Przestępstwa i wykroczenia skarbowe jako formy czynów zabronionych

Autopromocja

Kodeks karny skarbowy (kks) penalizuje czyny polegające na naruszaniu zakazów i nakazów prawa finansowego należącego do obszaru zadań Ministra Finansów, tj. prawa podatkowego, celnego, dewizowego oraz w zakresie gier hazardowych. W postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu karnego i Kodeksu postępowania karnego, jeżeli przepisy kks nie stanowią inaczej. We wszystkich sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe orzekają sądy powszechne albo sądy wojskowe, co wyłącza kompetencje administracyjnych organów finansowych do orzekania o winie i karze za przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe - poza możliwością nakładania przez finansowe organy postępowania przygotowawczego kary grzywny w drodze mandatu karnego na sprawców wykroczeń skarbowych.

Ponadto finansowe organy postępowania przygotowawczego mają uprawnienia do prowadzenia postępowań przygotowawczych w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe.

Większość spraw karnych skarbowych kończy się orzeczeniem o winie

Autopromocja

Praktyczny leksykon VAT 2024. Wszystko o zmianach w rozliczeniach VAT

Sprawdź

Finansowymi organami postępowania przygotowawczego są: urzędy skarbowe, inspektorzy kontroli skarbowej oraz urzędy celne. Z kolei organami nadrzędnymi nad finansowymi organami postępowania przygotowawczego są:

1) miejscowo właściwa izba celna - w sprawach należących do właściwości urzędu celnego,

2) miejscowo właściwa izba skarbowa - w sprawach należących do właściwości urzędu skarbowego, a jeżeli postępowanie przygotowawcze prowadzi inspektor kontroli skarbowej - Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej,

Autopromocja

Komplet 3 publikacji

Instrukcje księgowego. 100 praktycznych procedur z bazą narzędzi online

Sprawdź

3) minister właściwy do spraw finansów publicznych, jeżeli postanowienie lub zarządzenie wydała izba celna lub izba skarbowa.

Autopromocja

Ustawa o rachunkowości z komentarzem do zmian

Sprawdź

Przestępstwo skarbowe

Przestępstwem skarbowym jest czyn zabroniony przez kks pod groźbą kary grzywny określonej w stawkach dziennych, kary ograniczenia wolności lub kary pozbawienia wolności.

Wymierzając karę grzywny, sąd określa liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki dziennej. Jeżeli Kodeks nie stanowi inaczej, najniższa liczba stawek wynosi 10, najwyższa – 720, przy czym wysokość stawki dziennej nie może być niższa od jednej trzydziestej części minimalnego wynagrodzenia ani też przekraczać jej czterystukrotności.

Minimalne wynagrodzenie jest to wynagrodzenie za pracę ustalone na podstawie ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. Nr 200, poz. 1679, z późn. zm.). Z kolei zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 11 września 2015 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2016 r. (Dz.U.z 2015 r. poz. 1385), od dnia 1 stycznia 2016 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 1.850 zł.

Zatem w 2016 r. sąd może ustalić wysokość stawki dziennej w granicach od 61,666 zł (1/30 minimalnego wynagrodzenia) do 24.664,40 zł (400 x 1/30 minimalnego wynagrodzenia). Z kolei najniższa możliwa do orzeczenia przez sąd kara grzywny wynosi 616,66 zł (10 x najniższa stawka dzienna), natomiast najwyższa kara grzywny może wynieść 17.758.368 zł (720 x najwyższa stawka dzienna). Przy tym istotne jest, iż ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe.

Jeżeli kodeks nie stanowi inaczej, kara pozbawienia wolności trwa najkrócej 5 dni, najdłużej - 5 lat i wymierza się ją w dniach, miesiącach i latach.

Polecamy: Klauzula przeciw unikaniu opodatkowania – praktyczny poradnik

Wykroczenie skarbowe

Wykroczenie skarbowe jest to czyn zabroniony przez kks pod groźbą kary grzywny określonej kwotowo, jeżeli kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej albo wartość przedmiotu czynu nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia, tj. w 2016 r. kwoty 9.250 zł (5 x 1.850 zł).

Wykroczeniem skarbowym jest także inny czyn zabroniony, jeżeli kodeks tak stanowi.

Kara grzywny za popełnienie wykroczenia skarbowego może być wymierzona w granicach od jednej dziesiątej do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia, chyba że kodeks stanowi inaczej. Oznacza to, iż w 2016 r. najniższa kara grzywny za wykroczenie skarbowe wynosi 185,00 zł, natomiast najwyższa może wynieść 37.000 zł.

Ponadto za popełnienie wykroczenia skarbowego finansowy organ postępowania przygotowawczego może również nałożyć na sprawcę karę grzywny w drodze mandatu karnego w granicach nieprzekraczających podwójnej wysokości minimalnego wynagrodzenia, czyli do kwoty 3.700 zł.

Mandat karny za wykroczenia skarbowe

Wina w rozumieniu kodeksu karnego skarbowego

Niezbędnym warunkiem pociągnięcia sprawcy do odpowiedzialności karnej za przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe jest, obok wypełnienia przez sprawcę znamion przedmiotowych czynu zabronionego, zaistnienie elementu podmiotowego, tzn. udowodnienie sprawcy winy. Przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe można, co do zasady, popełnić wyłącznie umyślnie, a nieumyślnie jedynie wtedy, gdy kks tak stanowi. Czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi. Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć.

Należy dodatkowo zaznaczyć, że nie jest przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma.

Odpowiedzialność karno skarbowa w związku z utrudnianiem czynności sprawdzających

Zagadnienie zbiegu idealnego

W świetle kks, że jeżeli ten sam czyn będący przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym wyczerpuje zarazem znamiona przestępstwa lub wykroczenia określonego w przepisach karnych innej ustawy, stosuje się każdy z tych przepisów. Oznacza to, jak orzekł Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 24 marca 2009 r. o sygn. II AKa 210/08, że ten sam czyn może stanowić zarówno przestępstwo lub wykroczenie skarbowe (jedno), jak i przestępstwo lub wykroczenie powszechne (też jedno).

Stosowanie tego przepisu oznacza dopuszczalność prowadzenia dwóch postępowań oraz podwójnego skazania za ten sam czyn. Wówczas wykonaniu podlega tylko najsurowsza z kar, co nie stoi na przeszkodzie wykonaniu środków karnych lub innych środków orzeczonych na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów. Jeżeli obok kary najsurowszej, która podlega wykonaniu, orzeczono także karę grzywny, również ta kara podlega łącznemu wykonaniu. W razie orzeczenia obok kary najsurowszej kilku kar grzywny, łącznemu wykonaniu podlega tylko najsurowsza kara grzywny.

Podstawa prawna:

- ustawa z dnia 10 września 1999 r.- Kodeks karny skarbowy (ostatnia zmiana: Dz.U. z 2016 r., poz. 1228)