Należyta staranność w cenach transferowych w świetle objaśnień Ministerstwa Finansów

Należyta staranność w cenach transferowych wg Ministerstwa Finansów

12 marca 2021 r. Ministerstwo Finansów opublikowało projekt objaśnień podatkowych w zakresie domniemania oraz należytej staranności, o których mowa w art. 11o ust. 1b ustawy o CIT. W ramach projektowanych objaśnieniach MF zostawił furtkę do szerokiej interpretacji terminu „należytej staranności” tłumacząc: „można oprzeć się na wszystkim, co może przyczynić się do wyjaśnienia tych okoliczności i jednocześnie nie jest sprzeczne z prawem”.

Poniżej podsumowujemy najważniejsze, naszym zdaniem, wnioski dotyczące standardu należytej staranności w kontekście art. 11o ust. 1b ustawy o CIT, płynące z lektury projektu objaśnień:

Oświadczenie wiedzy od drugiej strony transakcji

Przy dokonywaniu transakcji z podmiotami niepowiązanymi wystarczające jest pozyskanie przez podatnika oświadczenia wiedzy od drugiej strony transakcji, z którego wynika, że ta druga strona transakcji nie dokonuje żadnych rozliczeń, w roku podatkowym podatnika, z podmiotem rajowym.

Oświadczenie powinno być uzyskane na piśmie, po zakończeniu roku podatkowego – w praktyce może to powodować ogromne problemy z wywiązaniem się z obowiązków dot. należytej staranności, ponieważ niepowiązani kontrahenci mogą nie być skłonni do udzielania tego typu informacji, objętych tajemnicą handlową, zwłaszcza po finalizacji transakcji.

Ryzyko odmowy złożenia oświadczenia dotyczy w szczególności kontrahentów zagranicznych, których nie obowiązują polskie przepisy i nie istnieje żadne narzędzie przymusu takiego zagranicznego kontrahenta do udzielenia polskiemu niepowiązanemu przedsiębiorcy informacji nt. dokonywanych rozliczeń.

Poniżej rozpatrujemy możliwe scenariusze dot. pozyskania oświadczenia:

1. 1. Pozyskanie od kontrahenta oświadczenia, że nie dokonywał w roku obrotowym rozliczeń z „rajami podatkowymi”:

Pomimo użycia w objaśnieniach definitywnego zwrotu „wystarczające jest pozyskanie oświadczenia”, MF zaznacza, że „nie można przyjąć, że dochowano należytej staranności, w sytuacji, gdy podatnikowi dostępne są informacje, na podstawie których wiedział lub powinien był wiedzieć, że otrzymane oświadczenie jest niezgodne z rzeczywistością [...] przy wątpliwościach co do zgodności oświadczenia z rzeczywistością (rzetelności oświadczenia), wymóg dochowania należytej staranności oznacza konieczność dalszej weryfikacji istotnych dla objaśnianego przepisu okoliczności”.

Pomimo przerzucenia ciężaru dowodowego na podatnika, ustawodawca nie zapewnia wskazówek ani narzędzi służących dochowaniu standardu należytej staranności. Ponieważ oświadczenia mają być pozyskiwane ex post, rok 2022 będzie pierwszym, w którym będziemy obserwowali praktyczne skutki wprowadzonego przepisu, tym samym nie sposób przewidzieć jakie podejście do tego zagadnienia przyjmą organy skarbowe.

1. 2. Pozyskanie od kontrahenta oświadczenia, że miał w roku obrotowym rozliczenia z „rajami podatkowymi”:

MF wyjaśnia, że „dla podważenia domniemania konieczne jest wykazanie okoliczności przeciwnej, tj. tego, że rzeczywisty właściciel nie jest podmiotem rajowym” – niestety tego, jakie środki będą wystarczające dla obalenia domniemania MF nie wskazuje.

W naszej ocenie, odwoływanie się przepisu art. 11o do funkcjonującej w Ustawie o CIT definicji ogólnej rzeczywistego właściciela powinno umożliwiać obalenie domniemania poprzez ustalenie (np. poprzez uzyskanie potwierdzenia pisemnego od kontrahenta), że rzeczywisty właściciel ma siedzibę na terytorium państwa innego niż „raj podatkowy”. Jednakże ta kwestia nie została doprecyzowana w projekcie objaśnień. Niezależnie, ustalenie rzeczywistego właściciela nie jest łatwym procesem, ponadto także w tym przypadku jesteśmy zdani na dobrą wolę naszego kontrahenta.

1. 3. Kontrahent odmawia podpisania oświadczenia:

MF nie odnosi się do powyższej hipotezy. Podejście ostrożnościowe nakazywałoby uznać, że podatnik automatycznie wpada w reżim obowiązków z zakresu TP, nawet jeśli na podstawie ogólnie dostępnych informacji nie wynika, aby jego kontrahent miał transakcje rajowe.

Standard należytej staranności - szersza weryfikacja podmiotów powiązanych

Standard należytej staranności ma charakter stopniowalny: względem transakcji z podmiotami powiązanymi weryfikacja powinna być szersza (obejmować m.in. weryfikację dokumentacji TP, sprawozdań finansowych kontrahentów czy struktury kapitałowej Grupy).

Konsultacje podatkowe dotyczące projektu objaśnień zakończyły się 20 kwietnia 2021 r. Warto mieć na uwadze, że niejednokrotnie obserwowaliśmy przypadki, w których ostateczna treść objaśnień podatkowych w znacznym stopniu różniła się od pierwotnego projektu. Pozostaje liczyć na to, że w wyniku przeprowadzonych konsultacji podatkowych, ustawodawca zamieści w finalnej objaśnień konkretne rekomendacje w zakresie dochowaniu standardu należytej staranności.

Nie należy bagatelizować walki z nieuczciwą konkurencją. Niestety, biorąc pod uwagę powyższe, nasuwa się przykry wniosek, że także uczciwi podatnicy muszą poświęcać coraz więcej czasu na udowadnianie fiskusowi swojej dobrej woli, zamiast skupiać się na prowadzonej działalności gospodarczej, która to, na koniec dnia, generuje dochody Skarbu Państwa.

Podsumowanie

Z początkiem 2021 r. na polskich przedsiębiorców – także tych, którzy nie działają w ramach grup kapitałowych – zostały nałożone dodatkowe obciążenia administracyjne, za których spełnienie odpowiadają osobiście członkowie zarządu.
W celu zabezpieczenia przedsiębiorstwa i zarządu przed ryzykiem surowych kar w związku z niewywiązaniem się z obowiązków w zakresie cen transferowych za 2021 r., kluczowe znaczenie ma jak najszybsza identyfikacja transakcji jednorodnych, których wartość może przekroczyć na koniec roku 500 tys. zł netto oraz implementacja procedury badania rzeczywistego właściciela, np. w formie wprowadzenia odpowiednich zapisów do umów zawieranych z kontrahentami.
Więcej na ten temat podczas bezpłatnego webinarium "Podatki 2021: osobista odpowiedzialność członków zarządu na nowo", na które serdecznie zapraszamy 24 czerwca 2021 r.

Karolina Górniak, Senior Analyst w Enodo Advisors