W określonych sytuacjach przedsiębiorcom nabywającym towary i usługi przysługuje prawo do zwrotu kwoty podatku naliczonego w formie zaliczki. Obowiązujące przepisy określają także warunki oraz tryb uzyskania zwrotu zaliczkowego. Do regulacji tych jednak zgłaszane są zastrzeżenia. Dlaczego?
Na pytania odpowiadają Jerzy Martini i Marek Wojda, doradcy podatkowi w Baker & McKenzie Doradztwo Podatkowe Sp. z o.o. – Przepisy regulujące zwrot zaliczkowy, zarówno w wersji aktualnie obowiązującej, jak i istniejącej przed 1 czerwca 2005 r., należy uznać za wysoce problematyczne z punktu widzenia zgodności z podstawowymi zasadami VAT wynikającymi z VI dyrektywy. Chodzi o zasadę neutralności i współmierności. Już samo pojęcie „zaliczkowy” budzi poważne wątpliwości, gdyż może sugerować, że ustawodawca uznaje zwrot nadwyżki podatku naliczonego przed rozpoczęciem wykonywania czynności opodatkowanych za pewien przywilej. Tymczasem zwrot taki w świetle VI dyrektywy i orzecznictwa ETS należy traktować analogicznie jak zwrot nadwyżki podatku po rozpoczęciu wykonywania czynności opodatkowanych, a więc jako niezbędny element VAT, gwarantujący zachowanie neutralności tego podatku dla podatników.
• Skoro sprawa jest sporna, to czy zajmował się nią Europejski Trybunał Sprawiedliwości?
– ETS wielokrotnie podkreślał, że celem systemu odliczeń jest zwolnienie przedsiębiorcy w całości z ciężaru VAT przypadającego do zapłaty lub zapłaconego w toku wszelkiej jego działalności gospodarczej. To właśnie wspólny system VAT zapewnia konsekwentnie, że wszelka działalność gospodarcza, bez względu na jej cel lub rezultat, jest opodatkowana w całkowicie neutralny sposób, pod warunkiem że sama podlega VAT. W wyroku w sprawie C-110/98 Gabalfrisa ETS uznał podobny do obowiązującego w polskiej ustawie zwrotu zaliczkowego system zwrotu, jaki obowiązywał w Hiszpanii za niezgodny z VI dyrektywą.
• Czy zasada neutralności VAT dla przedsiębiorców wymaga, aby już pierwszy wydatek inwestycyjny poniesiony w celu i z intencją rozpoczęcia działalności był traktowany jako działalność gospodarcza?
– Tak. To zresztą było również przedmiotem orzeczeń ETS. Sprzeczne z zasadą neutralności byłoby, gdyby działalność ta nie była uważana za rozpoczętą do czasu rozpoczęcia rzeczywistego wykorzystywania przedsiębiorstwa, to jest do czasu, gdy zacznie ono przynosić dochód podlegający opodatkowaniu. Każda inna wykładnia art. 4 VI dyrektywy obciążałaby przedsiębiorcę kosztem VAT w toku jego działalności gospodarczej, nie pozwalając mu odliczyć tego podatku zgodnie z art. 17 VI dyrektywy. Przez to spowodowałaby arbitralne rozróżnienie pomiędzy wydatkami inwestycyjnymi poniesionymi przed rozpoczęciem rzeczywistego wykorzystywania przedsiębiorstwa a wydatkami poniesionymi w toku jego działalności (por. m.in. uzasadnienie wyroku w sprawie C-268/83 Rompelman).
