Nadgodziny pracowników zatrudnionych na umowę o pracę

Autopromocja

Nadgodziny – Kodeks pracy

Jak wskazuje Kodeks pracy w art. 151 § 1: Praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych. (...). Należy jednak dodać, że pracodawca może wydać pracownikowi polecenie pracy w godzinach nadliczbowych tylko w dwóch przypadkach:

1. jeśli zajdzie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;
2. w razie szczególnych potrzeb pracodawcy.

Oczywiście, że w razie potrzeby w nadgodzinach pracują również osoby zarządzające zakładem pracy w imieniu pracodawcy oraz kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych. Jednak jak wskazuje Kodeks pracy, im nie przysługuje dodatkowa rekompensata za pracę w tych godzinach nadliczbowych.

Autopromocja

Praca zdalna. Obowiązki i uprawnienia pracowników i pracodawców

Książka z plakatem w prezencie

Sprawdź

Rekompensatą za nadgodziny może być czas wolny

Jeśli pracownik wykonywał pracę w godzinach nadliczbowych, to przysługuje mu za to rekompensata. Zarówno pracodawca, jak i pracownik mogą zdecydować o tym, że będzie ona w formie czasu wolnego. Jednak to, w jaki sposób będzie rozliczany czas wolny za nadgodziny, zależy od tego, kto pierwszy wyjdzie z taką inicjatywą – pracownik czy pracodawca.

Jeśli to pracownik złoży wniosek o udzielenie mu czasu wolnego w zamian za nadgodziny jako pierwszy, wtedy czas wolny będzie udzielony w wymiarze takim samym, ile wynosiły godziny nadliczbowe.

Autopromocja

Jak optymalizować koszty zatrudnienia

Sprawdź

Jednak w sytuacji kiedy jako pierwszy to pracodawca wyjdzie z inicjatywą udzielenia pracownikowi czasu wolnego, wtedy wymiar czasu wolnego powinien być o połowę wyższy niż wymiar nadgodzin.

Przykład 1.

Autopromocja

Poradnik pracodawcy 2024
Uprawnienia rodziców w pracy

Sprawdź

Pani Nowak w lipcu wypracowała 10 godzin nadliczbowych. Pracodawca zwrócił się do niej o udzielenie jej czasu wolnego w zamian za nadgodziny. Tym samym pracownica otrzyma 15 godzin wolnego (10 + (½ x 10) = 15).

To, kto pierwszy zaproponuje czas wolny w zamian za nadgodziny, wpływa również na to, kiedy ten czas wolny może być udzielony. Jeśli jako pierwszy z wnioskiem wystąpi pracownik, wtedy czas wolny może być udzielony w dowolnym momencie wskazanym przez pracownika, oczywiście po akceptacji przełożonego. Natomiast jeśli to pracodawca jako pierwszy wskazuje takie rozwiązanie, to jest on zobowiązany udzielić czasu wolnego do końca okresu rozliczeniowego, który obowiązuje w danym zakładzie pracy. W przeciwnym razie zobowiązany jest wypłacić wynagrodzenie za czas przepracowany ponad wymiar.

Wynagrodzenie za nadgodziny

Organizacja pracy obowiązująca w zakładzie pracy często uniemożliwia pracodawcom oddawanie pracownikom czasu wolnego w zamian za wypracowane nadgodziny. Tu z pomocą przychodzi Kodeks pracy, który wskazuje, że pracodawca może wypłacić pracownikowi odpowiednie wynagrodzenie za czas pracy w godzinach nadliczbowych. Wielu pracodawców korzysta z tego rozwiązania.

Autopromocja

ZFŚS
Zasady tworzenia i prowadzenia

Sprawdź

Przepisy Kodeksu pracy wymieniają, kiedy pracownikowi przysługuje dodatek w wysokości 100%, a kiedy 50%.

Polecamy: Kodeks pracy 2018. Praktyczny komentarz z przykładami

Art. 151¹ § 1. Za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek w wysokości:

1. 100% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających:
   1. w nocy,
   2. w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
   3. w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy;
2. 50% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu niż określony w pkt 1.

Ponadto pracownik, który przekroczy tygodniową normę czasu pracy w okresie rozliczeniowym, również powinien otrzymać dodatek w wysokości 100%.

Co ważne, jeśli to przekroczenie nastąpiło w wyniku wykonywania pracy w nadgodzinach, za które przysługuje pracownikowi wyżej wymieniony dodatek, to wynagrodzenie stanowiące podstawę obliczania dodatku obejmuje wynagrodzenie pracownika wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60% wynagrodzenia.

W celu ustalenia wynagrodzenia, które przysługuje pracownikowi za nadgodziny, w pierwszej kolejności należy ustalić wynagrodzenie podstawowe, poprzez określenie stawki godzinowej. W tym celu należy zsumować wszystkie składniki wynagrodzenia pracownika i podzielić przez liczbę godzin do przepracowania w danym miesiącu, w którym wystąpiły nadgodziny.

Następnie należy ustalić kwotę dodatku za godziny nadliczbowe, ustalając procent dodatku 50% lub 100%. Należy pamiętać, że przy ustalaniu dodatku uwzględnia się jedynie kwotę wynagrodzenia zasadniczego, bez dodatkowych składników wynagrodzenia.

Przykład 2.

Pan Kowalski jest zatrudniony w pełnym wymiarze godzin i z tego tytułu otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 3000 brutto oraz dodatek stażowy w wysokości 350 zł i premię w wysokości 300 zł. W sierpniu pan Kowalski przepracował 8 nadgodzin, za które przysługuje mu 50-procentowy dodatek.

Ustalanie wynagrodzenia za nadgodziny:

1. podstawowe wynagrodzenie za nadgodziny

(3000 zł + 350 zł + 300 zł) : 176 godzin = 3650 zł : 176 zł = 20,74 zł

17,33 zł x 8 godzin = 165,92 zł

2. dodatek za nadgodziny

3000 zł : 176 godzin = 17,05 zł

17,05 zł x 8 godzin x 50% = 68,20 zł

Wynagrodzenie za nadgodziny pana Kowalskiego będzie wynosiło 234,12 zł (165,92 zł + 68,20 zł).

Autor: Emilia Wojtczak, ekspert wFirma.pl

Zobacz także: Kadry