Podróże służbowe pracowników i przedsiębiorców – rozliczenia podatkowe

Od 1 marca 2013 r. obowiązywać będzie rozporządzenie z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej - jedno rozporządzenie dotyczyć będzie zarówno delegacji krajowych, jak i zagranicznych.

Obecnie zasady ustalania i rozliczania należności za podróże służbowe odbywane przez pracowników sfery budżetowej na obszarze kraju, jak i poza jego granicami regulują dwa rozporządzenia, wydane przez ministra właściwego do spraw pracy na podstawie art. 77⁵ § 2 Kodeksu pracy.

Od 1 stycznia 2003 r. obowiązują w tym zakresie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej:

- na obszarze kraju (Dz. U. Nr 236, poz. 1990. z późn. zm.),

- poza granicami kraju (Dz. U. Nr 236. poz. 1991. z późn. zm.).

Więcej na temat nowych stawek diet, ryczałtów i innych należności z tytułu podróży służbowych od 1 marca 2013 r. w tekście Podróże służbowe 2013

Mimo, że ww. przepisy dotyczą tytularnie sfery budżetowej, to jednak mają duże znaczenia również poza tą sferą.

Na podstawie art. 77⁵ § 3-4 Kodeksu pracy pracodawcy spoza sfery budżetowej mogą ustalać we własnym zakresie warunki wypłacania pracownikom należności z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju i poza jego granicami - w tym także diet - w drodze postanowień układu zbiorowego pracy, regulaminu wynagradzania lub umowy o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu wynagradzania.

Jednak obowiązujące, u danego pracodawcy, zakładowe regulacje nie mogą ustalać diety za dobę podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju w wysokości niższej niż dieta z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju określona dla pracownika sfery budżetowej.

Jeśli zatem pracodawca ureguluje w regulaminie wynagradzania, czy układzie zbiorowym pracy problematykę należności za podróże służbowe, pracownik będzie uprawniony do zwrotu poniesionych wydatków na warunkach określonych w regulacjach zakładowych bądź na warunkach określonych w umowie o pracę.

W przypadku gdy układ zbiorowy pracy, regulamin wynagradzania lub umowa o pracę nie zawiera postanowień, o których mowa wyżej, pracownikowi przysługują należności na pokrycie kosztów podróży służbowej odpowiednio według przepisów ww. rozporządzeń Ministra Pracy i Polityki Społecznej (art. 77⁵ § 5 k.p.).

Warto wiedzieć, że zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 16 lit. a) ustawy o PIT, wolne od podatku dochodowego są diety i inne należności za czas podróży służbowej pracownika, do wysokości określonej w odrębnych ustawach lub w przepisach wydanych przez ministra właściwego do spraw pracy w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju.

Ponadto diety i inne należności za czas podróży służbowej pracownika nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (§ 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe – Dz. U. Nr 161, poz. 1106, z późn. zm.), do wysokości określonej w przepisach wydanych przez ministra właściwego do spraw pracy w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju.

Tak więc jeżeli pracodawca przyzna pracownikom wyższe stawki diet i innych należności z tytułu podróży, niż ustalone w ww. rozporządzeniach (od 1 marca 2013 w jednym ww. rozporządzeniu), to nadwyżka ponad te limity będzie stanowiła przychód pracownika ze stosunku pracy. Pracodawca będzie musiał wtedy od tej nadwyżki  pobrać zaliczkę na PIT oraz naliczyć składki ZUS.

Natomiast kwoty wypłacone z tego tytułu firma zaliczy do kosztów uzyskania przychodów w pełnej wysokości - nawet jeżeli przekraczają limity określone ww. rozporządzeniami.

Do wysokości należności określonych przepisami ww. rozporządzeń Ministra Pracy i Polityki Społecznej odwołują się także inne zwolnienia od podatku dochodowego, w tym:

- diety i inne należności za czas podróży osoby niebędącej pracownikiem (art. 21 ust. 1 pkt 16 lit. b ustawy o PIT),

- dodatek za rozłąkę przysługujący na podstawie odrębnych ustaw, przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw lub układów zbiorowych pracy (art. 21 ust. 1 pkt 18 ustawy o PIT),

- część przychodów osób posiadających nieograniczony obowiązek podatkowy przebywających czasowo za granicą i uzyskujących przychody z pracy (art. 21 ust. 1 pkt 20 ustawy o PIT) lub dochody z tytułu stypendiów (art. 21 ust. 1 pkt 23a lit. a) ustawy o PIT).

Zwrot kosztów wyżywienia w delegacji zamiast diet – zwolnienie z PIT

Ponadto, koszty uzyskania przychodów stanowi wartość diet z tytułu podróży służbowych osób prowadzących działalność gospodarczą i osób z nimi współpracujących w części nieprzekraczającej wysokości diet przysługujących pracownikom, określonej w przepisach Ministra Pracy i Polityki Społecznej (art. 23 ust. 1 pkt 52 ustawy PIT).

Z uwagi m.in. na powyższe uregulowania przedsiębiorcy i pracodawcy oczekiwali od dawna stosownego podwyższenia, przez ministra właściwego do spraw pracy, stawek należności przysługujących pracownikom sfery budżetowej (na podstawie art. 77⁵ § 2 k.p.) pomimo, iż w trybie określonym przepisami art. 77⁵ § 3 i 4 k.p., pracodawcy spoza sfery budżetowej mogą ustalać wyższe stawki diet i innych należności, niż mające zastosowanie do pracowników sfery budżetowej.

Dobrze się więc stało, że wreszcie doszło do podpisania podwyższającego te limity rozporządzenia z 29 stycznia 2013 r. Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju.