Składki ZUS od umowy zlecenia w 2023 roku. Składka zdrowotna od zleceń. Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne zleceniobiorców

Umowa zlecenia a składki ZUS

W 2023 roku obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na terenie Polski wykonują pracę na podstawie umowy zlecenia, umowy agencyjnej lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia (zbiorczo nazywane dalej „umowa zlecenia”), a także osoby z nimi współpracujące. 

Co do zasady każda umowa zlecenia, bez względu na okres, na jaki została zawarta, rodzi obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, chyba że zachodzą okoliczności wyłączające ten obowiązek. Zleceniobiorcy podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu. 
Ale już ubezpieczeniu chorobowemu zleceniobiorcy i osoby z nimi współpracujące podlegają na zasadzie dobrowolności.

Uczniowie i studenci nie płacą składek ZUS od zleceń. Kto jest uczniem, a kto studentem?

Ubezpieczeniom społecznym nie podlegają od zawartej umowy zlecenia uczniowie szkół ponadpodstawowych i studenci – do ukończenia 26 lat. Zasady tej nie stosuje się do osób świadczących pracę na podstawie umowy uaktywniającej. 

Dla celów ubezpieczeń społecznych uznaje się, że uczniem do 31 sierpnia każdego roku jest osoba, która: 
- kontynuuje naukę w tej samej szkole, 
- skończyła szkołę i rozpoczyna naukę w szkole, w której rok szkolny rozpoczyna się 1 września, 
-  ukończyła szkołę i nie kontynuuje nauki. 

Dodatkowo za ucznia szkoły – do 30 września – ZUS uznaje osobę, która przedstawi zaświadczenie o przyjęciu na studia wyższe. 

Studentem jest osoba przyjęta na studia, która rozpoczyna studia i nabywa prawa studenta z chwilą złożenia ślubowania. 

Studia są prowadzone: 
a) na poziome pierwszego lub drugiego stopnia albo na jednolitych studiach magisterskich,
b)  na profilu: 
– praktycznym, na którym ponad połowa punktów ECTS jest przypisana zajęciom kształtującym umiejętności praktyczne, 
– ogólnoakademickim, na którym ponad połowa punktów ECTS jest przypisana zajęciom związanym z prowadzoną w uczelni działalnością naukową. 

Jak wskazuje ZUS, nie są studentami: 
- uczestnicy studiów doktoranckich, 
- uczestnicy studiów podyplomowych. 

ZUS uznaje za studenta (dla celów ubezpieczeń społecznych) osobę od daty przyjęcia w poczet studentów uczelni i złożenia ślubowania do daty ukończenia studiów lub daty skreślenia z listy studentów. Jeżeli data ślubowania jest późniejsza niż dzień 1 października danego roku kalendarzowego, wówczas zwolnienie z obowiązku ubezpieczeń obejmuje także okres między 1 października, a dniem ślubowania. 

Dniem ukończenia studiów jest: 
- data złożenia egzaminu dyplomowego, a w przypadku studiów na kierunkach lekarskim, lekarsko-dentystycznym i weterynaria – data złożenia ostatniego wymaganego programem studiów egzaminu, a w przypadku studiów na kierunkach farmacja i fizjoterapia – data zaliczenia ostatniej wymaganej programem studiów praktyki. 
- data skreślenia z listy studentów. 

Dla ustalenie obowiązku ubezpieczeń społecznych studenta, który wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia nie ma znaczenia jego obywatelstwo, ani kraj odbywania przez niego studiów.

Zleceniobiorca może mieć kilka tytułów do ubezpieczeń społecznych, np. pracować na podstawie umowy o pracę i umowy zlecenia. Jakie w takich sytuacjach trzeba płacić składki?

Kilka umów zlecenia wykonywanych w tym samym czasie a składki ZUS

W przypadku, gdy zleceniobiorca wykonuje więcej niż jedną umowę zlecenia w tym samym czasie, obowiązek ubezpieczeń społecznych dotyczy zleceniobiorcy: 

- którego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym miesiącu jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia, 

- który spełnia warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, podlega obowiązkowo tym ubezpieczeniom jako zleceniobiorca oraz z kolejnej lub kolejnych umów zlecenia. 

Ale ww. zasady nie stosuje się, jeżeli łączna podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia lub z kilku umów osiąga kwotę minimalnego wynagrodzenia. 

