Firma w Czechach - co warto wiedzieć?

Jak założyć firmę w Czechach?

Zgodnie z informacjami udostępnionymi przez Polską Agencję Inwestycji i Handlu w przewodniku pt. "Czechy - przewodnik po rynku" prowadzenie działalności gospodarczej w Republice Czeskiej regulują trzy podstawowe przepisy prawne:

- ustawa Nr 455/1991 o działalności gospodarczej (Zákon o živnostenském podnikání),

- ustawa Nr 89/2012, Kodeks cywilny (Občanský zákoník),

- ustawa Nr 90/2012 o korporacjach handlowych (Zákon o obchodních společnostech a družstvech).

Dwie ostatnie regulacje weszły w życie z dniem 1 stycznia 2014 roku, znosząc równocześnie ustawę Nr 513/1991 Kodeks handlowy.

Rekodyfikacja prawa czeskiego, w tym głównie uchylenie Kodeksu handlowego, wywołała potrzebę regulacji przepisów w zakresie rejestracji osób prawnych i fizycznych oraz prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby zagraniczne na rynku czeskim. W związku z powyższym od 1 stycznia 2014 roku obowiązują dwie nowe ustawy:

- ustawa Nr 304/2013 o publicznych rejestrach osób prawnych i fizycznych (Zákon o veřejných rejstřících právnických a fyzických osob),

- ustawa Nr 91/2012 o międzynarodowym prawie prywatnym (Zákon o mezinárodním právu soukromém).

Przedsiębiorca może prowadzić działalność gospodarczą na terytorium Republiki Czeskiej jedynie pod warunkiem, że na daną działalność uzyskał uprawnienie lub zezwolenie od odpowiednich czeskich urzędów, wg przepisów prawa czeskiego. Działalność gospodarcza bez odpowiedniego uprawnienia lub zezwolenia jest traktowana jako działalność nielegalna, podlegająca karze na podstawie Kodeksu karnego.

Każdy przedsiębiorca przed rozpoczęciem działalności gospodarczej musi zatem uzyskać odpowiednie uprawnienie do jej wykonywania na terytorium Republiki Czeskiej, bez względu na to czy jest to osoba krajowa czy zagraniczna.

Od osób fizycznych wymagane jest zgłoszenie i wpis do ewidencji działalności gospodarczej oraz spełnienie ogólnych warunków określonych w w/w ustawie Nr 455/1991. Od osób prawnych dodatkowo wymagana jest rejestracja w jednym z rejestrów publicznych.

Firma jedoosobowa w Czechach

Osoby fizyczne chcące wykonywać działalność jako osoby samozatrudnione powinny mieć na uwadze, że w Czechach wyodrębnione są dwa rodzaje działalności gospodarczej:

- zgłaszane (živnosti ohlašovací), których prawo do wykonywania powstaje na podstawie zgłoszenia i wpisu do ewidencji działalności gospodarczej oraz

- koncesjonowane (koncesované živnosti), gdzie prawo do wykonywania powstaje dopiero po udzieleniu koncesji (załącznik Nr 3 do ustawy Nr 455/1991).

Działalności dzieli się na następujące rodzaje:

-  wolne (živnost volná; załącznik Nr 4 do ustawy Nr 455/1991), do wykonywania których należy spełnić tylko warunki ogólne;

- rzemieślnicze (živnosti řemeslné; załącznik Nr 1 do ustawy Nr 455/1991), w przypadku których wymagane są specjalne uprawnienia zawodowe, uzyskiwane przeważnie w wyniku nauki i praktyki w danym lub pokrewnym kierunku;

- wiązane (živnosti vázané; załącznik Nr 2 do ustawy Nr 455/1991), do wykonywania których wymagane są specjalne uprawnienia zawodowe, świadectwa lub podobne dokumenty, wydawane przedsiębiorcy przez pełnomocny organ na podstawie odrębnych przepisów.

Ustawa o działalności gospodarczej stanowi normę publicznoprawną, regulującą podstawowe warunki tej działalności. Nie obejmuje żadnych postanowień regulujących praktyczne wykonywanie poszczególnych czynności. Przedsiębiorca musi zatem przestrzegać również wszystkich postanowień wynikających z przepisów szczegółowych, normujących daną działalność.

