Koszty podnoszenia kwalifikacji zawodowych

Jeżeli pracodawca zdecyduje się na takie dofinansowanie, jak należy rozpatrywać taki wydatek pod względem podatkowym? Przecież za przychód ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy, w rozumieniu ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn.zm.) uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Czy w takiej sytuacji powstanie dla pracownika przychód, od którego należy odprowadzić podatek i składki na ubezpieczenia społeczne?

Zwrot kosztów dofinansowania

Kształcenie pracowników, zarówno w formach szkolnych, jak i pozaszkolnych, może być prowadzone na podstawie skierowania pracodawcy lub bez takiego skierowania.

Należy podkreślić, że pracownikowi przysługują w związku ze skierowaniem pracodawcy: urlop szkoleniowy i zwolnienia z części dnia pracy, płatne według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy. Ponadto pracodawca może zobowiązać się również do innych świadczeń, np. zwrócić koszty przejazdu, zakwaterowania i wyżywienia, pokryć pobierane przez szkołę opłaty za naukę, koszty podręczników i innych materiałów szkoleniowych.

Jeżeli pracownik podejmuje naukę w szkole lub na uczelni bez skierowania pracodawcy, to może być mu udzielony bezpłatny urlop i zwolnienie z części dnia pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia. Pracodawca może także pokryć inne koszty.

W obu zatem przypadkach możliwość sfinansowania czy też dofinansowania dokształcenia pracownika jest formą fakultatywną, zależną od woli pracodawcy. Jednak podstawowa różnica dla pracodawcy pojawia się w aspekcie zwrotu kosztów takiego dofinansowania, w sytuacji rozwiązania stosunku pracy.

Wobec pracownika podejmującego naukę w szkole bez skierowania nie mają zastosowania zasady związane z ograniczeniem możliwości rozwiązania stosunku pracy pod rygorem zwrotu kosztów dofinansowania na rzecz pracodawcy. Taki wniosek płynie z uchwały Sądu Najwyższego z 10 marca 2005 r., sygn. akt II PZP 2/05, wskazującej, że przepis § 6 ust. 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych (Dz.U. Nr 103, poz. 472 z późn.zm.) nie ma zastosowania do pracownika, który podjął naukę w szkole wyższej bez skierowania pracodawcy. Pracodawca, decydując się zatem na dofinansowanie np. studiów podyplomowych pracownika, który nie ma skierowania, musi liczyć się z faktem, że w razie gdy pracownik rozwiąże umowę o pracę, nie będzie mógł dochodzić od niego zwrotu np. zapłaty czesnego.

Pracodawca ma natomiast prawo domagać się zwrotu kosztów poniesionych na naukę pracownika, jeżeli dokształcanie odbywa się na podstawie skierowania.

Zwrot należy się w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego po ukończeniu nauki lub w czasie nauki, jeżeli pracownik w trakcie nauki lub w okresie nie dłuższym niż 3 lata od jej ukończenia:

1) rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem,

2) zostanie zwolniony z pracy bez wypowiedzenia z jego winy.

Pracodawca może żądać, a pracownik jest zobowiązany oddać wartość świadczeń przysługujących pracownikowi podejmującemu naukę w formach szkolnych na podstawie skierowania zarówno tych, których obowiązek przyznania statuuje ustawa (np. koszty urlopu szkoleniowego) jak i tych, które pracodawca zdecydował się pokryć dodatkowo (opłata czesnego).

Należy jednak podkreślić, że pracodawca ma zawsze możliwość odstąpienia od żądania zwrotu w części lub w całości kosztów kształcenia pracownika.

Podatki i składki

Niewątpliwie za przychód ze stosunku pracy uważa się świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika. Wolna jednak od podatku dochodowego jest wartość świadczeń przyznanych zgodnie z odrębnymi przepisami przez pracodawcę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego pracownika (art. 21 ust. 1 pkt 90 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Wolne od podatku są świadczenia z tytułu kształcenia pracownika w formach szkolnych (w szkołach podstawowych, ponadpodstawowych i wyższych) przyznane przez pracodawcę na podstawie § 4 ust. 2 bądź § 5 ust. 1 rozporządzenia w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych - zarówno w przypadku podjęcia nauki na podstawie skierowania pracodawcy, jak i bez tego skierowania, w zakresie:

1) zwrotu kosztów przejazdu, zakwaterowania i wyżywienia na zasadach obowiązujących przy podróżach służbowych na terenie kraju, jeśli nauka odbywa się w innej miejscowości niż miejsce zamieszkania i miejsce pracy pracownika,

2) pokrycia kosztów podręczników i innych materiałów szkoleniowych,

3) pokrycia opłaty za naukę pobieranej przez szkołę.

