Odsetki ustawowe (kapitałowe i za opóźnienie) - zmiany od 9 grudnia 2021 r.

Stopy procentowe NBP obowiązujące od 9 grudnia 2021 r.

Na posiedzeniu w dniu 8 grudnia 2021 r. Rada Polityki Pieniężnej ustaliła (ze skutkiem od 9 grudnia 2021 r.) stopy procentowe Narodowego Banku Polskiego na następującym poziomie:

• stopa referencyjna 1,75% w skali rocznej (podwyżka o 0,50 pkt proc.) - wysokość stopy referencyjnej określa oprocentowanie podstawowych operacji otwartego rynku, prowadzonych przez NBP,
• stopa lombardowa 2,25% w skali rocznej (podwyżka o 0,50 pkt proc.) - wysokość stopy lombardowej określa oprocentowanie kredytu refinansowego udzielanego pod zastaw papierów wartościowych - „kredytu lombardowego”,
• stopa depozytowa 1,25% w skali rocznej (podwyżka o 0,50 pkt proc.) - wysokość stopy depozytowej określa oprocentowanie lokaty terminowej przyjmowanej od banków przez NBP,
• stopa redyskontowa weksli 1,80% w skali rocznej (podwyżka o 0,50 pkt proc.) - stopa redyskontowa weksli przyjmowanych od banków do redyskonta przez NBP,
• stopa dyskontowa weksli 1,85% w skali rocznej (podwyżka o 0,50 pkt proc.) - stopa dyskontowa weksli przyjmowanych od banków do dyskonta przez NBP.

​​Od wysokości stopy referencyjnej NBP zależy m.in. wysokość:
- odsetek ustawowych (kapitałowych), odsetek ustawowych za opóźnienie - określonych w kodeksie cywilnym,
- odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych - określonych w ustawie z  8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych.

Zaś od wysokości stopy lombardowej NBP zależy wysokość:
- odsetek od zaległości podatkowych - określonych w Ordynacji podatkowej;
- odsetek od niepłaconych w terminie składek na ubezpieczenie społeczne - też określonych w Ordynacji podatkowej (na mocy odesłania z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Odsetki ustawowe (kapitałowe)

Odsetki ustawowe (kapitałowe), należne na podstawie art. 359 § 2 kodeksu cywilnego - 5,25% w skali roku od 9 grudnia 2021 r. (poprzednio: 4,75% w skali roku od 4 listopada 2021 r., 4,00% w skali roku od 7 października 2021 r., 3,60% w skali roku od 29 maja 2020 r., 4% w skali roku od 9 kwietnia 2020 r., 4,5% w skali roku od 18 marca 2020 r., a jeszcze wcześniej: 5% rocznie - od 1 stycznia 2016 r. do 17 marca 2020 r.).

Maksymalna stawka odsetek ustawowych (kapitałowych), na podstawie art. 359 § 2¹ kodeksu cywilnego - 10,50% w skali roku od 9 grudnia 2021 r. (poprzednio: 9,50% w skali roku od 4 listopada 2021 r., 8,00% w skali roku od 7 października 2021 r., 7,20% w skali roku od 29 maja 2020 r., 8% w skali roku od 9 kwietnia 2020 r., 9% w skali roku od 18 marca 2020 r., a jeszcze wcześniej: 9% rocznie - od 1 stycznia 2016 r. do 17 marca 2020 r.).

Zgodnie z art. 359 kodeksu cywilnego odsetki kapitałowe (czyli odsetki od sumy pieniężnej) należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej (np. z umowy) albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. Jeżeli wysokość odsetek kapitałowych nie jest w inny sposób określona (np. w umowie, czy ustawie), należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych.
Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne). Jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne. Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy polskiego kodeksu cywilnego.

Kalkulator odsetek ustawowych (kapitałowych)

Odsetki ustawowe (za opóźnienie)

Odsetki za opóźnienie należne, na podstawie art. 481 § 2 kodeksu cywilnego - 7,25% w skali roku od 9 grudnia 2021 r. (poprzednio: 6,75% w skali roku od 4 listopada 2021 r., 6,00% w skali roku od 7 października 2021 r., 5,60% w skali roku od 29 maja 2020 r., 6% w skali roku od 9 kwietnia 2020 r., 6,5% w skali roku od 18 marca 2020 r., a jeszcze wcześniej 7% rocznie - od 1 stycznia 2016 r. do 17 marca 2020 r.).

Maksymalna stawka odsetek za opóźnienie, na podstawie art. 481 § 2¹ kodeksu cywilnego - 14,50% w skali roku od 9 grudnia 2021 r. (poprzednio: 13,50% w skali roku od 4 listopada 2021 r., 12,00% w skali roku od 7 października 2021 r., 11,20% w skali roku od 29 maja 2020 r., 12% w skali roku od 9 kwietnia 2020 r.,13% w skali roku od 18 marca 2020 r., a jeszcze wcześniej poprzednio 14% rocznie - od 1 stycznia 2016 r. do 17 marca 2020 r.).

W myśl art. 481 kodeksu cywilnego, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona (np. w umowie), wierzycielowi należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych.
Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy. Ale maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (odsetki maksymalne za opóźnienie). Jeżeli wysokość odsetek za opóźnienie przekracza wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie, należą się odsetki maksymalne za opóźnienie. Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych za opóźnienie, także w przypadku dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy.

