REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Zmiana umowy w czasie COVID-19 – klauzula rebus sic stantibus

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Mariański Group
Profesjonalizm & Pasja
Zmiana umowy w czasie COVID-19
Zmiana umowy w czasie COVID-19

REKLAMA

REKLAMA

Zmiana umowy w czasie COVID-19. Kodeks cywilny zawiera instrument prawny (klauzulę) zwany z łac. rebus sic stantibus, który dopuszcza możliwość ingerencji sądu w treść zawartej umowy, gdy z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków wykonanie umowy (spełnienie świadczenia) byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy. Jak zastosować klauzulę rebus sic stantibus z powodów wywołanych pandemią COVID-19?

Pandemia COVID-19 a wykonywanie umów

Działalność zdecydowanej większości przedsiębiorstw opiera się na wykonywaniu różnego rodzaju umów. Realizacja zobowiązań umownych w sposób w pełni prawidłowy i zgodny z ustaleniami poczynionym przez strony kontraktu bywa utrudniona, a czasem wręcz niemożliwa, co nierzadko prowadzi do konfliktów na tym tle. W dobie pandemii, kiedy przedsiębiorcy zmuszeni są walczyć o przetrwanie, łańcuchy dostaw są zaburzone, a rozprzestrzeniające się w zakładach pracy ogniska zakażeń paraliżują ich pracę, prawidłowe wykonywanie umów bywa szczególnie utrudnione.

Nie zawsze zatem nawet najbardziej wnikliwa analiza kontraktu pozwoli uniknąć negatywnych konsekwencji niewykonywania zobowiązań, mających swoje źródło w zawartych kontraktach. Kontrahenci nie są bowiem w stanie przewidzieć wszystkich sytuacji, które mogą mieć miejsce w przyszłości, już po zawarciu przez nich umowy. Do takich właśnie nadzwyczajnych, niemożliwych do przewidzenia zdarzeń należy pandemia COVID-19, która stanowi jeden z przykładów tzw. „siły wyższej”. W polskim systemie prawa brak jest legalnej definicji pojęcia „siła wyższa”, niemniej mając na uwadze linię orzeczniczą w tym zakresie, za siłę wyższą uznaje się zdarzenie o charakterze zewnętrznym, którego przewidzenie wystąpienia było niemożliwe (lub prawie niemożliwe), a przy tym, którego skutkom nie można zapobiec.

REKLAMA

Autopromocja

Nadzwyczajne okoliczności a możliwość zmiany albo rozwiązania umowy

Co zatem w sytuacji, gdy już po zawarciu umowy przez przedsiębiorców wystąpi owo nadzwyczajne zdarzenie? W art. 357kodeksu cywilnego został przewidziany instrument, który dopuszcza możliwość ingerencji sądu w treść zawartego kontraktu wówczas, gdy z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy.
Klauzula ta (łac. rebus sic stantibus) dotyczy sytuacji wystąpienia nadzwyczajnej zmiany stosunków, będącej konsekwencją niezwykłych okoliczności, występujących wyjątkowo i wykraczających poza ryzyko kontraktowe, a przy tym mających charakter obiektywnych i powszechnych oraz obejmujących głównie stosunki gospodarcze.
Dla jej zastosowania wymagane jest, aby pomiędzy ową nadzwyczajną zmianą stosunków a utrudnieniami dla strony umowy w wykonaniu zobowiązania istniał związek przyczynowy, co oznacza, że bez zmiany stosunków nie powstałyby komplikacje w spełnieniu świadczenia ani groźba rażącej straty.
Wystąpienie nadzwyczajnej zmiany stosunków gospodarczych nie oznacza jednakże, że modyfikacja stosunku umownego następuje w sposób automatyczny. Wymaga ona każdorazowo ingerencji sądu, który może – mając na względzie interesy stron umowy – oznaczyć na nowo sposób wykonania zobowiązania (czas, miejsce, sposób spełnienia świadczenia), zmienić wysokość świadczenia (poprzez jego podwyższenie albo obniżenie), a w ostateczności rozwiązać umowę – zakończyć stosunek zobowiązaniowy stron, uchylając jednocześnie ich obowiązki.

