Fundacja rodzinna wchodzi do Polski. Jakie są korzyści z jej założenia?

Co to jest fundacja rodzinna? Kto może być fundatorem, beneficjentem?

Fundacja rodzinna jest osobą prawną, która posiada własny majątek. Fundatorem (założycielem) fundacji rodzinnej może być jedynie osoba fizyczna (polski lub zagraniczny rezydent) poprzez sporządzenie przed notariuszem aktu założycielskiego lub odpowiedni zapis w testamencie. 

Beneficjentami tej fundacji mogą natomiast być zarówno osoby spokrewnione, jak i niespokrewnione z fundatorem lub organizacje pożytku publicznego. 

Organem podejmującym czynności w imieniu fundacji rodzinnej jest jej zarząd (jedno lub wieloosobowy). Wybrane obszary zarządzania i kontroli fundacji leżą natomiast w kompetencji zgromadzenia beneficjentów. Rolę kontrolną sprawować może również rada nadzorcza, która jednak pozostaje fakultatywnym rozwiązaniem, jeśli liczba beneficjentów tej fundacji nie przekracza 25 osób.

Fundacja Rodzinna a inne instytucje i formy inwestowania

Fundacja rodzinna może inwestować w szeroki wachlarz aktywów. W szczególności, fundacja rodzinna może nabywać materialne i niematerialne składniki majątkowe (w tym nieruchomości), majątkowe oraz dłużne papiery wartościowe, instrumenty finansowe i instrumenty pochodne, jak i udzielać pożyczek spółkom zależnym i jej beneficjentom oraz udostępniać odpłatnie mienie oraz czerpać z niego pożytki i dochody, posiadać status wspólnika lub akcjonariusza zarówno w polskich jak i zagranicznych spółkach prawa handlowego oraz inwestować środki w fundusze inwestycyjne i spółdzielnie.
Efektywnie więc fundacja rodzinna posiadać będzie o wiele szersze możliwości inwestycyjne m.in. w porównaniu do funduszy inwestycyjnych lub alternatywnych spółek inwestycyjnych (ASI). 

Podatkowy parasol ochronny?

Model opodatkowania fundacji rodzinnej jest podobny do zasad opodatkowania inwestora lokującego środki w fundusze inwestycyjne. 

W przypadku inwestowania w ograniczeniu do obszarów dozwolonych przez ustawodawcę fundacja nie zapłaci podatku aż do momentu dystrybucji środków do beneficjentów. Innymi słowy, fundacja zapewnia parasol ochronny na zasadzie którego tak długo jak zyski są reinwestowane, to fundacja nie płaci podatku.

Oddzielenie własności prawnej od własności ekonomicznej?

Skorzystanie z tej nowej instytucji prawnej pozwala na odseparowanie od majątku prywatnego ryzyk (np. biznesowych) związanych z osobą fundatora bez utraty władztwa (własności ekonomicznej) nad mieniem zgromadzonym w fundacji.

Jest to unikatowe rozwiązanie w naszym porządku prawnym. Do tej pory w celu ochrony majątku często praktyką rynkową było jego rozdysponowanie na rzecz najbliższej rodziny. W tym jednak przypadku zbywca tracił zarówno prawną, jak i ekonomiczną własność nad zgromadzonym mieniem. 

Podobnych konsekwencji nie będzie miało skorzystanie z instytucji fundacji Rodzinnej. Fundator będzie miał bowiem prawo do zaprojektowania postanowień statutu fundacji oraz ich dalszej zmiany w trakcie trwania fundacji. Ponadto, fundator będzie decydować o składzie zarówno zarządu (w którym może jednoosobowo zasiąść), jak i zgromadzenia beneficjentów, w którego skład może również wejść, w tym jednoosobowo.

Dla kogo fundacja rodzinna?

Generalnie cele i funkcje fundacji rodzinnej można sprowadzić do gromadzenia i ochrony majątku, pomnażania go oraz dystrybucji środków oraz zaspokajanie potrzeb jej beneficjentów. 

Powyższe pojęcia są bardzo pojemne. Z tego względu, trudno określić zamknięty katalog adresatów tej instytucji.

W pierwszej kolejności przyjęło się że fundacja rodzinna będzie wehikułem umożliwiającym skuteczne zaplanowanie sukcesji rodzinnego biznesu oraz zapobiegać zjawisku podziału lub rozdrobienia firmy rodzinnej. 

Jednocześnie, funkcja ochronna majątku w postaci zasady generalnego braku odpowiedzialności fundacji za długi fundatora czyni tą instytucję interesującą dla kadry menedżerskiej, która chciałaby odseparować majątek prywatny od sfery zawodowej. 

Odpowiednio założyciele i fundatorzy projektów biznesowych (np. start-upów) mogą być zainteresowani aspektem gromadzenia i pomnażania majątku za pośrednictwem fundacji rodzinnej w przypadku wychodzenia z jednego projektu i chęci zaangażowania uzyskanych środków w inne przedsięwzięcie. 

Natomiast, indywidualni inwestorzy mogą upatrywać w konstrukcji fundacji rodzinnej – konkurencyjnej względem innych rozwiązań – platformy do inwestowania na rynku kapitałowym.

Jak założyć fundację rodzinną krok po kroku?

Założenie fundacji powinno być poprzedzone odpowiednimi rozmowami żeby wypracować i ustalić wewnętrzne zasady jej działania (gromadzenia i pomnażania majątku) i dystrybucji świadczeń na rzecz beneficjentów.

Kluczową kwestią będzie odpowiednie skonstruowanie i zaprojektowanie statutu. Modelowo fundacja ma bowiem działać w duchu i wg zamysłu fundatora. Ponadto, przyjęty model działania i polityki inwestycyjnej powinien zabezpieczać majątek, pozwalać go pomnażać i zaspokajać potrzeby beneficjentów wg wcześniej wypracowanych reguł. Ważną rolę w procesie tworzenia fundacji powinien niewątpliwie więc odegrać doradca aby pomóc zaprojektować i odzwierciedlić w statucie wizję fundatora.

Zwieńczeniem prac prawnych powinno być przygotowanie dokumentacji tworzącej ład wewnętrzny fundacji rodzinnej i kształtującej zasady funkcjonowania jej organów oraz pozostałej dokumentacji przewidzianej w ustawie.

Ostatnim krokiem powinien być audyt aktywów z ich podziałem na te które powinny być alokowane w pierwszej kolejności do fundacji oraz ew. pozostałe które z różnych przyczyn powinny być przedmiotem wniesienia w późniejszym czasie albo w ogóle pozostawać poza strukturą własnościową opartą o fundację rodzinną.

Michał Kwaśniewski, adwokat, partner w QUIDEA

Podstawa prawna: Ustawa z 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej - Dz.U. 2023 poz. 326.