5 legalnych sposobów na rozwiązanie umowy o pracę. Obowiązki pracodawcy i prawa pracownika przy zakończeniu współpracy
REKLAMA
REKLAMA
- 5 sposobów na rozwiązanie umowy o pracę
- Obowiązki pracodawcy przy rozwiązaniu umowy o pracę
- Prawa pracownika przy rozwiązaniu umowy o pracę
5 sposobów na rozwiązanie umowy o pracę
Przepisy przewidują pięć sposobów zakończenia współpracy między pracownikiem, a pracodawcą. Są to:
1) rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia stron,
2) rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem,
3) rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia,
4) rozwiązanie umowy o pracę z upływem czasu, na który została zawarta,
5) poprzez wygaśnięcie stosunku pracy.
Każdy z tych sposobów ma inne skutki prawne i faktyczne, zarówno dla pracodawcy, jak i dla pracownika. Zakres obowiązków pracodawcy i praw pracownika związanych z zakończeniem współpracy zależy przede wszystkim od tego, jaki rodzaj umowy o pracę był zawarty oraz z jakich powodów dochodzi do zakończenia współpracy. Powód, dla którego ma zostać rozwiązana umowa o pracę determinuje tryb lub tryby rozwiązania umowy o pracę, które można zastosować
REKLAMA
| Sposób zakończenia współpracy | ||||
| POROZUMIENIE STRON | ZA WYPOWIEDZENIEM | BEZ WYPOWIEDZENIA | Z UPŁYWEM CZASU | WYGAŚNIĘCIE |
Kto może zakończyć współpracę | Pracownik / Pracodawca / Obie strony | Pracownik / Pracodawca | Pracownik / Pracodawca | Bez inicjatywy stron | Bez inicjatywy stron |
Którą umowę można zakończyć | Każdą umowę o pracę | Każdą umowę o pracę | Każdą umowę o pracę | Każdą umowę o pracę | Każdą umowę o pracę |
Czy jest potrzebny dokument i jaki | TAK. Porozumienie stron | TAK. Oświadczenie o rozwiązaniu umowy za wypowiedzeniem | TAK. Oświadczenie o rozwiązaniu umowy bez wypowiedzenia | NIE | NIE |
Kiedy współpraca się zakończy | W terminie ustalonym przez strony | Z końcem okresu wypowiedzenia | W dniu wręczenia oświadczenia | W ostatnim dniu, w którym umowa obowiązuje | W dniu, w którym wystąpiła sytuacja powodująca wygaśnięcie |
Kiedy można rozwiązać umowę | W każdej chwili | W każdej chwili | W przypadku rozwiązania umowy z winy pracownika – w ciągu miesiąca od dnia, kiedy strona dowiedziała się o przyczynie, z powodu której można rozwiązać umowę | Umowa rozwiązuje się samoistnie | Umowa rozwiązuje się samoistnie |
Czy jest konieczność podania przyczyny | NIE | Pracownik: nie. Pracodawca: tak, jeśli wypowiada umowę zawartą na czas określony lub nieokreślony | TAK. Przyczyny, które uzasadniają te wypowiedzenie, są ściśle określone | NIE | NIE |
Obowiązki pracodawcy przy rozwiązaniu umowy o pracę
1. Zachowanie formy pisemnej
Pracodawca ma obowiązek sporządzić pisemne oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę.
2. Podanie przyczyny wypowiedzenia (jeśli wymaga tego forma rozwiązania)
3. Udzielenie okresu wypowiedzenia
Przy wypowiedzeniu umowy o pracę pracodawca musi zapewnić pracownikowi odpowiedni okres wypowiedzenia zgodnie z przepisami. Okres ten zależy od stażu pracy u danego pracodawcy (od 2 tygodni do 3 miesięcy).
4. Rozliczenie z pracownikiem
Po zakończeniu umowy pracodawca musi wypłacić pracownikowi wszystkie należne świadczenia, w tym wynagrodzenie za ostatni okres pracy oraz ewentualnie:
Odprawę pracowniczą lub emerytalno-rentową - w sytuacji, gdy pracownik spełnia ustawowe przesłanki do otrzymania odprawy pracowniczej, pracodawca zobowiązany jest do jej wypłaty wraz z ustaniem stosunku zatrudnienia. Jeśli pracownik przechodzi na rentę lub emeryturę na pracodawcy ciąży obowiązek wypłaty odprawy.
Odszkodowanie - jeżeli pracodawca jednostronnie skraca okres wypowiedzenia przewidziany w zawartej z pracownikiem umowie o pracę, ogłosił upadłość lub rozwiązuje stosunek pracy z innych, niezależnych od pracownika powodów, zatrudniony nabywa prawo do otrzymania odszkodowania wynoszącego równowartość wynagrodzenia należnego za czas pracy w okresie wypowiedzenia przewidzianym umową. Prawo pracy przewiduje jednak rozwiązania korzystne dla pracownika również w sytuacji, gdy on sam rozwiązuje umowę, nie zachowując okresu wypowiedzenia. Zgodnie z przepisami pracodawca także za ten okres powinien wypłacić mu określone ustawowo odszkodowanie.
Ekwiwalent za niewykorzystany urlop – w sytuacji, gdy pracownik w czasie zatrudnienia i w okresie wypowiedzenia nie wykorzystał należnego mu urlopu, pracodawca jest zobowiązany do wypłaty ekwiwalentu za niewykorzystany urlop.
