – na czym polega, jak stosować i dlaczego warto. Jak wypełnić zgłoszenie VIU-R

Wprowadzenie procedury VAT-OSS (One Stop Shop – co można przetłumaczyć jako: Sklep w jednym miejscu), to istotne uproszczenie rozliczeń podatkowych dla firm prowadzących działalność transgraniczną w Unii Europejskiej. Procedura ta umożliwia przedsiębiorcom rozliczać w jednym miejscu podatek VAT z tytułu sprzedaży towarów i usług na rzecz konsumentów w innych krajach UE. Pozwala to na uniknięcie skomplikowanych procesów rejestracji i rozliczeń w każdym państwie członkowskim oddzielnie.

Automatyzacja i sztuczna inteligencja w księgowości: przykłady konkretnych zastosowań. System wykryje oszusta i fałszywego dostawcę

Automatyzacja procesów finansowych (w tym zastosowanie sztucznej inteligencji) już teraz pomaga przedsiębiorcom oszczędzać czas, redukować koszty oraz minimalizuje ryzyko błędów. I choć jej korzyści odkrywają głównie najwięksi rynkowi gracze, wkrótce te narzędzia mogą stać się niezbędnym elementem każdej firmy, chociażby ze względu na ich nieocenioną pomoc w wykrywaniu cyberoszustw. O tym, dlaczego automatyzacja w księgowości jest niezbędna, mówi Marzena Janta-Lipińska, ekspertka ds. podatków, specjalizująca się w księgowości zewnętrznej i propagatorka nowoczesnych, elastycznych rozwiązań z zakresu usług operacyjnych, zgodności z przepisami i sprawozdawczości.

Świetna wiadomość dla podatników. Chodzi o odsetki z urzędu skarbowego

Odsetki od nadpłat podatkowych będą naliczane już od dnia ich powstania aż do momentu zwrotu – taką zmianę przewiduje projekt nowelizacji ordynacji podatkowej przyjęty przez rząd. Co jeszcze ulegnie zmianie?

REKLAMA

Podatek od nieruchomości w 2025 r. Budynek i budowla mają inne definicje, przesunięcie terminu złożenia deklaracji DN-1, inna stawka dla garaży

Budynek i budowla zmieniły od początku 2025 r. swoje definicje w podatku od nieruchomości.  Do tej pory podatnicy posługiwali się uregulowaniami pochodzącymi z prawa budowlanego, dlatego wprowadzenie przepisów regulujących te kwestie bezpośrednio w przepisach podatkowych to spora zmiana. Sprawdzamy, w jaki sposób wpłynie ona na obowiązki podatkowe polskich przedsiębiorców. 

Tsunami zmian podatkowych – kto ucierpi najbardziej?

Rok 2025 przynosi kolejną falę zmian podatkowych, które dotkną zarówno najmniejszych przedsiębiorców, jak i największe firmy. Eksperci alarmują, że brak stabilności prawa zagraża inwestycjom w Polsce, a wprowadzenie nowych przepisów w pośpiechu prowadzi do kosztownych błędów. Czy czeka nas poprawa w zakresie przewidywalności i uproszczenia systemu fiskalnego?

REKLAMA