Jakie korzyści przynosi ustanowienie zastawu rejestrowego

Na czym polega zastaw rejestrowy?

Zastaw rejestrowy do obowiązującego porządku prawnego został wprowadzony ustawą z dnia z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (Dz. U. z 1996 Nr 149, poz. 703 ze zm., dalej jako: „ZastRejU”). Przedmiotowa instytucja należy do najpopularniejszych sposobów zabezpieczenia roszczeń w obrocie gospodarczym. Potwierdzeniem powyższego twierdzenia jest przede wszystkim okoliczność, iż z chwilą ustanowienia zastawu wierzyciel nabywa prawo, zgodnie z którego treścią będzie mógł dochodzić zaspokojenia z obciążonej rzeczy bez względu na to czyją stała się własnością. Będzie miał też pierwszeństwo przed innymi wierzycielami właściciela obciążonej rzeczy.

Warto zwrócić uwagę, że zastaw rejestrowy może stanowić możliwość zabezpieczenia odsetek, roszczeń ubocznych wskazanych przez strony w umowie zastawniczej oraz koszty zaspokojenia zastawnika (wierzyciela) mieszczące się w sumie wskazanej we wpisie zastawu. Ustawa o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów wskazuje na katalog przedmiotów, które mogą zostać objęte zastawem rejestrowym

Jaki przedmiot może zostać objęty instytucją zastawu rejestrowego?

W pierwszej kolejności zauważyć należy, że zabezpieczenie roszczeń zastawem może następować w stosunku do rzeczy ruchomych i zbywalnych praw majątkowych, z wyjątkiem praw mogących być przedmiotem hipoteki oraz wierzytelności, na których została ustanowiona hipoteka, jak również statki morskie oraz statki w budowie mogące być przedmiotem hipoteki morskiej.

Artykuł 7 ust. 2 ZastRejU zawiera przykładowe wyliczenie przedmiotów zastawu, wskazując, że zastawem rejestrowym można w szczególności obciążyć:

1) rzeczy oznaczone co do tożsamości;

2) rzeczy oznaczone co do gatunku, jeżeli w umowie zastawniczej określona zostanie ich ilość oraz sposób wyodrębnienia od innych rzeczy tego samego gatunku;

3) zbiór rzeczy ruchomych lub praw, stanowiący całość gospodarczą, choćby jego skład był zmienny; 4) wierzytelności;

5) prawa na dobrach niematerialnych;

6) prawa z papierów wartościowych;

7) prawa z niebędących papierami wartościowymi instrumentów finansowych w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. z 2014 r. poz. 94 ze zm.).

W jaki sposób ustanowić zastaw rejestrowy oraz kto może tego dokonać?

Do skutecznego ustanowienia zastawu rejestrowego wymagane jest zawarcie umowy o ustanowienie tego zastawu (umowa zastawnicza) między osobą uprawnioną do rozporządzania przedmiotem zastawu (zastawcą), a wierzycielem (zastawnikiem) oraz wpis do rejestru zastawów (art. 3 ust.1 ZastRejU). Przedmiotowa umowa zastawnicza powinna być pod rygorem nieważności zawarta na piśmie.

Polecamy: Jak wygrać przetarg - poradnik dla małych i średnich firm (książka)

Obowiązujące przepisy wyraźnie stanowią, że podmiotem przedmiotowej umowy zastawniczej może zostać każdy, kto posiada zdolność prawną. Dotyczy więc to zarówno osób fizycznych, osób prawnych, jak również jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, ale którym odrębne przepisy przyznają osobowość prawną. Pewne odstępstwo dotyczy z kolei spółki cywilnej, która nie może być podmiotem umowy zastawniczej. Niemniej jednak, w przedmiotowej sytuacji stronami umowy będą wspólnicy uprawnieni do reprezentowania spółki.