Firma w Czechach - jakie warunki?

Warunki dopuszczenia do wykonywania działalności gospodarczej na terenie Czech są następujące:

- ukończenie 18. roku życia,

- zdolność do czynności prawnych,

- niekaralność potwierdzona wypisem z rejestru karnego.

Osoba ubiegająca się o uzyskanie uprawnienia do prowadzenia działalności gospodarczej w Czechach musi też przedłożyć zaświadczenie, że nie posiada zaległości podatkowych (o ile już prowadzi lub prowadziła na terytorium Czech działalność gospodarczą), nie zalega z opłatami na ubezpieczenie zdrowotne i socjalne oraz składkami na fundusz zatrudnienia.

W celu wykonywania działalności gospodarczych rzemieślniczych, wiązanych oraz koncesjonowanych należy spełnić, poza warunkami ogólnymi, również warunki szczegółowe. Należą do nich uprawnienia zawodowe lub inne warunki wyszczególnione w załącznikach do ustawy (załącznik Nr 5 ustawy Nr 455/1991) lub w przepisach odrębnych. Jeżeli osoba fizyczna ubiegająca się o uprawnienie do działalności gospodarczej nie spełnia tych warunków, ma prawo do ustanowienia swego przedstawiciela zawodowego (gwaranta), który takie warunki spełnia i może to udokumentować.

Uprawnienie do wykonywania działalności gospodarczej może być realizowane na całym terytorium Czech, lecz nie można go przenosić na inne osoby. Zaświadczeniem o posiadaniu uprawnień do wykonywania działalności gospodarczej jest wypis z Rejestru Działalności Gospodarczej (výpis ze Živnostenského rejstříku).

Firma w Czechach - jak zgłosić do ewidencji?

Zgłoszenie do ewidencji można złożyć osobiście w Urzędzie ds. Działalności Gospodarczej (Živnostenský úřad), w tzw. Centralnym Punkcie Rejestracyjnym (Centrální registrační místo - CRM) lub wysłać pocztą, ewentualnie e-mailem z podpisem elektronicznym. Można też dokonać zgłoszenia osobiście w jednym z punktów kontaktowych czeskiej administracji publicznej - tzw. Czech POINT.

Urząd ds. Działalności Gospodarczej (Živnostenský úřad) jest zobowiązany do dokonania wpisu do rejestru i wydania wyciągu do 5 dni od dnia zgłoszenia. W przypadku, gdy zgłoszenie jest niekompletne, Urząd ds. Działalności Gospodarczej ma obowiązek do 5 dni wezwać przedsiębiorcę w celu usunięcia nieprawidłowości. Okres na usunięcie nieprawidłowości wynosi 15 dni (w przypadku koncesji 30 dni). Jeżeli nieprawidłowości zostaną usunięte w terminie, urząd dokona rejestracji, w przeciwnym przypadku wyda decyzję o odrzuceniu wniosku.

Zakładając działalność gospodarczą w Czechach można skorzystać z jednolitego formularza rejestracyjnego (Jednotný registrační formulář - JRF) za pomocą, którego działalność zgłasza się jednorazowo również do urzędu skarbowego, urzędu ds. ubezpieczeń społecznych, urzędu ds. ubezpieczeń zdrowotnych i urzędu pracy.

Firma w Czechach - jakie dokumenty do rejestracji?

Przy rejestracji działalności gospodarczej należy przedłożyć:

- wypełnione zgłoszenie rejestracyjne (jednotný registrační formulář), za pośrednictwem, którego można jednocześnie dokonać rejestracji podatkowej, rejestracji do obowiązkowych ubezpieczeń oraz rejestracji w Urzędzie Pracy. Formularz można uzyskać w którymkolwiek urzędzie CRM lub na stronie internetowej Ministerstwa Przemysłu i Handlu RCz (http://www.mpo.cz – Jednotný registrační formulář);