Zastosowanie klauzuli rebus sic stantibus w praktyce

REKLAMA

Stan pandemii mający ewidentny wpływ na stosunki zobowiązaniowe należy zakwalifikować jako niemożliwą do przewidzenia niezwykłą okoliczność, prowadzącą do nadzwyczajnej zmiany stosunków skutkującą nadmiernymi trudnościami w spełnieniu świadczenia albo zagrożeniem rażącą stratą dla jednej ze stron. Można uznać zatem, że zostały spełnione przesłanki warunkujące ingerencję sądu w dany stosunek zobowiązaniowy. Praktyka orzecznicza sądów w tym zakresie nie została jeszcze wypracowana.
Powództwa wytoczone na podstawie art. 3571 k.c. w związku ze stanem pandemii są aktualnie rozpoznawane przez sądy. Wynik tych postępowań nie jest jeszcze znany, niemniej analizując dotychczasową linię orzeczniczą możemy spodziewać się, że klauzula rebus sic stantibus będzie stosowana przez sądy jedynie w szczególnie wyjątkowych sytuacjach, a do uznania, że zostały spełnione przesłanki warunkujące ingerencję sądu w daną umowę nie będzie wystarczające samo istnienie stanu epidemii. Każdy przypadek wymaga bowiem indywidualnego podejścia i oceny, wśród których będzie brane pod uwagę między innymi to, czy dany przedsiębiorca próbował efektywnie uniknąć stanu niemożliwości dalszej realizacji umowy, w tym czy np. skorzystał z pomocy państwa w tym zakresie, w szczególności dofinansowań oferowanych w ramach tarcz antykryzysowych.

Czas pokaże zatem, jak kształtować będzie się praktyka orzecznicza sądów w tym zakresie, niemniej warto mieć na uwadze, że nasz system prawny przewiduje instrument umożliwiający zmianę lub rozwiązanie umowy w sytuacji, gdy jej kontynuowanie stało się – wskutek stanu epidemii COVID-19 – znacznie utrudnione lub grozi rażącą stratą dla jednego z kontrahentów.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Anna Dolińska, adwokat w Departamencie Doradztwa Prawnego w Mariański Group Kancelaria Prawno-Podatkowa

Artykuł pochodzi z bloga firmabezryzyka.pl

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Stracił rodzinę w wypadku i miał zapłacić zaległy podatek. WSA kontra skarbówka

Mimo że jako dziecko stracił całą rodzinę w tragicznym wypadku, a wypłacone mu po latach odszkodowanie miało choć częściowo złagodzić tę krzywdę, organy skarbowe domagały się od Huberta zapłaty blisko 150 tys. zł podatku od odsetek. Sprawa trafiła aż do Naczelnego Sądu Administracyjnego, który uznał stanowisko fiskusa za niesprawiedliwe. Teraz Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie przyznał rację Rzecznikowi Praw Obywatelskich i uchylił decyzje skarbówki — choć wyrok wciąż nie jest prawomocny.

Opłata skarbowa od pełnomocnictwa - zmiany od 2025 roku

Krajowa Informacja Skarbowa przypomniała w komunikacie, że od 1 stycznia 2025 r. zmianie uległy przepisy regulujące zasady wnoszenia opłaty skarbowej od pełnomocnictw składanych w formie elektronicznej za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.

Jak Ministerstwo Finansów liczy lukę VAT? Metodą odgórną (top – down)

Ministerstwo Finansów poinformowało w komunikacie z 22 maja 2025 r., że metoda liczenia luki VAT od lat pozostaje niezmienna a jej opis jest opublikowany na stronie resortu. Luka VAT liczona jest względem VAT w ujęciu rachunków narodowych publikowanych przez GUS, tj. w ujęciu memoriałowym, w którym dochody ujmowane są za okres od lutego do stycznia kolejnego roku. Szacunki luki VAT dla lat 2022-2023, pomimo uwzględnienia wpływu istotnych zmian systemowych (m.in. tarcze antyinflacyjne, rekompensaty energetyczne) wskazują na znaczący wzrost luki względem poprzedzających ich lat. W 2023 roku luka VAT wynosiła 13,5%. Obecne szacunki wskazują na zmniejszenie się luki VAT w Polsce w 2024 r. do 6,9%.

Księgowi obawiają się obowiązkowego KSeF-u. Czego najbardziej?

