Transakcje z rajami podatkowymi – kolejne obowiązki dla podmiotów powiązanych i niepowiązanych

W poprzednim artykule wskazywaliśmy na jedną z istotnych zmian regulacji prawnych w zakresie transakcji dokonywanych przez polskich podatników z podmiotami mającymi siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową, czyli podmiotami z tzw. rajów podatkowych, jakie polski ustawodawca wprowadził do naszego porządku prawnego. Tym razem skupimy się na budzącej wiele kontrowersji zmianie, o której mowa na wstępie artykułu.

Nowe obowiązki dla podmiotów niepowiązanych

Zmiana przepisów jest niezwykle istotna szczególnie dla podmiotów nienależących do grup kapitałowych z tego względu, że wprowadza szereg nowych obowiązków, o których podatnicy będą musieli pamiętać po zakończeniu danego roku podatkowego, a z którymi mogli nie mieć do czynienia w przeszłości. Podatnicy, którzy zawrą transakcję z kontrahentem, a rzeczywisty właściciel jest z raju podatkowego, będą musieli sporządzić nie tylko lokalną dokumentację cen transferowych dla tej transakcji (dotyczy transakcji powyżej 500 tys. PLN), ale również wypełnić wiele innych obowiązków wynikających z wymogu sporządzenia tej dokumentacji, czyli przygotować analizę cen transferowych, złożyć oświadczenie o rynkowości cen stosowanych w transakcji i złożyć deklarację TPR.

Wprowadzone przepisy można opisać jednym zdaniem. Jeżeli polski podatnik zawiera transakcję o wartości przekraczającej 500 tys. PLN z jakimkolwiek podmiotem, a właściciel rzeczywisty dokonanej transakcji jest z raju podatkowego, transakcja pomiędzy polskim podmiotem a jego kontrahentem będzie podlegała obowiązkowi dokumentacyjnemu. Innymi słowy, niezależnie od relacji, jakie łączą strony transakcji, obowiązek w zakresie sporządzenia lokalnej dokumentacji cen transferowych powstanie, gdy właściciel rzeczywisty zlokalizowany jest w raju podatkowym, a wartość transakcji przekroczy próg pół miliona złotych.

Definicja właściciela rzeczywistego na potrzeby cen transferowych

Do 31 grudnia 2020 roku przepisy nie nakładały na polskich podatników obowiązku weryfikacji statusu „rzeczywistego właściciela” swoich kontrahentów, ani też miejsca ich lokalizacji. Obowiązki te sprowadzały się do zweryfikowania miejsca siedziby/zarządu kontrahenta. Natomiast wprowadzenie nowych przepisów spowodowało, że status „rzeczywistego właściciela” będzie kolejną przesłanką weryfikacyjną przy ustalaniu obowiązków dokumentacyjnych podatnika.

Zgodnie z ustawą o PIT i ustawą o CIT, właścicielem rzeczywistym jest podmiot, który otrzymuje należność dla własnej korzyści, w tym decyduje samodzielnie o jej przeznaczeniu i ponosi ryzyko ekonomiczne związane z jej całkowitą bądź częściową utratą. Ponadto, nie jest pośrednikiem, przedstawicielem, powiernikiem lub innym podmiotem zobowiązanym prawnie lub faktycznie do przekazania całości lub części należności innemu podmiotowi, a także prowadzi rzeczywistą działalność gospodarczą w kraju siedziby, jeżeli należności uzyskiwane są w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Powyższe definicja do tej pory funkcjonowała w polskim porządku prawnym na potrzeby podatku u źródła. Teraz jest również wykorzystywana w regulacjach w zakresie cen transferowych, jednak w szerszym zakresie – zarówno dla transakcji kosztowych, jak i przychodowych (na potrzeby podatku u źródła definicja obejmuje jedynie transakcje kosztowe). Zatem, polski podatnik musi z należytą starannością zweryfikować status prawny i faktyczny odbiorcy płatności, żeby potwierdzić, kto jest rzeczywistym właścicielem dokonywanej płatności.

Uwaga na zwiększone ryzyko i obowiązki administracyjne dla podmiotów niepowiązanych!

Wskazane powyżej obowiązki dotyczą zarówno podmiotów powiązanych, ale również niepowiązanych. Obecne przepisy znacząco zwiększyły obciążenie administracyjne prowadzenia działalności przez polskich podatników, w szczególności podatników nienależących do grup kapitałowych.

Ważne!
Należy mieć na uwadze, że niewypełnienie przez podatnika obowiązków w zakresie cen transferowych, w szczególności niezłożenie oświadczenia o cenach transferowych, złożenie oświadczenia po terminie albo poświadczenie w nim nieprawdy naraża osoby odpowiedzialne (najczęściej członków zarządu) na sankcje na gruncie osobistym. Możliwe kary obejmują m.in. kary finansowe czy zakaz wykonywania zawodu.

Nowe obowiązki - nowe problemy i wątpliwości…

Celem wprowadzonych przepisów miało być uszczelnienie podatkowe, a równocześnie walka z transferami zysków z Polski do rajów podatkowych. Czy Ministerstwo Finansów na pewno wzięło pod uwagę wpływ nowych przepisów dla polskich podatników?

Podczas XI Forum Cen Transferowych Ministerstwo Finansów podkreśliło, że zasadniczym problemem nie są płatności dokonywane bezpośrednio na rzecz podmiotów z rajów podatkowych. Dużo istotniejszym problemem w oczach polskiego fiskusa są struktury wykorzystujące transakcje z podmiotami z rajów pośrednio. Mimo przyjęcia takiego podejścia, polski ustawodawca wprowadził rozwiązania, które są często opiniowane przez ekspertów jako kontrowersyjne i niedostosowane do osiągnięcia wskazanych celów. Należy pamiętać, że na samym końcu wszystkich procesów legislacyjnych jest polski podatnik, który przy obecnym stanie prawnym został obciążony obowiązkami niewspółmiernymi do wyznaczonego przez Ministerstwo Finansów celu. Ponadto, kontrowersyjnym jest to, że polski fiskus koncentruje tak dużo uwagi na transakcjach kontrahentów polskich podatników z podmiotami z rajów podatkowych, przez co chce mieć kontrolę, a przynajmniej chce otrzymywać informacje o transakcjach, które de facto powinny być przedmiotem zainteresowania jurysdykcji podatkowych, których bezpośrednie transfery do rajów podatkowych dotyczą.

Zatem, jak polski podatnik ma zweryfikować, czy jego kontrahent w danym roku podatkowym zawarł transakcję z podmiotem z raju, skoro ustawodawca nie daje mu prawnych narzędzi do uzyskania oświadczenia od kontrahenta? Jak ustalić kim jest właściciel rzeczywisty ? Co polski podatnik może zrobić, żeby zabezpieczyć się przed ryzykami związanymi z odpowiedzialnością, jaką ponosi za niewypełnienie wszystkich swoich obowiązków w zakresie cen transferowych?

Warto już teraz warto zadbać o weryfikację rzeczywistego właściciela przy zawieraniu transakcji z kontrahentami, ponieważ opisywane wyżej obowiązki obejmują transakcje realizowane już od 1 stycznia 2021 roku.

Marta Pabjańska, Senior Analyst w Enodo Advisors

Więcej na ten temat podczas bezpłatnego webinarium "Podatki 2021: osobista odpowiedzialność członków zarządu na nowo", na które serdecznie zapraszamy 24 czerwca 2021 r.