Zastawnik lub zastawca w terminie miesiąca od daty zawarcia umowy zastawniczej powinni złożyć wniosek o dokonanie wpisu zastawu rejestrowego do rejestru zastawów. Wniosek o wpis do rejestru zastawów składa się wyłącznie na urzędowych formularzach. Ustawodawca przewidział w przypadku nie dotrzymania wskazanego terminu oraz wymogu formalnego obowiązek odrzucenia wniosku. Ważne jest jednak, że instytucja zastawu rejestrowego może być ustanowiona tylko w celu zabezpieczenia wierzytelności określonego kręgu wierzycieli wskazanych w art. 1 ust. 1 w związku z art. 4 ZastRejU.

Zobacz także: Moja firma

Prawa i obowiązki wynikające z umowy zastawniczej

Obowiązujące przepisy prawa dopuszczają, aby w umowie zastawniczej zostało zastrzeżone, że zastawca (osoba uprawniona do rozporządzania przedmiotem zastawu) zobowiązuje się względem zastawnika (wierzyciela), że przed wygaśnięciem zastawu rejestrowego nie dokona zbycia ani obciążenia przedmiotu zastawu, na co wyraźnie wskazuje art. 14 ust. 1 ZastRejU.

Zbycie lub obciążenie przedmiotu zastawu rejestrowego, dokonane wbrew zastrzeżeniu, o którym mowa powyżej jest ważne jeżeli osoba, na której rzecz zastawca dokonał zbycia lub obciążenia, nie wiedziała i przy zachowaniu należytej staranności nie mogła wiedzieć o tym zastrzeżeniu w chwili zawarcia umowy z zastawcą. W takiej sytuacji zastawnik jest uprawniony żądać natychmiastowego zaspokojenia wierzytelności zabezpieczonej tym zastawem.

Co ważne, zastaw rejestrowy może być ustanowiony dla zabezpieczenia wierzytelności pieniężnej wyrażonej zarówno w walucie polskiej oraz obcej. Dopuszczalne jest zabezpieczenie zastawem rejestrowym także wierzytelności przyszłej lub warunkowej, ale tylko do określonej w umowie zastawniczej najwyższej sumy zabezpieczenia.

Tryb zaspokojenia zastawnika

Zaspokojenie zastawnika z przedmiotu zastawu rejestrowego następuje w drodze sądowego postępowania egzekucyjnego, o ile przepisy niniejszej ustawy nie stanowią inaczej (art. 21 ZastRejU). Dyspozycja wynikająca z art. 24 ZastRejU stanowi, że umowa zastawnicza może przewidywać również, że zaspokojenie zastawnika nastąpi przez sprzedaż przedmiotu zastawu rejestrowego w drodze przetargu publicznego, który przeprowadzi notariusz lub komornik, w terminie 14 dni od dnia złożenia przez zastawnika wniosku o dokonanie sprzedaży. Co do zasady jednak, umowy zastawnicze przewidują, że zaspokojenie zastawnika nastąpi przez przejęcie przez niego na własność przedmiotu zastawu rejestrowego, ale tylko pod pewnymi warunkami w związku z czym zalecana jest konsultacja przedsiębiorców, jak również osób zainteresowanych do skorzystania z porady i pomocy profesjonalnego prawnika.

Wskazać tylko poglądowo należy, że do przedmiotowych warunków należą niniejsze okoliczności:

1. Zastaw rejestrowy ustanowiony został na instrumentach finansowych zapisanych na rachunku papierów wartościowych lub na innym rachunku w rozumieniu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi,
2. Przedmiotem zastawu rejestrowego są rzeczy będące w powszechnym obrocie towarowym, albo
3. Przedmiotem zastawu rejestrowego są rzeczy, wierzytelności oraz prawa, których wartość została ściśle oznaczona w umowie zastawniczej.

Autorem jest: Kancelaria Prawna Skarbiec, specjalizująca się w przeciwdziałaniu bezprawiu urzędniczemu i w kontrolach podatkowych