Minister Sprawiedliwości ma obowiązek ogłosić obwieszczeniami publikowanymi w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, wysokość odsetek ustawowych (kapitałowych) i odsetek ustawowych za opóźnienie. W ten sposób Minister Sprawiedliwości tylko potwierdza (najczęściej z pewnym opóźnieniem w stosunku do uchwały NBP) wysokość odsetek, bo nową wysokość odsetek stosuje się od dnia wejścia w życie uchwały NBP ustalającej nową wysokość stopy referencyjnej NBP.

Kalkulator odsetek ustawowych za opóźnienie

Odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych

Na podstawie art. 4 pkt 3 lit. a i b ustawy z 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych są:
a) w przypadku transakcji handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym – odsetki w wysokości równej sumie stopy referencyjnej NBP i ośmiu punktów procentowych,
b) w przypadku transakcji handlowych, w których dłużnikiem nie jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym – odsetki w wysokości równej sumie stopy referencyjnej NBP i dziesięciu punktów procentowych.

Przy czym do ustalenia wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych stosuje się stopę referencyjną NBP obowiązującą w dniu:
1) 1 stycznia – do odsetek należnych za okres od dnia 1 stycznia do dnia 30 czerwca;
2) 1 lipca – do odsetek należnych za okres od dnia 1 lipca do dnia 31 grudnia.

Lipiec - grudzień 2021 r.

Zatem do obliczenia odsetek należnych za okres od 1 lipca 2021 r. - do 31 grudnia 2021 r. stosuje się następujące stopy odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych:
8,1% w skali roku - w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym,
10,1% w skali roku - w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem nie jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym.

Styczeń - czerwiec 2022 r.

Natomiast od 1 stycznia 2022 roku (zakładając, że do tego dnia stopa referencyjna NBP nie zmieni się i pozostanie na poziomie 1,75% w skali rocznej) odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych wynosić będą:

9,75% w skali roku  - stawka odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym - zgodnie art. 4 pkt 3 lit. a ustawy z 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych.

11,75% w skali roku  - stawka odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem nie jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym - zgodnie z art. 4 pkt 3 lit. b ustawy z 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych.

W transakcjach handlowych wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych (chyba że strony uzgodniły w umowie wyższe odsetki), za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki:
1) wierzyciel spełnił swoje świadczenie;
2) wierzyciel nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie.

Przy czym ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (art. 7 i art. 8) określa maksymalne terminy zapłaty jakie mogą być zapisane w umowach.

Warto wspomnieć, że zgodnie z art. 6 ww. ustawy, jeżeli strony transakcji handlowej nie przewidziały w umowie terminu zapłaty, wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, po upływie 30 dni liczonych od dnia spełnienia przez niego świadczenia, do dnia zapłaty.

Kalkulator odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych

Odsetki od zaległości podatkowych

Bez zmian (od 1 stycznia 2016 r.) natomiast pozostają na niżej wskazanych poziomach odsetki od zaległości podatkowych:

8% w skali roku - stawka podstawowa odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych 

4% w skali roku - opłata prolongacyjna

4% w skali roku - stawka obniżona odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych (50% stawki podstawowej)

12% w skali roku - stawka podwyższona odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych (150% stawki podstawowej)

Stawki odsetek podatkowych nie uległy zmianie wskutek ww. zmiany stóp NBP, bowiem zgodnie z art. 56 § 1 Ordynacji podatkowej stawka odsetek za zwłokę jest równa sumie 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalanej zgodnie z przepisami o Narodowym Banku Polskim, i 2%, z tym że stawka ta nie może być niższa niż 8%. Jako, że suma 200% stopy lombardowej i 2% wynosi aktualnie 4% (200% x 2,25% + 2% = 6,5%), to podstawowa stawka odsetek podatkowych pozostaje bez zmian w wysokości 8% w skali roku.

Jak obliczyć i zaokrąglić odsetki od zaległości podatkowych powstałych od 1 stycznia 2016 r.

Jak obliczyć i zaokrąglić odsetki od zaległości podatkowych powstałych przed 1 stycznia 2016 r.

Kalkulator odsetek od zaległości podatkowych

Odsetki od składek na ubezpieczenia społeczne

Zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych od nieopłaconych w terminie składek należne są od płatnika składek odsetki za zwłokę, na zasadach i w wysokości określonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa z wyłączeniem art. 56a.
Stąd również stawka odsetek od zaległości składkowych nie uległa zmianie i wynosi 8% w skali roku - tyle samo, co podstawowa stawka odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych.

Przy czym (od 18 września 2021 r.) zgodnie z ust. 1a ww. art. 23 odsetek za zwłokę nie nalicza się, jeżeli ich wysokość nie przekraczałaby 1% kwoty minimalnego wynagrodzenia, z zastrzeżeniem ust. 1b–1f. Zatem w 2021 roku graniczną kwotą dla naliczania odsetek ZUS jest kwota 28 zł (2800 zł × 1%). Natomiast w 2022 roku graniczną kwotą dla naliczania odsetek ZUS będzie kwota 30,10 zł (3010 zł × 1%).
Wcześniej (do 17 września 2021 r.) graniczną kwotą naliczania odsetek była kwota 6,60 zł.

Poradnik ZUS: "Zasady naliczania odsetek za nieterminowe opłacenie składek"

Kalkulator odsetkowy dla płatników składek

Paweł Huczko