Nowe dni wolne w Kodeksie pracy od 26 kwietnia 2023 r. – urlop opiekuńczy, zwolnienie z powodu siły wyższej. Czym różnią się od urlopu na żądanie i 2 dni opieki nad dzieckiem?

Nowości w prawie pracy - nowe dni wolne

Nowością w Kodeksie pracy są pięciodniowy urlop opiekuńczy i dwa dni wolnego z tytułu działania siły wyższej – czym różnią się od dotychczasowych urlopów na żądanie i dwóch dni opieki nad dzieckiem?

Autopromocja

5 dni bezpłatnego urlopu opiekuńczego – czym różni się od zwolnienia lekarskiego na członka rodziny i urlopu na żądanie?

Przepisy wprowadzają bezpłatny urlop opiekuńczy w wymiarze do 5 dni w roku kalendarzowym. Przysługuje on w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga znacznej opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych. Urlopu opiekuńczego nie można wziąć na siebie.

Ustawodawca ściśle określa, na kogo przysługuje urlop opiekuńczy – może to być: dziecko, małżonek, rodzice. 

Pracownik chcący skorzystać z urlopu opiekuńczego musi najpóźniej dzień przed złożyć pracodawcy pisemny wniosek (papierowy lub elektroniczny). 

Pracodawca nie może pracownikowi tego urlopu odmówić. 

Urlop opiekuńczy a urlop na żądanie

W Kodeksie pracy pozostają dotychczasowe 4 dni urlopu na żądanie. Czym urlop opiekuńczy różni się od urlopu na żądanie?

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego urlop na żądanie musi być pracownikowi udzielony przez pracodawcę. Jeśli pracodawca uzna, że nieobecność pracownika może zdezorganizować proces pracy, może odmówić udzielenia urlopu. Odmowa musi jednak zostać uzasadniona. Pracownicy często nie zdają sobie z tego sprawy, zgłaszają urlop na żądanie i nie przyjmują do wiadomości, że pracodawca im tego urlopu nie udzielił. W takiej sytuacji niestawienie się pracownika w pracy może skutkować nawet zwolnieniem dyscyplinarnym. 

Urlop opiekuńczy mimo że jego możliwość jego wykorzystania ograniczona jest do poważnych względów medycznych, nie wymaga zaświadczenia lekarskiego. Możemy z niego skorzystać na przykład, gdy dzień wolny weźmie opiekunka naszego chorego na Alzheimera rodzica, a także w innych sytuacjach, w których L4 nie przysługuje.

Wniosek o urlop opiekuńczy musi mieć także konkretną treść – trzeba w nim podać imię i nazwisko osoby oraz przyczynę konieczności zapewnienia jej opieki lub wsparcia. W przypadku osoby niebędącej członkiem rodziny trzeba także podać adres zamieszkania - powinna ona zamieszkiwać w tym samym gospodarstwie domowym. 

Autopromocja

Praca zdalna. Obowiązki i uprawnienia pracowników i pracodawców

Książka z plakatem w prezencie

Sprawdź

Urlop opiekuńczy a dwa dni opieki nad dzieckiem

W Kodeksie pracy pozostały dotychczasowe dwa dni na opiekę nad dzieckiem. Czym różnią się od urlopu opiekuńczego?

Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej

Do katalogu zmian związanych z równowagą między życiem zawodowym i prywatnym wejdzie od 26 kwietnia br.  zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej. Pracownikowi przysługiwać będą w roku kalendarzowym 2 dni (lub 16 godzin) wolne od pracy z zachowaniem prawa do 50 proc. wynagrodzenia (w wysokości obliczanej jak w przypadku wynagrodzenia za okres urlopu wypoczynkowego). Pracownik będzie mógł wziąć wolne w przypadku choroby, wypadku lub innej nagłej konieczności, a pracodawca nie będzie mógł mu tego odmówić. Wniosek można złożyć ustnie lub pisemnie, nawet w dniu, w którym taka sytuacja zaistnieje.

Czy nowe przepisy pomogą złapać balans między pracą a życiem prywatnym?

Urlop opiekuńczy czy wolne z powodu działania siły wyższej oraz inne zmiany w polskim prawie pracy, które wchodzą w ramach dostosowania do unijnej dyrektywy 2019/1158,  są ważnym krokiem naprzód. Wielką zaletą wdrażanych właśnie przepisów jest to, że w przestrzeni  publicznej zaczynamy więcej myśleć i mówić o równowadze między pracą a życiem prywatnym. 

Zwłaszcza w przypadku rodziców dostrzegamy, że tej grupie społecznej szczególnie trzeba pomóc w łączeniu obowiązków zawodowych z rodzinnymi. Nowe przepisy wprowadzają także zapisy dotyczące elastycznego czasu pracy i podnoszą z 4 do 8 lat wiek dziecka, którego pracujący rodzice mogą nie zgadzać się na delegacje i nadgodziny oraz wnioskować o pracę zdalną.

Pięciodniowy urlop opiekuńczy rewolucją raczej nie będzie. Jest bezpłatny i pracownicy nie będą się na niego decydować na masową skalę, raczej w ostateczności. Podobnie z dwoma dniami wolnego z tytułu działania siły wyższej, które są odpłatne w 50%.

Autor: dr Magdalena Rycak, radca prawny, dyrektor Instytutu Prawa Zatrudnienia i Work-Life Balance Uczelni Łazarskiego, kierowniczka studiów podyplomowych Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych – kadry i płace w Uczelni Łazarskiego, 
partner w Rycak Kancelaria Prawa Pracy i HR, 
od 20 lat specjalizująca się indywidualnym i zbiorowym prawie pracy oraz w prawnych aspektach ochrony danych osobowych.

Autopromocja

Poradnik pracodawcy 2024
Uprawnienia rodziców w pracy

Sprawdź

***

Prawo na A+

W ramach ewaluacji jakości działalności naukowej Uczelnia Łazarskiego w Warszawie otrzymała najwyższą możliwą kategorię A+ i ma aktualnie status wiodącego ośrodka naukowego w dyscyplinie nauki prawne. Kategoria A+ została przyznana uczelni na podstawie oceny działalności naukowej w latach 2017-2021 na okres następnych czterech lat (2022-2025).