W przypadku, gdy zleceniobiorca wykonuje więcej niż jedną umowę zlecenia w tym samym czasie, podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe powinna być ustalona:
- dla każdego miesiąca odrębnie, 
- bez uwzględnienia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wykazanej za miesiąc po ustaniu danego tytułu ubezpieczeni, tj. za miesiąc, w którym ubezpieczony nie podlegał już ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym ani jeden dzień. Trzeba rozliczyć składki za ubezpieczonego i wykazać kod tytułu ubezpieczenia, który rozpoczyna się od 30 00 (w tym miesiącu nie zachodzi bowiem zbieg z tą umową), 
- według kolejności powstawania tytułów. 

Jak wskazuje ZUS, zleceniobiorca może zmienić tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń, jednak wybór ten nie może naruszać wyżej wskazanych zasad. Ubezpieczony może także dobrowolnie, na swój wniosek, być objęty ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z pozostałych, wszystkich lub wybranych tytułów. 

W przypadku umowy zlecenia, wobec której istnieje ustalony obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, podstawa wymiaru składek na te ubezpieczenia za dany miesiąc powinna być ustalana odpowiednio na podstawie art. 18 ust. 1 w zw. z ust. 3 albo art. 18 ust. 7 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zdaniem ZUS, kwota minimalnego wynagrodzenia nie jest kwotą graniczną podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Ustalenia łącznej podstawy wymiaru składek trzeba dokonać jedynie w celu rozstrzygnięcia obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych w razie zbiegu określonych tytułów ubezpieczeń. 

Odnośnie zleceniobiorców, dla których odpłatność w umowie zlecenia płatnik określił miesięcznie kwotowo, w odniesieniu do miesiąca, w którym wystąpiła niezdolność do pracy, która skutkuje: 
- uzyskaniem niższego przychodu lub 
- nieuzyskaniem go, 
przy sumowaniu podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe płatnik (zleceniodawca) powinien uwzględnić kwotę określoną w umowie zlecenia. Niezdolność do pracy musi być związana z korzystaniem przez zleceniobiorcę z zasiłku z ubezpieczenia społecznego. Zasada ta nie ma zastosowania w przypadku osób, dla których odpłatność w umowie została określona w kwotowej stawce godzinowej, akordowej albo prowizyjnie. 

 

 

 

 

Umowa zlecenia a umowa o pracę. Umowa zlecenia zawarta z własnym pracodawcą lub wykonywana na rzecz tego pracodawcy a składki ZUS

Jak informuje ZUS nie trzeba zgłaszać do ubezpieczeń społecznych zleceniobiorcy jeśli:
- wykonuje umowę zlecenia zawartą z własnym pracodawcą,
- w ramach umowy zlecenia zawartej z innym podmiotem niż własny pracodawca wykonuje pracę na rzecz swojego pracodawcy.

W tych przypadkach zleceniobiorca z tytułu umowy zlecenia podlega ubezpieczeniom społecznym na takich samych zasadach jak w przypadku umowy o pracę. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi łączny przychód, uzyskiwany z umowy o pracę oraz z umowy zlecenia. Pracodawca z tytułu zawartej umowy zlecenia nie zgłasza zleceniobiorcy do ubezpieczeń. Uzyskany przychód z tej umowy wykazuje, wraz z przychodem ze stosunku pracy, w imiennym raporcie miesięcznym składanym za pracownika.

Na podstawie uchwały Sądu Najwyższego (z 2 września 2009 r., II UZP 6/09) pracodawca, którego pracownik wykonuje na jego rzecz pracę w ramach umowy  cywilnoprawnej zawartej z innym podmiotem, jest płatnikiem składek  na ubezpieczenia społeczne za tę osobę. Pracodawca, a więc podmiot, na rzecz  którego wykonywana jest praca w ramach umowy cywilnoprawnej ma obowiązek  rozliczać i opłacać należne składki za wyżej wymienione osoby, tak jak za osoby, które  wykonują pracę w ramach umowy cywilnoprawnej zawartej z własnym pracodawcą.

 

 

Umowa zlecenia z innym podmiotem niż własny pracodawca i niewykonywana na jego rzecz. Co ze składkami ZUS?