- zaświadczenie stwierdzające tytuł własności lub prawo do użytkowania obiektów lub lokali, w których wykonywana będzie działalność gospodarcza, o ile nie jest to miejsce zamieszkania wnioskodawcy;

- jeżeli osoba zagraniczna zamierza prowadzić działalność za pośrednictwem swej jednostki organizacyjnej (oddział, zakład) - dokument stwierdzający istnienie przedsiębiorstwa poza granicami RCz;

- zaświadczenie o wniesieniu opłaty administracyjnej (1.000 CZK przy pierwszej rejestracji, 500 CZK przy rejestracji następnych działalności);

Oprócz warunków ogólnych, dokumentów i zaświadczeń koniecznych w przypadku rejestracji wolnej działalności gospodarczej, przy rejestracji rzemieślniczej, wiązanej i koncesjonowanej działalności gospodarczej należy udokumentować spełnienie warunków szczegółowych (załączniki Nr 1, 2 i 3 do ustawy Nr 455/1991) oraz dodatkowo:

- w przypadku wyznaczenia przedstawiciela zawodowego (gwaranta) na rynku czeskim – dołączyć zaświadczenie o jego niekaralności oraz dokumenty poświadczające posiadanie kwalifikacji niezbędnych do realizacji działalności w danym kierunku oraz

- notarialne oświadczenie przedstawiciela zawodowego (gwaranta), że wyraża zgodę na pełnienie tej funkcji.

Przedstawiciel zawodowy może podpisać takie oświadczenie bezpośrednio w urzędzie rejestracyjnym.

Firma w Czechach - koszty

Każda firma działająca na terenie Czech otrzymuje numer statystyczny (IČO - odpowiednika polskiego REGON) podczas rejestracji w Urzędzie Rejestracji Przedsiębiorców. Osobom prawnym numer statystyczny przydziela Sąd Gospodarczy.

Po rozpoczęciu działalności gospodarczej firma powinna zgłosić ten fakt w urzędzie finansowym właściwym dla siedziby firmy na terytorium Republiki Czeskiej.

Wniosek o numer DIČ oraz formę opodatkowania składa się przy rejestracji. Živnostenský úřad przesyła odpowiednie informacje do Urzędu Finansowego, który na podstawie wniosku przydzieli numer identyfikacji podatkowej DIČ (daňové identifikační číslo - odpowiednik polskiego NIP).

Wykaz urzędów skarbowych Czech znajduje się pod tym adresem: http://www.statnisprava.cz/rstsp/ciselniky.nsf/i/d0027.

Działalność gospodarczą można rozpocząć z dniem wydania decyzji przez urząd, wyjątkiem jest działalność wymagająca koncesji. W tym drugim przypadku działalność można rozpocząć gdy decyzja o koncesji się uprawomocni.

Formy opodatkowania i prowadzenia ewidencji w Czechach są następujące:

- pełna księgowość (spółki z o.o. i przedsiębiorcy o dużych obrotach),

- księga podatkowa (rozchodów i przychodów) zwana prostą księgowością,

- zryczałtowane odjęcie kosztów prowadzenia działalności (od wyliczonego przychodu brutto odejmuje się od 30% do 80% bez konieczności udokumentowania w postaci przyjętych faktur),

- podatek dochodowy od osób fizycznych liniowy - 15%,

- podatek dochodowy od osób prawnych - 19%,

- podatek VAT - dwie stawki 21% i 15%.

Firma w Czechach - ryczałt od 2021 r.

Od 2021 r. Czechy wprowadziły podatek ryczałtowy tzw. paušální daň, przeznaczony dla osoby prowadzącej w Czechach działalność gospodarczą na własny rachunek.