Zwolnienie od podatku nie obejmuje wynagrodzeń otrzymywanych za czas urlopu szkoleniowego oraz za czas zwolnień z części dnia pracy, przysługujących pracownikom podejmującym naukę w szkołach lub podnoszącym kwalifikacje zawodowe w formach pozaszkolnych.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracownika stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych ze stosunku pracy, z wyjątkiem:

1) wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,

2) zasiłków i świadczenia rehabilitacyjnego z ubezpieczeń chorobowego i wypadkowego.

Od składek na ubezpieczenia społeczne wolna jest ponadto wartość świadczeń przyznanych zgodnie z odrębnymi przepisami przez pracodawcę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego pracownika. Wyłączeniu z tych przychodów podlegają wynagrodzenia otrzymywane za czas urlopu szkoleniowego oraz za czas zwolnień z części dnia pracy, przysługujące pracownikom podejmującym naukę lub podnoszącym kwalifikacje zawodowe w formach pozaszkolnych.

Słownik terminologiczny

Uprawnienia przysługujące w związku z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych - pracownicy mogą podnosić kwalifikacje zawodowe w formach szkolnych i pozaszkolnych. Pracownikowi, który podejmuje naukę w szkole (t.j. w szkołach podstawowych, ponadpodstawowych i szkołach wyższych) na podstawie skierowania zakładu pracy, przysługują urlop szkoleniowy i zwolnienia z części dnia pracy, płatne według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy. Zakład pracy może przyznać pracownikowi dodatkowe świadczenia, a w szczególności: zwrócić koszty przejazdu, zakwaterowania i wyżywienia na zasadach obowiązujących przy podróżach służbowych na obszarze kraju, o ile nauka odbywa się w innej miejscowości niż miejsce zamieszkania i miejsce pracy pracownika; pokryć koszty podręczników i innych materiałów szkoleniowych; pokryć opłaty za naukę, pobierane przez szkołę; udzielić dodatkowego urlopu szkoleniowego. W razie powtarzania semestru (roku) nauki z powodu niezadowalających wyników w nauce zakład pracy może odmówić udzielania tych świadczeń przez okres powtarzania semestru (roku) nauki. Pracownikowi podejmującemu naukę w szkole bez skierowania zakładu pracy może być udzielony bezpłatny urlop i zwolnienie z części dnia pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia w wymiarze ustalonym na zasadzie porozumienia pomiędzy zakładem pracy i pracownikiem. Okres tego urlopu wlicza się do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy w zakresie wszelkich uprawnień wynikających z kodeksu pracy. Zakład pracy może też pokryć pracownikowi koszty związane z nauką.

Pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe w formach pozaszkolnych na podstawie skierowania zakładu pracy przysługuje, jeżeli umowa zawarta między nim i zakładem pracy nie stanowi inaczej: zwrot kosztów uczestnictwa, w tym zakwaterowania, wyżywienia i przejazdu; urlop szkoleniowy na udział w obowiązkowych zajęciach oraz zwolnienie z części dnia pracy, płatne według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy. Pracownik podnoszący kwalifikacje w formach pozaszkolnych na podstawie skierowania zakładu pracy, który nie podejmie lub przerwie naukę bez uzasadnionych przyczyn, jest obowiązany - na wniosek zakładu pracy - zwrócić część lub całość kosztów uczestnictwa w szkoleniu. Pracownikowi podejmującemu naukę w formach pozaszkolnych bez skierowania może być udzielony urlop bezpłatny i zwolnienie z części dnia pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia w wymiarze ustalonym na zasadzie porozumienia między zakładem pracy i pracownikiem.

Podstawa prawna:

• ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn.zm.),

• rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych (Dz.U. Nr 103, poz. 472 z późn.zm.).