REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Odpowiedzialność karno skarbowa w związku z utrudnianiem czynności sprawdzających

Rafał Mikołajewski
prawnik, doradca podatkowy
Odpowiedzialność karno skarbowa w związku z utrudnianiem czynności sprawdzających
Odpowiedzialność karno skarbowa w związku z utrudnianiem czynności sprawdzających
Fotolia

REKLAMA

REKLAMA

Organy skarbowe często w swojej praktyce próbują w ramach czynności sprawdzające zebrać materiał dowodowy wykraczające poza regułę określoną dla tego postępowania.

Za przykład może służyć wezwania podatnika na podstawie art. 155 § 1 oraz art. 272  ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. 2015 r., poz. 613) w związku z art. 87 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towaru i usług (Dz.U. z 2011 r., nr 177, poz. 1054 ze zm.) Naczelnik Urzędu Skarbowego zawiadamia stronę postępowania, że w ramach przysługujących mu uprawnień dokonuje czynności sprawdzających w zakresie poprawności złożonej deklaracji VAT-7, gdyż podatnik wykazał nabycie towarów i usług zaliczanych do środków trwałych. Ponadto został on wezwany do przedstawienia ewidencji sprzedaży, zakupów i faktur dotyczących nabycia środków trwałych oraz pozostałych nabyć.

REKLAMA

Autopromocja

Jednym słowem wezwany ma dostarczyć do siedziby organu skarbowego dowody, wykraczające poza zakres czynności organu podatkowego, w sytuacji, gdy taki obowiązek nie wynika z istoty przeprowadzanych przez organ działań.

W momencie odmowy dostarczenia określonych dowodów Naczelnik Urzędu Skarbowego na podstawie art. 129 kpk w związku z art. 113 § 1 kks wszczyna postępowanie mające na celu wykazanie, że podatnik jest sprawcą wykroczenia skarbowego wynikającego z art. 83 § 2 w zw. z art. 6 § 2 w zw. z art. 9 § 3 ustawy z dnia 10 września 1999 r., kodeks karny skarbowy (Dz. U. z 1999 r., Nr 83, poz. 930 z późn. zm.).

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Większość spraw karnych skarbowych kończy się orzeczeniem o winie

Odnosząc się do postępowania organu skarbowego należy wskazać na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z którego wynika, że czynności sprawdzających nie można utożsamiać z postępowaniem dowodowym w postępowaniu podatkowym (Wyrok NSA II FSK 210/08).

Jak widać, organy skarbowe zdają się nie zauważać tego w swoim działaniu.

Strona odmawiająca zachowania wynikającego z dyspozycji żądania naraża się na postępowanie karno skarbowe.

W przedstawionej sytuacji Naczelnik Urzędu Skarbowego chcąc wykazać podatnikowi podstawę odpowiedzialności za wykroczenie  z art. 83 k.k.s. powinien ocenić czy w takiej sytuacji jego zachowanie jest działaniem podjętym z zamiarem bezpośrednim, kierunkowym.

Znamię udaremnienia lub utrudniania należy przeanalizować w kontekście przeprowadzanych przez organ skarbowy czynności oraz określonego zachowaniem podatnika powodującego skutek w postaci jego odpowiedzialności z tytułu wykroczenia.

Przesłuchanie świadka w postępowaniu podatkowym - obowiązki organu podatkowego

Tym samym, jeżeli podatnik odmawia dostarczenia dokumentów określonych w wezwaniu uzasadniając to odmienną interpretacją w zakresie obszaru kontroli dokumentów w danej procedurze, tj. czynności sprawdzających, gdyż jego zdaniem nie może to mieć miejsca, można jedynie uznać, że organ podatkowy nie uzyskał informacji. Zachowanie podatnika w takiej sytuacji nie stanowi znamion utrudniania czy też udaremniania prowadzonego postępowania. Organ podatkowy nie może przyjąć, że w związku z odmową dostarczenia dokumentacji zachowanie podatnika nacechowane jest celowym utrudnianiem czy też udaremnianiem podjętych przez niego czynności.

Skoro z istoty czynności sprawdzających nie wynika obowiązek zachowania o jakie wnosi organ skarbowy, tym samym nie może być mowy o utrudnianiu czy też udaremnianiu czynności powodujących odpowiedzialność karno skarbową wezwanego podmiotu.

Trzeba mieć na uwadze, że regulacje prawne określone w dziale IV Postępowanie podatkowe jednoznacznie wskazują, że organy podatkowe działają na podstawie przepisów prawa. Natomiast z art. 121 §1 o.p. wynika, że  postępowanie podatkowe powinno być prowadzone w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych.


