Jakie są skutki podatkowe udzielenia pożyczki bezgotówkowej?

Tak wynika z orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego z 26 listopada 2010 r. (II FSK 1301/09).

Sprawa dotyczyła umowy pożyczki udzielonej spółce przez spółkę komandytową z siedzibą w Stanach Zjednoczonych. Przekazanie środków pieniężnych nastąpiło bezgotówkowo, za pośrednictwem przelewu. Od umowy tej zapłacony został podatek od czynności cywilnoprawnych.

Następnie spółka wniosła o zwrot nadpłaty. W jej ocenie, w świetle art. 1 ust. 4 ustawy o PCC umowa pożyczki podlega podatkowi tylko wówczas, gdy wszystkie prawa majątkowe będące jej przedmiotem są wykonywane na terytorium Polski.

Spółka wyraziła przekonanie, że suma pieniężna jest swoistego rodzaju dobrem niematerialnym, a nie rzeczą, toteż w niniejszej sprawie przedmiotem pożyczki nie były pieniądze rozumiane jako rzeczy, lecz prawa majątkowe.

Skoro zatem opodatkowaniu podlega czynność prawna udzielenia pożyczki, to miejsce zamieszkania wierzyciela w momencie udzielania pożyczki (miejsce siedziby) powinno decydować o miejscu wykonania prawa majątkowego. W niniejszej sprawie miejscem tym były Stany Zjednoczone, a nie Polska.

Organ podatkowy odmówił stwierdzenia nadpłaty, stwierdzając, że przedmiotem umowy pożyczki nie są prawa majątkowe, lecz pieniądze traktowane jako rzeczy. Po wyczerpaniu toku instancyjnego sprawa trafiła do WSA, który przyznał rację podatnikowi.

Zdaniem sądu I instancji, pieniądze, jako znaki pieniężne (banknoty i bilon) mają określoną postać fizyczną, co upodabnia je do rzeczy, ale ich wartość nie wynika z cech materialnych tych znaków, lecz z nadanej pieniądzom zdolności do umarzania zobowiązań, czy wykonywania funkcji płatniczych. Pieniądz bankowy nie istnieje więc jako rzecz.

W ocenie sądu, umowa pożyczki pieniędzy podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, jeżeli prawo majątkowe, które jest jej przedmiotem, wykonywane jest na terytorium Polski.

W takim przypadku, dla oceny zaistnienia obowiązku podatkowego konieczne jest zastosowanie art. 1 ust. 4 pkt 1 in fine ustawy o PCC – gdyż przedmiotem umowy pożyczki pieniędzy jest prawo majątkowe.

Od powyższego wyroku organ podatkowy wniósł skargę kasacyjną, która została uwzględniona.

NSA stwierdził, że w niniejszej sprawie kluczowe jest udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy pieniądz bezgotówkowy może być przedmiotem umowy pożyczki w świetle art. 720 K.c.?

Zdaniem NSA, na to pytanie należy odpowiedzieć twierdząco. Przedmiotem pożyczki są "jednostki pieniężne", wyrażające pewną wartość ekonomiczną. Podkreślenia wymaga zatem, że przy pożyczce pieniężnej możliwe jest posłużenie się różnymi formami zapłaty (w gotówce, przez przelew bankowy, czy przelew elektroniczny).