Inwestycja w obcym środku trwałym w kosztach podatkowych

Czym jest inwestycja w obcym środku trwałym?

Zgodnie więc z ustawową definicją inwestycja oznacza środek trwały w budowie w rozumieniu ustawy o rachunkowości. Ta zaś ustawa mówi o środkach trwałych w budowie jako zaliczanych do aktywów trwałych środkach trwałych w okresie ich budowy, montażu lub ulepszenia już istniejącego środka trwałego. Na podstawie powyższego przyjęło się więc, że inwestycjami w obcych środkach trwałych można nazwać te nakłady ponoszone przez podatnika na niestanowiący jego własności środek trwały, które mają na celu ulepszenie czyli stanowią przebudowę, rozbudowę, adaptację czy modernizację (interpretacja indywidualna z dn. 2010.07.23 Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu - ILPB3/423-360/10-2/ŁM). Ulepszenie jest więc związane z unowocześnieniem lub też przystosowaniem składnika majątkowego do odpowiednich warunków.

W przypadku inwestycji w obcych środkach trwałych powodującej ich ulepszenie, kosztami podatkowymi są odpisy amortyzacyjne bez względu na okres używania takiej inwestycji, pod warunkiem, że nie zostaną zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie (np. przez właściciela środka trwałego).

Sposób amortyzacji określa w art. 16j ust. 4 ustawy o PDOP  oraz w art. 22j ust.4 ustawy o PDOF. Zgodnie z nimi podatnicy mogą indywidualnie ustalić stawki amortyzacyjne dla przyjętych do używania inwestycji w obcych środkach trwałych z tym, że dla:

1) inwestycji w obcych budynkach (lokalach) lub budowlach okres amortyzacji nie może być krótszy niż 10 lat,

2) inwestycji w obcych środkach trwałych innych niż wymienione wyżej okres amortyzacji nie może być krótszy niż:

   a) 24 miesiące - gdy ich wartość początkowa nie przekracza 25.000 zł,

   b) 36 miesięcy - gdy ich wartość początkowa jest wyższa od 25.000 zł i nie przekracza 50.000 zł,

   c) 60 miesięcy - w pozostałych przypadkach,

3) inwestycji w obcych środkach transportu, w tym samochodów osobowych - okres amortyzacji nie może być krótszy niż 30 miesięcy.

Wartość wydatków związanych z przystosowaniem obcych środków trwałych do potrzeb prowadzonej działalności gospodarczej może stanowić koszt uzyskania przychodów w postaci odpisów amortyzacyjnych. Także wydatki na remont, przywrócenie do pierwotnego stanu technicznego i użytkowego, będące następstwem eksploatacji danego środka trwałego podatnik może zaliczyć do kosztów podatkowych, jeśli jednak spełniony jest podstawowy warunek - koszt musi być poniesiony w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu.

Prowadząc działalność gospodarczą przedsiębiorcy korzystają ze składników majątku stanowiących ich  własność, czyli takich które zakupili, wytworzyli we własnym zakresie lub też z obcych środków transportu, narzędzi, maszyn, a także budynków użytkowanych na podstawie umowy najmu, dzierżawy czy leasingu. Często takie obce środki trwałe wymagają przebudowania, odpowiedniej aranżacji, czyli dostosowania do potrzeb danej działalności. Bardzo istotne jest uzyskanie zgody właściciela ulepszanego środka trwałego na takie działania. Nakłady wtedy tak  poniesione stanowią dla podatnika inwestycję w obcym środku trwałym.

Spór wokół niezamortyzowanej część inwestycji w obcych środkach trwałych

Co się dzieje w sytuacji, gdy brakuje  racjonalnych przesłanek do dalszego użytkowania obcego środka trwałego, który został ulepszony lub zmodernizowany. Np.: dalsze użytkowanie zbyt małego, wynajmowanego budynku, czy też przestarzałego parku maszynowego nie jest uzasadnione ekonomicznie z punktu widzenia interesu przedsiębiorcy i jego przyszłych przychodów.  Najlepszym rozwiązaniem wydaje się wtedy  zakończenie użytkowania obcego środka trwałego, pomimo tego, że nie nastąpiło rozliczenie wszystkich odpisów amortyzacyjnych.

Z chwilą zaprzestania używania inwestycji przed zakończeniem amortyzacji podatnik z pewnością tarci prawo do ujmowania w kosztach podatkowych dalszych odpisów amortyzacyjnych. Inwestycję w obcym środku trwałym można odsprzedać, najczęściej właścicielowi. Powstanie wtedy przychód z działalności gospodarczej, który będzie należało opodatkować. Kosztem uzyskania przychodów będzie wówczas kwota poniesionych wydatków pomniejszona o sumę dotychczasowych odpisów amortyzacyjnych.

Co jednak powinien zrobić podatnik, gdy zmuszony jest do wcześniejszego rozwiązania umowy użytkowania środka trwałego, a co za tym idzie przestaje korzystać z nakładów inwestycyjnych poniesionych na  taki środek przed zakończeniem ich amortyzowania i nie zdoła odsprzedać tej inwestycji właścicielowi?

W ustawach podatkowych znajdziemy zapis, iż nie uważa się za koszty uzyskania przychodów strat w środkach trwałych oraz wartościach niematerialnych i prawnych w części pokrytej sumą odpisów amortyzacyjnych, a także strat powstałych w wyniku likwidacji nie w pełni umorzonych środków trwałych, jeżeli środki te utraciły przydatność gospodarczą na skutek zmiany rodzaju działalności. Czy można więc zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu pozostałą część nakładów, która nie została rozliczona dotychczas w postaci odpisów amortyzacyjnych?

W tej kwestii odmienne stanowisko zajmują organy podatkowe w interpretacjach indywidualnych, odmienne zaś sądy administracyjne. Te pierwsze stoją na stanowisku, że dobrowolne wcześniejsze rozwiązanie umowy, a co za tym idzie zakończenie korzystania z danego środka trwałego i z inwestycji nie ma związku z przychodami. Ponadto powstała strata związana z zaprzestaniem użytkowania inwestycji może być ujęta w kosztach podatkowych podatnika tylko w sytuacji, gdy nastąpi jej faktyczna likwidacja. W sytuacji rozwiązania umowy przed końcem amortyzacji inwestycji jedynie przywrócenie danego środka trwałego do stanu początkowego oznaczałoby faktyczną likwidację nakładów inwestycyjnych. Takie działanie jednak często byłoby nieracjonalne i często bardzo kosztowne.

W interpretacji indywidualnej z dn. 22.10.2010 (IBPBI/2/423-963/10/MS) Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach stwierdził, ” iż dobrowolne nieodpłatne pozostawienie wynajmującemu dokonanych inwestycji w obcym środku trwałym nie mieści się w ustawowym pojęciu „straty”. Dotyczy to w szczególności przypadku, gdy podatnik dobrowolnie zrzeka się wszelkich roszczeń z tytułu poniesionych nakładów w wyniku ukształtowania stosunków umownych z wynajmującym w sposób pozbawiający go prawa do zwrotu poniesionych nakładów. W przypadku, gdy Spółka nie dokona fizycznej likwidacji inwestycji w obcym środku trwałym, a poczynione nakłady pozostawi nieodpłatnie wynajmującemu, wówczas nie będzie mogła zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów niezamortyzowanej części tej inwestycji...”. Podobne, niekorzystne dla podatników stanowisko zajął Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy dn. 07.07.2010  (ITPB3/423-217/10/PS), a także Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie dn.03.12.2009 (IPPB5/423-598/09-4/PJ).

Jednak sądy prezentują odmienne stanowisko w tej kwestii. WSA w Warszawie w wyroku z dn. 14.06.2010r. (sygn. akt.III SA/Wa 1925/09) uznaje, iż pozostała, nieumorzona część nakładów inwestycyjnych na obcy środek trwały może być uznana, jako koszt uzyskania przychodu w sytuacji, gdy likwidacja, czyli zaprzestanie użytkowania nie jest skutkiem zmiany rodzaju działalności. Podobnie WSA we Wrocławiu w wyroku z dn.13.07.2010 -  I SA/Wr 546/10 uznał, że likwidacja to nie wyłącznie fizyczna dematerializacja środka trwałego, lecz i przekazanie środka trwałego innemu podmiotowi czy to poprzez darowiznę czy sprzedaż, zmianę metody prowadzenia działalności gospodarczej, likwidację środka trwałego w związku z jego zużyciem technicznym, technologicznym lub "moralnym", wycofanie go z ewidencji środków trwałych.

Potwierdzenie tego stanowiska znajdziemy w wyroku WSA w Warszawie z 14.06.2010 (III SA/Wa 1925/09) - jeżeli przyczyna straty powstałej w wyniku likwidacji nie w pełni umorzonego środka trwałego (inwestycji w obcym środku trwałym) jest inna aniżeli zmiana rodzaju działalności to podlega ona zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów na zasadach ogólnych. Ponieważ art. 16 PDOP (art.23 PDOF) zawiera zamknięty katalog wydatków, które nie podlegają zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów, a wśród tych wydatków ustawodawca nie wymienia strat powstałych w związku z likwidacją nie w pełni umorzonych środków trwałych, jeżeli środki te zostały zlikwidowane z innych przyczyn aniżeli zmiana rodzaju działalności, oznacza to, że straty te podlegają zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów.

Powiązanie kosztów z przychodami

Sądy wielokrotnie podkreślają znaczenie istnienia racjonalnego związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy poniesionymi kosztami, a uzyskanymi przychodami. Wydatki, aby mogły być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów muszą  zgodnie z podstawową zasadą służyć zapewnieniu albo zabezpieczeniu źródła przychodów. Przykładem tutaj może być wyrok WSA w Poznaniu z dn.20.10.2010 - I SA/Po 468/10, w którym sąd stwierdza, iż już w momencie zawierania umowy najmu, Spółka powinna zdawać sobie sprawę, iż nie będzie miała możliwości dokonania pełnej amortyzacji inwestycji w obcym środku trwałym, skoro jej minimalny okres amortyzacji wynosi 10 lat. A zatem, zawierając umowy na okres 3 do 7 lat z góry musi zgodzić się z tym, iż uniemożliwi to odzyskanie poprzez odpisy amortyzacyjne poczynionych nakładów. W tej sytuacji nie ma więc mowy o zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów niezamortyzowanej części inwestycji w obcym środku trwałym.

Powyżej przedstawione rozbieżne stanowiska organów podatkowych oraz sądów w traktowaniu problemu zaliczenia do kosztów podatkowych niezamortyzowanej wartości inwestycji w obcym środku trwałych stanowią dowód niekonsekwencji i niejasności występujących w naszych przepisach podatkowych. Pozostaje mieć jednak nadzieje, że coraz częstsze korzystne rozstrzygnięcia przed sądami przyczynią się do zmiany stanowiska urzędów skarbowych.

Ewa Pytel

Outsourcing Rachunkowości