Gdy zleceniobiorca jest jednocześnie pracownikiem (czyli spełnia warunki do objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi z umowy o pracę oraz jednej lub kilku umów zlecenia) trzeba zgłosić go wyłącznie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego po spełnieniu poniższych warunków:

- w umowie o pracę ma zagwarantowane co najmniej minimalne wynagrodzenie, 

- w razie braku zagwarantowania co najmniej minimalnego wynagrodzenia (co może mieć miejsce w przypadku pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy) - jeśli podstawa wymiaru składek z tytułu stosunku pracy, w przeliczeniu na okres miesiąca wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie. 

Gdy podstawa wymiaru składek z tytułu umowy o pracę w przeliczeniu na pełen miesiąc, będzie niższa niż minimalne wynagrodzenie (przy braku zagwarantowanego w umowie o pracę minimalnego wynagrodzenia), dopiero łączna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułów: umowy o pracę oraz umowy/umów zlecenia, która osiągnie kwotę minimalnego wynagrodzenia skutkuje, że kolejne tytuły nie będą rodzić obowiązku tych ubezpieczeń.

ZUS wyjaśnia, że tytuły wyżej wskazane zawsze rodzą obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Przy ustalaniu łącznej podstawy wymiaru składek na te ubezpieczenia zawsze w pierwszej kolejności trzeba uwzględnij podstawę wymiaru składek z powyższych tytułów, w szczególności ze stosunku pracy. Pozostałe zasady sumowanie obowiązują jak przy zbiegu kilku umów zlecenia.

Jeśli zleceniobiorca pozostaje jednocześnie w dwóch lub więcej stosunkach pracy, to dla celów ustalenia obowiązku ubezpieczeń społecznych z tytułu umowy zlecenia należy zsumować podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia z tytułu wszystkich umów o pracę. Gdy łącznie wynoszą one co najmniej tyle, ile wynosi kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę, zleceniobiorca podlega z tego tytułu dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Umowa zlecenia z emerytem lub rencistą a ubezpieczenia społeczne i składki ZUS

ZUS wyjaśnia, że istnieje obowiązek zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego i rentowych zleceniobiorcę, który jest emerytem lub rencistą. Jeżeli zawarto więcej niż jedną umowę zlecenia, kolejne umowy będą rodziły obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, aż łączna podstawa wymiaru składek na te ubezpieczenia osiągnie minimalne wynagrodzenie. Dopiero kolejna umowa nie będzie już rodziła obowiązku tych ubezpieczeń. 

Zasady sumowania podstaw wymiaru są analogiczne jak przy zbiegu dwóch lub więcej umów zlecenia. 

Gdy zleceniobiorca, który jest emerytem lub rencistą wykonuje równocześnie pracę na podstawie umowy o pracę (umowa nie została zawarta z pracodawcą, z którym dana osoba pozostaje w stosunku pracy, a także w ramach umowy praca nie jest wykonywana na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy), w pierwszej kolejności trzeba uwzględnić podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy (analogicznie jak w przypadku zleceniobiorcy, który nie posiada prawa do emerytury bądź renty).

Umowa zlecenia i pobieranie zasiłku macierzyńskiego

ZUS wyjaśnia, że nie trzeba zgłaszać do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych zleceniobiorcy, który przebywa na zasiłku macierzyńskim. Zleceniobiorca, który pobiera ten zasiłek może być zgłoszony tylko do dobrowolnych ubezpieczeń z tytułu wykonywania umowy zlecenia.

Umowa zlecenia i przebywanie na urlopie wychowawczym 

Trzeba zgłosić do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego i rentowych zleceniobiorcę, który przebywa na urlopie wychowawczym. Jak wyjaśnia ZUS, nie ma przy tym znaczenia, czy umowa zlecenia została zawarta przez wyżej wymienioną osobę z własnym pracodawcą, czy też z podmiotem innym niż własny pracodawca. Osoby, które przybywają na urlopach wychowawczych podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tego tytułu, jeśli nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie mają innych tytułów do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych.

Umowa zlecenia z rolnikiem 

Trzeba zgłosić do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych i wypadkowego zleceniobiorcę, który jednocześnie jest rolnikiem. Ubezpieczenie chorobowe będzie dla niego dobrowolne. Gdy rolnik nie podlega obowiązkowi ubezpieczeń społecznych na podstawie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, stosuje się wobec niego odrębne przepisy, które regulują ubezpieczenie społeczne rolników.