Nowy system ryczałtowy zakłada, że podatnik wpłaca jedną zaliczkę zryczałtowaną zamiast zwykłych zaliczek na podatek dochodowy, zaliczek na składki na ubezpieczenie, emerytalne oraz zaliczek na powszechne ubezpieczenie zdrowotne. Te wszystkie zaliczki są opłacane łącznie w jednej płatności, w każdym miesiącu okresu rozliczeniowego w tej samej kwocie. Podatnik nie musi precyzować, na jakie świadczenie przesyła pieniądze (czy to na podatek dochodowy, ubezpieczenie emerytalne czy publiczne ubezpieczenie zdrowotne), jeśli spełnione są wszystkie warunki prawne, nie ma już konieczności płacenia czegokolwiek lub nadpłat po zakończeniu okresu rozliczeniowego. Zaliczki ryczałtowe są wypłacane miesięcznie za cały okres, w którym podatnik jest objęty ryczałtem, nie jest konieczne składanie zeznania podatkowego i raportów ubezpieczeniowych, jeśli spełnione są wszystkie warunki prawne.

Zaliczka ryczałtowa płatna jest do 20. dnia okresu zaliczkowego (miesiąca kalendarzowego), na rachunek bankowy właściwego lokalnego czeskiego administratora podatkowego (urzędu skarbowego).

Zaliczka ryczałtowa obejmuje:

- zaliczkę podatnika w systemie zryczałtowanym na podatek dochodowy, która wynosi 100 CZK,

- zaliczkę na składki emerytalne, czyli zaliczkę podatnika na zryczałtowane składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz składkę na państwową polisę zatrudnienia,

- zaliczkę na składki na ubezpieczenie zdrowotne, czyli zaliczkę podatnika w systemie ryczałtowym na składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne.

Zaliczki na składki na ubezpieczenia emerytalne i zdrowotne w systemie ryczałtowym regulują przepisy prawa regulujące te ubezpieczenia, opierają się na minimalnych podstawach wymiaru tych składek (dla ubezpieczenia emerytalnego od minimalnej podstawy wymiaru powiększonej o 15%). Wysokość zaliczki w 2021 r .:

- 2976 CZK na ubezpieczenie emerytalne,

- 2393 CZK na ubezpieczenie zdrowotne.

W związku z powyższym, zaliczka podatnika w systemie ryczałtowym wynosi 5469 CZK miesięcznie w okresie zaliczkowym w 2021 r. (czyli około 970 zł, według kursu z połowy maja 2021 r.).

Firma w Czechach - ZUS

Osoby samozatrudnione w Czechach mają obowiązek płacić składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz politykę zatrudnienia. Obowiązkowa składka na ubezpieczenie społeczne wynosi 29,2% podstawy wymiaru. Osoba prowadząca działalność gospodarczą może także opłacać ubezpieczenie chorobowe w wysokości 2,3 % podstawy wymiaru.

Ponadto należy opłacać składkę na ubezpieczenie zdrowotne, która dla przedsiębiorcy wynosi 13,5 % podstawy wymiaru.

W 2021 roku minimalna podstawa miesięczna do obliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 17 720,50 CZK, z tego miesięczna składka po zaokrągleniu wynosi 2 393 CZK.

Firma w Czechach - spółka

Działalność gospodarczą w Czechach można prowadzić również w formie spółek prawa handlowego:

- spółka jawna (veřejná obchodní společnost - v.o.s.).  

- spółka komandytowa (komanditní společnost - k.s.), 

- spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (společnost  s ručením  omezeným - s.r.o.), 

- spółka akcyjna (akciová společnost - a.s.).

Działalność gospodarczą w formie spółek prawa handlowego reguluje ustawa nr 90/2012 o spółkach handlowych i spółdzielniach zwana również ustawą o korporacjach handlowych, część przepisów dotyczących spółek kapitałowych, osobowych i spółdzielni od roku 2014 znalazła się w nowym Kodeksie cywilnym (ustawa nr 89/2012) oraz w ustawie o rejestrach publicznych (nr 304/2013).

Wypisy z rejestru spółek oraz oddziałów osób zagranicznych, zarejestrowanych w czeskim Rejestrze Handlowym, można bezpłatnie uzyskać w formie elektronicznej na stronach internetowych Czeskiego Ministerstwa Sprawiedliwości: https://www.justice.cz.

oprac. Adam Kuchta

na podstawie przewodnika PAIH pt. "Czechy - przewodnik po rynku"
opracowania EURES pt. "Krótki przewodnik po rynku Republiki Czeskiej"
informacji ze strony Finanční správa