5. Badania lekarskie
Jeżeli pracownik zajmował stanowisko narażone na działanie substancji rakotwórczych lub pyłów zwłókniających pracodawca zobowiązany jest do przeprowadzenia i opłacenia na wniosek pracownika okresowych badań lekarskich po rozwiązaniu stosunku pracy.
6. Wydanie świadectwa pracy
Bez względu na to czy stosunek pracy wygasł, czy umowa została rozwiązana, pracodawca zobowiązany jest do wystawienia świadectwa pracy, zawierającego informacje o przebiegu zatrudnienia, w terminie 7 dni od zakończenia stosunku pracy. Jedynym wyjątkiem, jest sytuacja, kiedy po zakończeniu stosunku pracy pracownik od razu podpisuje kolejną umowę z tym samym pracodawcą. Jeśli na wynagrodzenie pracownika została nałożona egzekucja komornicza, informacja ta powinna znaleźć się w świadectwie pracy, a jeżeli pracodawca rozwiązujący umowę z takim pracownikiem, zna jego nowe miejsce zatrudnienia, jest zobowiązany do przesłania tam wszelkich dokumentów dotyczących zajęcia komorniczego oraz poinformowania o tym fakcie komornika i dłużnika.
7. Wyrejestrowanie z ZUS
Po zakończeniu stosunku pracy, pracodawca powinien wyrejestrować byłego pracownika z ZUS w terminie 7 dni od momentu ustania zatrudnienia. Wyrejestrowanie obejmuje również członków rodziny, którzy zostali przypisani do ubezpieczenia zdrowotnego pracownika.
Prawa pracownika przy rozwiązaniu umowy o pracę
1. Prawo do odwołania się od decyzji pracodawcy
Pracownik, który uważa, że wypowiedzenie lub zwolnienie było nieuzasadnione lub narusza przepisy prawa, ma prawo odwołać się do sądu pracy, ma na to 21 dni od otrzymania pisma od pracodawcy. Może żądać przywrócenia do pracy lub odszkodowania.
2. Prawo do odprawy
W przypadku rozwiązania umowy z przyczyn niezależnych od pracownika (np. zwolnienia grupowe, likwidacja stanowiska) pracownik może mieć prawo do odprawy. Jej wysokość zależy od stażu pracy u danego pracodawcy.
3. Prawo do zachowania okresu wypowiedzenia
Pracownik ma prawo do przepracowania lub wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Pracodawca nie może skrócić tego okresu bez odpowiedniej podstawy prawnej lub zgody pracownika.
4. Prawo do dni wolnych na poszukiwanie pracy
Pracodawca wypowiadający umowę podwładnemu ma obowiązek udzielić mu dni wolnych na poszukiwanie nowej pracy. Wymiar dni wolnych przysługujących na poszukiwanie zatrudnienia uzależniona jest od okresu wypowiedzenia. W przypadku 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia przysługują 3 dni, miesięczny i dwutygodniowy okres wypowiedzenia uprawnia do 2 dni wolnego. Wolne przysługuje tylko w przypadku wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę. Jeżeli pracownik wypowiada umowę, wolne nie przysługuje.
5. Prawo do wykorzystania zaległego urlopu lub otrzymania ekwiwalentu za urlop
Pracownik zobowiązany jest do końca trwania umowy wykorzystać przysługujący mu urlop wypoczynkowy. Jeśli pracodawca zobowiązuje pracownika do wykorzystania urlopu w trakcie wypowiedzenia, ten nie może mu odmówić. Jeśli jednak z uzasadnionych przyczyn pracodawca nie jest w stanie udzielić pracownikowi urlopu do końca okresu wypowiedzenia, zobowiązany jest do wypłaty ekwiwalentu.
6. Prawo do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy
Pracodawca może zwolnić pracownika z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia. Decyzja ta należy do pracodawcy i nie wymaga zgody pracownika. Zwolnienie może dotyczyć całego okresu wypowiedzenia lub jego części. Za ten okres pracownikowi przysługuje wynagrodzenie.
7. Prawo do odprawy emerytalnej/rentowej
Jeśli rozwiązanie umowy jest związane z przejściem na emeryturę lub rentę, pracownik ma prawo do odprawy, której wysokość wynosi co najmniej jednomiesięczne wynagrodzenie.
8. Prawo do odszkodowania
Pracodawca wypłaca odszkodowanie w przypadku, gdy skorzysta z prawa do skrócenia okresu wypowiedzenia. Kodeks pracy dopuszcza tę możliwość w przypadku trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, jeśli rozwiązanie następuje z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy bądź z innych przyczyn niedotyczących pracownika. Okres wypowiedzenia może ulec skróceniu do miesiąca. Odszkodowanie wypłaca się w wysokości wynagrodzenia za pozostałą część wypowiedzenia.
9. Prawo do ochrony przed dyskryminacją
Przy rozwiązywaniu umowy pracodawca nie może kierować się dyskryminującymi powodami (np. wiekiem, płcią, przynależnością do związku zawodowego).
Karolina Woźniczka, specjalistka ds. kadr i płac w Meritoros SA
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2023, poz. 1465);
Źródła: pip.gov.pl, biznes.gov.pl, zielonalinia.gov.pl, .
REKLAMA
© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.
REKLAMA