Należy także zaznaczyć, że organy podatkowe podejmując swoje czynności powinny wyjaśnić  stronom zasadność przesłanek, którymi kierują się przy załatwianiu sprawy, aby w miarę możliwości doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez stosowania środków przymusu. Czy w takiej sytuacji działanie następcze organu podatkowego polegające na wszczęciu postępowania karno skarbowego ma stanowić element przymusu, za pomocą którego organ skarbowy uzyska wiedzę w sposób nie budzący zaufanie obywateli?

Skoro z art. 180 o.p. § 1 wynika, że jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem, to nie można kierować się regułą zbierania materiału dowodowego w sprzeczności z istotą czynności sprawdzających.

Zastanawiające jest w tym momencie odniesienie do art. 181 o.p., w którym to ustawodawca określił, iż dowodami w postępowaniu podatkowym mogą być księgi podatkowe, deklaracje złożone przez stronę, zeznania świadków, opinie biegłych, materiały i informacje zebrane  w wyniku oględzin, informacje podatkowe oraz inne dokumenty zgromadzone w toku czynności sprawdzających lub kontroli podatkowej.

W związku z powyższym nasuwa się pytanie, jakie to są inne dokumenty zebrane w ramach czynności sprawdzających, mające służyć za dowód uwzględniając możliwości ich zebrania w ramach tej procedury?

Działania wywiadu skarbowego

Naczelnik Urzędu Skarbowego wskazując na odpowiedzialność karno skarbową podatnika wynikającą z art. 83 kks powinien określić, czy czyn jaki mu pragnie przypisać jako bezwzględny warunek jego odpowiedzialności jest w logicznej relacji prawdziwości twierdzeń uwzględniających założenia oraz istotę czynności sprawdzających.

Powyższe powinno stanowić uzasadnienie organu podatkowego do wszczęcia postępowania o wykroczenie skarbowe pozwalające uznać, że czyn został popełniony, w przeciwnym razie można uznać, że mamy do czynienia z działaniem poza granicami regulacji prawnych mający na celu wyegzekwowania żądania określonego w wezwaniu.

Podejmując działania w zakresie odpowiedzialności karno skarbowej podatnika organ podatkowy powinien dokonać analizy zależności pomiędzy ustalonym faktem za pomocą dowodów przysługujących mu w ramach czynności sprawdzających a także stosowaniem prawa bezpośrednio wynikającego z istoty tych czynności.

To od organu podatkowego wymaga się znajomości norm prawnych oraz wykładni prawa materialnego tak, aby mógł on jednoznacznie rozstrzygnąć, że mamy po stronie podatnika z działaniem skutkującym odpowiedzialnością karno skarbową, gdyż to na nim spoczywa materialny ciężar udowodnienia wykroczenia mającego miejsce podczas czynności sprawdzających. Swoboda uznania dowodu zachowania podatnika, oceniająca czy zachodzą przesłanki odpowiedzialności karno skarbowej może dotyczyć jedynie dowodu rozumianego jako argumentu uzasadniającego podjęte przez organ skarbowy czynności jedynie w przedmiocie regulacji zawartych w art. 272 o.p.

Tym samym organ podatkowy, dokonując przedmiotu dowodzenie w zakresie odpowiedzialności podatnika, powinien objąć w swoim działaniu analizę czynu zarzucanego wskazanemu podmiotowi w kontekście okoliczności podmiotowych warunkujących odpowiedzialnością sprawcy czynu.

Uwzględniając praktykę organów podatkowych w tym zakresie, można stwierdzić, że nie zawsze ma to miejsce. Być może wynika to z faktu, iż w postępowaniu podatkowym rozgraniczenie między faktem a prawem w znaczeniu przedmiotowym i podmiotowym ma mniejsze znaczenie, z tego względu, że reguła „facta probantur, iura novit curia” - (okoliczności faktyczne wymagają udowodnienia, a przepisy prawa są sądowi znane), nie obowiązuje w takim zakresie jak w postępowaniu cywilnym czy karnym, co i tak nie usprawiedliwia działań podejmowanych przez organ skarbowy. Tym bardziej, że reguła wynikająca z art. 121 § 2 o.p., nie wyłącza możliwości „wykorzystania nieznajomości prawa” na niekorzyść podatnika, chociażby ze względu na obowiązek udzielania  przez organ podatkowy niezbędnych wyjaśnień i informacji oraz zasadności przesłanek jakim kieruje przy załatwieniu spraw określonych w art. 124 o.p.

