Choroba lub wypadek na umowie zlecenia – jakie świadczenia należą się zleceniobiorcy. Czy obowiązuje okres wyczekiwania?

• Ubezpieczenia obowiązkowe zleceniobiorcy
• Ubezpieczenia dobrowolne zleceniobiorcy
• Kiedy mamy do czynienia z wypadkiem przy pracy?
• Kiedy i jakie świadczenie przysługuje zleceniobiorcy w związku z wypadkiem przy pracy?
• Procedura przy wypadku przy pracy zleceniobiorcy i terminy postępowania
• Co w przypadku równoległego zatrudnienia na umowie o pracę i zleceniu?

Podstawową kwestią wymagającą rozróżnienia jest kwestia rodzajów ubezpieczeń jakim może podlegać zleceniobiorca. Nie każde ubezpieczenie uprawnia bowiem do wypłaty świadczeń w razie wypadku.

Ubezpieczenia obowiązkowe zleceniobiorcy

W myśl art. 6 ust. 4 pkt. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, Dz.U.2024.497 t.j.) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu podlegają osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

Zgodnie natomiast z art.12 ust. 1 tej samej ustawy obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Ponadto ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e (Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, Dz.U.2024.0.146 t.j.) nakłada na zleceniobiorców również obowiązek podlegania pod ubezpieczenie zdrowotne.

Ubezpieczenia dobrowolne zleceniobiorcy

Zleceniobiorca, który podlega obowiązkowo pod ubezpieczenia emerytalne oraz rentowe może zadecydować o tym, czy chce odprowadzać składkę na ubezpieczenie chorobowe czy też nie. Konsekwencją braku ubezpieczenia chorobowego będzie dla zleceniobiorcy nie możność korzystania z zasiłku chorobowego.

Po 90 dniach opłacania dobrowolnej składki na ubezpieczenie chorobowe czyli, tzw. okresie wyczekiwania, zleceniobiorca jest uprawniony do otrzymywania świadczeń z ZUS za okres niezdolności do wykonywania pracy.

Kiedy mamy do czynienia z wypadkiem przy pracy?

W myśl ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, Dz. U. 2002 Nr 199 poz. 1673) wypadkiem przy pracy jest zdarzenie nagłe, związane z wykonywaną pracą, wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć.

Zdarzenie można uznać za wypadek przy pracy, jeśli:
- nastąpiło podczas wykonywania rutynowych czynności pracowniczych lub z rozkazu przełożonego,
- osoba zatrudniona wykonywała czynności na rzecz pracodawcy bez polecenia,
- zdarzenie miało miejsce w czasie pozostawania osoby zatrudnionej w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy, a miejscem wykonywania obowiązków
- miało miejsce podczas podróży służbowej osoby zatrudnionej na zlecenie pracodawcy.

Kiedy i jakie świadczenie przysługuje zleceniobiorcy w związku z wypadkiem przy pracy?

W przypadku wypadku przy pracy osoby wykonującej umowę zlecenie, nie jest istotne czy osoba ta w danym momencie była zgłoszona do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Zasiłek za czas rekonwalescencji na skutek wypadku przy pracy, nie jest bowiem wypłacany z ubezpieczenia chorobowego jak za okres typowej nieobecności chorobowej. Świadczenie za ten czas jest wypłacane z ubezpieczenia wypadkowego i od 1 dnia jego wypłaty koszt ponoszony jest w całości przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Nie ma tutaj również zastosowania żaden okres wyczekiwania, tak jak w przypadku ubezpieczenia chorobowego, a więc zleceniobiorca ma prawo do świadczenia z tytułu wypadku przy pracy już od 1 dnia niezdolności do świadczenia usług.

Jedynym warunkiem uzyskania świadczenia z tego tytułu jest podleganie pod obowiązkowe ubezpieczenie wypadkowe. Zatem zasiłek z tytułu wypadku przy pracy nie będzie przysługiwał np. studentowi, który nie podlega obowiązkowemu zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych z tytułu zawartej umowy zlecenia.

Tak jak w przypadku pracowników świadczących pracę na podstawie umowy o pracę, w razie wypadku przy pracy zleceniobiorcy, przysługuje mu zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego w wysokości 100% podstawy chorobowej.

Jeśli chodzi o kwestie technicznej wypłaty zasiłku, to świadczenie to wypłaca bezpośrednio zleceniodawca jeśli zobowiązany jest on do wypłaty zasiłków (zatrudnienie powyżej 20 osób wg stanu na dzień 30 listopada roku poprzedniego). W przypadku mniejszych przedsiębiorców świadczenie wypłacane jest przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Procedura przy wypadku przy pracy zleceniobiorcy i terminy postępowania

Postępowanie w zakresie dowodowym, w razie wypadku przy pracy zleceniobiorcy, jest tożsame do postępowania jakie pracodawca jest w obowiązku przeprowadzić w przypadku wypadku przy pracy pracownika etatowego.
W pierwszej kolejności ustalone muszą zostać przyczyny i opisane dokładne okoliczności zdarzenia z udziałem osoby zatrudnionej, co powinno zostać sporządzone w formie karty wypadku. Pracodawcę obowiązuje w tym zakresie ścisły termin 14 dni od dnia powzięcia informacji o zdarzeniu.

Nie ma natomiast obowiązku powoływania zespołu powypadkowego, jak to jest w przypadku wypadku osoby zatrudnionej na podstawie umowy o pracę. Obowiązkiem zleceniodawcy jest jednak ustalenie, w jaki sposób doszło do wypadku oraz zgłoszenie zdarzenia do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W przypadku gdy wypadek przy pracy zleceniobiorcy jest wypadkiem ciężkim, zleceniodawca jest zobowiązany do przekazania informacji o zdarzeniu również do właściwego ze względu na siedzibę pracodawcy inspektora pracy oraz prokuratora.

Co w przypadku równoległego zatrudnienia na umowie o pracę i zleceniu?

Jeśli mamy do czynienia z sytuacją gdy dana osoba, równocześnie jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę a także dodatkowo na podstawie umowy zlecenia, z której nie podlega obowiązkowemu zgłoszeniu do ubezpieczenia wypadkowego, to w przypadku wypadku podczas wykonywania umowy zlecenia, nie uzyska prawa do wypłaty zasiłku z ubezpieczenia wypadkowego. Konieczne jest bowiem spełnienie warunku podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu wypadkowemu z tytułu zatrudnienia, podczas wykonywania którego wypadek następuje.

Paulina Marcula-Kurek, Payroll Manager w Nexia Advicero