Umowa zlecenia a działalność gospodarcza

Znacznie bardziej skomplikowane są zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym i rozliczania składek ZUS przy zbiegu umowy zlecenia z prowadzoną działalnością gospodarczą. Szczegółowo omawia to ZUS w poradniku „Praca na podstawie umów cywilnoprawnych. Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu oraz ustalania podstaw wymiaru składek.”

Wysokość i finansowanie składek ZUS od zleceń i podobnych umów

Wysokość składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe  dla zleceniobiorców są takie same jak dla innych ubezpieczonych i wynoszą:
- na ubezpieczenie emerytalne – 19,52% podstawy wymiaru,
- na ubezpieczenia rentowe – 8,00% podstawy wymiaru,
- na ubezpieczenie chorobowe – 2,45% podstawy wymiaru,
- na ubezpieczenie wypadkowe – stopa procentowa jest zróżnicowana, zgodnie z ustawą o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Szczegółowe zasady ustalania składek na ubezpieczenie wypadkowe w 2023 roku omawia ZUS w poradniku "Ustalanie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe".

Składkę na ubezpieczenie emerytalne zleceniobiorcy finansują z własnych środków, w równych częściach, ubezpieczony (zleceniobiorca) i płatnik składek (zleceniodawca).
Składkę na ubezpieczenia rentowe finansuje:
- w wysokości 1,5% podstawy wymiaru – z własnych środków ubezpieczony (zleceniobiorca),
- w wysokości 6,5% podstawy wymiaru – z własnych środków płatnik składek (zleceniodawca).
Składkę na ubezpieczenie chorobowe finansuje w całości, z własnych środków, sam ubezpieczony (zleceniobiorca).
Składkę na ubezpieczenie wypadkowe finansuje w całości, z własnych środków, płatnik składek (zleceniodawca).

Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe) zleceniobiorcy

Podstawę wymiaru składek  na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód osiągany z tytułu wykonywania umowy zlecenia, jeżeli w umowie tej określono odpłatność za jej wykonywanie:
- kwotowo,
- w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo
- prowizyjnie.

Jeżeli odpłatność za wykonanie umowy została ustalona w innej formie, podstawę wymiaru składek na te ubezpieczenia stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak od kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, bez stosowania ograniczenia górnej rocznej podstawy wymiaru składek.

Wyłączenia z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zleceniobiorcy

Niektóre przychody nie stanowią podstawy wymiaru składek dla zleceniobiorcy. Wyłączenia te wynikają z rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Wyłączenia te dokładnie omawia ZUS w poradniku „Praca na podstawie umów cywilnoprawnych. Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu oraz ustalania podstaw wymiaru składek.” Wskażemy poniżej wybrane z tych wyłączeń, najczęściej występujące w praktyce.

Należności obliczane od wielkości efektów uzyskanych przez zastosowanie pracowniczego projektu wynalazczego i za dokumentację dostarczoną bezumownie przez twórcę projektu, przydatną do stosowania projektu, oraz nagrody za wynalazczość, a także nagrody za prace badawcze i wdrożeniowe. To wyłączenie można zastosować jeśli wypłacono świadczenie zleceniobiorcy i zostało ono ujęte w regulaminie racjonalizacji.

Odprawy pieniężne, które przysługują w związku z przejściem na emeryturę lub rentę. To wyłączenie można zastosować jeśli  przyznano taką odprawę zleceniobiorcy.

Odszkodowania wypłacone byłym pracownikom po rozwiązaniu stosunku pracy, na podstawie umowy o zakazie konkurencji (z art. 101² Kodeksu pracy). Uwaga! Nie można zastosować tego wyłączenia, ponieważ zleceniobiorca nie może być stroną umowy o zakazie konkurencji.

Wartość świadczeń rzeczowych, które wynikają z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy oraz ekwiwalenty za te świadczenia wypłacane zgodnie z przepisami wydanymi przez Radę Ministrów lub właściwego ministra. Także ekwiwalenty pieniężne za pranie odzieży roboczej, używanie odzieży i obuwia własnego zamiast roboczego. Wartość otrzymanych przez pracowników bonów, talonów, kuponów lub innych dowodów, które uprawniają do otrzymania na ich podstawie napojów bezalkoholowych, posiłków oraz artykułów spożywczych, w przypadku gdy pracodawca, mimo ciążącego na nim obowiązku, który wynika z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, nie ma możliwości wydania pracownikom posiłków i napojów bezalkoholowych.
Można zastosować to wyłączenie, jeśli wypłacono takie świadczenie zleceniobiorcy.