Już tylko niecały rok dzieli nas od wprowadzenia obowiązkowego KSeF-u, a mimo to – jak się okazuje – księgowi nadal czują się niepewnie. Czego obawiają się najbardziej? Kto się wyłamuje i już dzisiaj deklaruje gotowość na zmiany? fillup k24 we współpracy ze Stowarzyszeniem Księgowych w Polsce opublikowali w maju 2025 r. "Barometr nastrojów polskich księgowych 2025", w którym przedstawiciele branży wypowiedzieli się w sprawach dla nich najważniejszych. Na KSeF-ie nie pozostawiono suchej nitki.

REKLAMA

Księgowi obawiają się obowiązkowego KSeF-u. Czego najbardziej?

Już tylko niecały rok dzieli nas od wprowadzenia obowiązkowego KSeF-u, a mimo to – jak się okazuje – księgowi nadal czują się niepewnie. Czego obawiają się najbardziej? Kto się wyłamuje i już dzisiaj deklaruje gotowość na zmiany? fillup k24 we współpracy ze Stowarzyszeniem Księgowych w Polsce opublikowali w maju 2025 r. "Barometr nastrojów polskich księgowych 2025", w którym przedstawiciele branży wypowiedzieli się w sprawach dla nich najważniejszych. Na KSeF-ie nie pozostawiono suchej nitki.

Akcja jak z filmu! Polskie służby rozbiły gang od kontrabandy za 31 milionów

Akcja dosłownie jak z filmu – zatrzymania w kilku województwach, przeszukania, graniczny pościg i papierosy warte fortunę. Gang działał w Polsce, Czechach, Słowacji i Wielkiej Brytanii. Wpadło już 29 osób, a służby przejęły blisko 5 mln sztuk nielegalnych papierosów. Śledztwo nabiera tempa – są kolejne tropy.

Jak uzyskać dofinansowanie z urzędu pracy do zatrudnienia pracownika - zasady w 2025 roku

Zatrudnienie pracownika przeważnie wiążę się z dużymi kosztami. Trudno się dziwić, że przedsiębiorcy szukają oszczędności i szukają rozwiązań, aby móc zapłacić jak najmniej. Istnieją różne formy wsparcia przedsiębiorców, np. dofinansowanie na zatrudnienie pracownika z Urzędu Pracy. Jak wygląda proces ubiegania się o takie dofinansowanie? Poniżej opiszę kilka możliwych dofinansowań, o które może się starać przedsiębiorca.

KSeF już za rogiem. Tysiące firm nieprzygotowanych – cyfrowe wykluczenie może kosztować fortunę

Cyfrowy obowiązek, który może zaskoczyć wielu przedsiębiorców – od 2026 r. e-fakturowanie stanie się przymusem. Problem? Rząd uznał, że „wykluczenie cyfrowe” dotyczy wyłącznie najmniejszych firm. W praktyce zagrożeni są także starsi przedsiębiorcy, mikrofirmy bez dostępu do IT, a nawet ci, którzy nie mają stabilnego internetu. Brak przygotowania oznacza paraliż działalności, karne odsetki i utratę klientów. Czas ucieka – a system nie wybacza błędów.

REKLAMA

ZUS: Przedsiębiorcy z niepełnosprawnościami z niższą roczną składką zdrowotną. Trzeba spełnić 4 warunki

Przedsiębiorcy, którzy mają orzeczenie o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności mogą korzystać z ulgi i obniżyć roczną składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Krzysztof Cieszyński, Regionalny Rzecznik Prasowy województwa pomorskiego wyjaśnia jakie warunki trzeba spełnić, by skorzystać z tej ulgi.

Prawa autorskie do treści biznesowych publikowanych w social mediach. Kiedy można legalnie wykorzystać zdjęcie lub wideo? Co każda firma wiedzieć powinna

W erze cyfrowej, gdzie granice między komunikacją osobistą a firmową coraz bardziej się zacierają, prawa autorskie w social mediach stają się kluczową kwestią dla każdego biznesu. Generowanie własności intelektualnej przestało być domeną wyłącznie branż kreatywnych — dziś dotyczy praktycznie każdej firmy, która promuje swoje produkty lub usługi w internecie.

REKLAMA