Ekwiwalenty pieniężne za użyte przy wykonywaniu pracy narzędzia, materiały lub sprzęt, które są własnością pracownika. Można zastosować to wyłączenie, jeśli wypłacono takie świadczenie zleceniobiorcy.
 

Zwrot kosztów używania w jazdach lokalnych przez pracowników, dla potrzeb pracodawcy, pojazdów, które nie są własnością pracodawcy. Zwrot może sięgać do wysokości miesięcznego ryczałtu pieniężnego albo do wysokości, która nie przekracza kwoty ustalonej przy zastosowaniu stawek za 1 km przebiegu pojazdu. Stawki określane są w odrębnych przepisach wydanych przez właściwego ministra. Przebieg pojazdu, z wyłączeniem wypłat ryczałtu pieniężnego, powinien być udokumentowany przez pracownika w ewidencji przebiegu pojazdu. Ewidencja powinna być prowadzona według zasad określonych w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych. Można zastosować to wyłączenie, jeśli wypłacono takie świadczenie zleceniobiorcy.

Diety i inne należności z tytułu podróży służbowej pracownika - do wysokości określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności, które przysługują pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju.
ZUS wyjaśnia, że można zastosować to wyłączenie dla zleceniobiorcy, jeśli stosowne postanowienia zawartych z nim umów lub przepisy odrębne przewidują zwrot tych należności na zasadach przewidzianych przepisami, które dotyczą podróży służbowych pracowników sfery budżetowej. Przykładowo, odnosi się to do sytuacji osób, które zarządzają innymi podmiotami prawnymi, a także w odniesieniu do zwrotu kosztów podróży m.in. recenzentom, ekspertom, członkom organów opiniodawczo-doradczych.
Kierowcy zatrudnieni na podstawie umowy zlecenia, którzy wykonują zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych, od 2 lutego 2022 r. nie są w podróży służbowej w rozumieniu przepisów art. 77⁵ Kodeksu Pracy. Od tej daty, wyłączenie z podstawy wymiaru składek diet i innych należności wypłaconych z tytułu podróży służbowej nie ma do nich zastosowania.

Świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.
ZUS wyjaśnia, że można zastosować to wyłączenie, gdy wypłacono świadczenie zleceniobiorcy, które:
- przysługuje mu na podstawie regulaminu ZFŚS i
- spełnione są pozostałe warunki, w szczególności, które nakazują uzależnienie wysokości dopłat od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z Funduszu.

Świadczenie urlopowe wypłacane na podstawie art. 3 ust. 4 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych - do wysokości, która nie przekracza rocznie kwoty odpisu podstawowego określonej w tej ustawie.
ZUS wyjaśnia, że nie można zastosować tego wyłączenia w stosunku do zleceniobiorcy.

 

Umowa zlecenia a ubezpieczenie zdrowotne. Składka zdrowotna

Zgodnie z art. 66 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych większość osób w naszym kraju jest objęte obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym. Dotyczy to także zleceniobiorców, osób wykonujących: pracę nakładczą, pracę na podstawie umowy agencyjnej, czy na podstawie innej umowy o świadczenie usług, a także pracowników, emerytów, rencistów, rolników, uczniów, studentów, przedsiębiorców i innych. 

Zleceniobiorca podlega obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego w Polsce, jeśli:
- posiada obywatelstwo państwa członkowskiego UE lub EFTA lub Zjednoczonego Królestwa i zamieszkuje na terytorium tych państw,
- nie posiada obywatelstwa państwa członkowskiego UE lub EFTA lub Zjednoczonego Królestwa – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej i przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wizy w celu wykonywania pracy, zezwolenia na pobyt czasowy (z wyłączeniem zezwolenia udzielonego na podstawie art. 181 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach), zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE, zgody na pobyt ze względów humanitarnych, zgody na pobyt tolerowany,
- uzyskał w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą albo korzysta z ochrony czasowej na jej terytorium,
- nie posiada obywatelstwa państwa członkowskiego UE, EFTA lub Zjednoczonego Królestwa i legalnie zamieszkuje na terytorium innego niż Rzeczypospolita Polska państwa członkowskiego UE, EFTA lub Zjednoczonego Królestwa,
- posiada obywatelstwo państwa członkowskiego UE, EFTA lub Zjednoczonego Królestwa i nie zamieszkuje na terytorium państwa członkowskiego UE i EFTA lub Zjednoczonego Królestwa.

Na podstawie art. 79 ww. ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej (…), składka na ubezpieczenie zdrowotne zleceniobiorców wynosi 9% podstawy wymiaru składki. Podstawa wymiaru składki zdrowotnej zleceniobiorcy jest co do zasady taka sama jak dla ubezpieczeń społecznych (zob. art. 81 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej (…)).

Gdy pracownik dodatkowo wykonuje umowę zlecenia, obowiązkowo podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu:
- umowy o pracę i
- umowy zlecenia.

Zawarcie umowy zlecenia z własnym pracodawcą, czy też z podmiotem innym niż własny pracodawca skutkuje tylko tym, że może być jeden (umowa zlecenia jest zawarta lub wykonywana na rzecz pracodawcy) bądź dwa tytuły (umowa zlecenia nie jest zawarta i nie jest wykonywana na rzecz pracodawcy) do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego.

Zleceniobiorca, który wykonuje pracę na podstawie kilku umów zleceń obowiązkowo podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu z każdej z zawartych umów zleceń. Jeśli ubezpieczony uzyskuje więcej niż jeden przychód, składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana od każdego z uzyskanych przychodów odrębnie.

Osoba, która przebywa na urlopie wychowawczym i dodatkowo wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia, obowiązkowo podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu jedynie z tytułu umowy zlecenia.

Emeryt lub rencista, który jednocześnie wykonuje umowę zlecenia, podlega obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu z obu tych tytułów.

Gdy osoba, która prowadzi pozarolniczą działalność albo osoba, która korzysta z „ulgi na start” wykonuje jednocześnie pracę na podstawie umowy zlecenia, podlega obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu z obu tych tytułów.

Zgłoszenie zleceniobiorcy do ubezpieczeń społecznych 

Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego zleceniobiorcy należy do płatnika składek, czyli zleceniodawcy. Zgłoszenia zleceniobiorcy dokonuje się
- na druku ZUS ZUA - do obowiązkowych ubezpieczeń: emerytalnego, rentowych i wypadkowego oraz ubezpieczenia zdrowotnego lub
- na druku ZUS ZZA - tylko do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego,
- w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku tych ubezpieczeń/ubezpieczenia,
- z kodem tytułu ubezpieczenia, który rozpoczyna się cyframi 04.

Zgłoszenie zleceniobiorcy do ubezpieczenia chorobowego jest dobrowolne. Następuje w terminie wybranym przez zleceniobiorcę. Nie wcześniej niż od daty złożenia wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem. Jeśli w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń, tj. od dnia rozpoczęcia wykonywania umowy zlecenia - zgłosisz zleceniobiorcę do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego, zdrowotnego oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, zleceniobiorca będzie objęty ubezpieczeniem chorobowym od daty wskazanej w tym zgłoszeniu.

Wyrejestrowanie zleceniobiorcy z ubezpieczeń społecznych

Gdy zleceniobiorcy wygaśnie tytuł do ubezpieczeń trzeba go wyrejestrować w terminie 7 dni od daty zaistnienia tego faktu na druku ZUS ZWUA (trzeba podać jako datę wyrejestrowania datę, od której zleceniobiorca nie podlega już ubezpieczeniom).

ZUS wyjaśnia, że trzeba wyrejestrować i ponownie zgłosić do ubezpieczeń osobę, w stosunku do której nastąpiła zmiana danych, wykazanych w zgłoszeniu. Dane te mogą dotyczyć tytułu ubezpieczenia, rodzajów ubezpieczeń i terminów ich powstania. Płatnik musi też zawiadomić ZUS o zmianie danych, wykazanych w zgłoszeniu do ubezpieczeń zleceniobiorcy, w terminie 7 dni od:
- zaistnienia zmian,
- stwierdzenia nieprawidłowości we własnym zakresie lub
- otrzymania zawiadomienia o stwierdzeniu nieprawidłowości przez ZUS.

Oprac. Paweł Huczko na podstawie publikacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (zus.pl).