Etyczne granice działań pełnomocników w sprawach podatkowych i karnoskarbowych – cz. I

Z istoty czynności sprawdzających, wynika, że niedopuszczalne jest gromadzenie innych dowodów niż dowodów dotyczących terminowości składania deklaracji i wpłacania podatków oraz oceny formalnej poprawności złożonych dokumentów.

Czynności sprawdzające mają przede wszystkim na celu odformalizowanie postępowania, weryfikację poprawności złożonych dokumentów przez podatnika oraz usuwanie błędów o mniejszym znaczeniu.


Ujęty w art. 272 o.p. zwrot „ ustalenie stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z przedstawionymi dokumentami”, jest pojęciem otwartym o szerokim polu interpretacji stwarzającym możliwości wykraczania poza istotę czynności sprawdzających.

Powoduje to także, możliwość obejścia przez organ podatkowy prawa wynikającego z art.83 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej określającego czas trwania kontroli u przedsiębiorcy w danym roku kalendarzowym, co zresztą jest przez organy skarbowe wykorzystywane w swojej praktyce.

Zwrócić należy też uwagę, że organ podatkowy nie wypowiada się w zakresie zebranego materiału.

Ponadto z art. 272 pkt 1 i 2 oraz art. 274 o.p wynikają czynności korekt pod nadzorem obliczeń zobowiązań podatkowych dokonywanych przez podmiot sprawdzany w ramach czynności sprawdzających.

Należy też dodać, iż obowiązujące regulacje prawne określone w art. 272 pkt 3 są w istocie postępowaniem dowodowym nie odpowiadającym założeniom koncepcji czynności sprawdzających. Wiadomo, że każda deklaracja, zeznanie, czy też oświadczenie majątkowe obejmuje wszystkie zdarzenia prawne powodujące ich sporządzane.

Oceniając praktykę organów skarbowych można stwierdzić, że niektóre działania wykraczające poza procedurę czynności sprawdzających są nieuzasadnione i mogą powodować nieograniczoną kontrolę danych związanych ze sporządzeniem wymienionych dokumentów. Odbiegają one także od istoty tych czynności.

Badanie dokumentów staje się praktycznie takie same jakie przewidziano dla postępowania dowodowego unormowanego w części dotyczącej postępowania podatkowego, które może mieć  jeszcze szerszy zakres w przypadku, gdy podatnik skorzystał z przysługujących mu ulg podatkowych lub zwrotów podatków.

W ten oto sposób procedura czynności sprawdzających staje się dodatkowym sposobem przeprowadzenia postępowania dowodowego, które następnie może być wykorzystane w postępowaniu podatkowym. Należy to oceniać jako niezgodne z sensem czynności sprawdzających, gdyż zachodzi obawa, że czynności sprawdzające przekształcą się w pełne postępowanie kontrolne, a następnie podatkowe.

Natomiast czynności sprawdzające będą tylko z nazwy. W takiej sytuacji organy skarbowe mogą przeprowadzać pełne postępowanie dowodowe bez wszczęcia procedur dla nich przewidzianych .

To z kolei może powodować negatywne konsekwencje, chociażby ze względu na fakt, że nie obowiązują w takim przypadku żadne terminy ani zasady postępowania.

Ponadto organ podatkowy, dokonując badania dokumentów w zakresie ich zgodności, nie ma obowiązku wyciągnięcia konsekwencji z badanych dokumentów w przypadku stwierdzenia błędów, co w przyszłości może mieć także swoje negatywne konsekwencje.

Dostrzeżone błędy mogą być odłożone na okres późniejszy do postępowania kontrolnego lub podatkowego.

Podsumowując regulacje prawne, które miały przynieść korzystne rozwiązania dla podatnika w ramach instytucji czynności sprawdzających w sytuacji działań opisanych i podejmowanych przez organ skarbowy nie spełniają oczekiwań. Nie przynoszą korzyści jakie miały spełniać w swoim założeniu, można nawet stwierdzić, iż stanowią one pewnego rodzaju zagrożenie.

Autor: Rafał Mikołajewski, prawnik, doradca podatkowy

Podyskutuj o tym na naszym FORUM

Autopromocja

REKLAMA

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:

REKLAMA

QR Code
Podatek PIT - część 2
certificate
Jak zdobyć Certyfikat:
  • Czytaj artykuły
  • Rozwiązuj testy
  • Zdobądź certyfikat
1/9
Są kosztem uzyskania przychodu:
koszty reprezentacji, w szczególności poniesione na usługi gastronomiczne, zakup żywności oraz napojów, w tym alkoholowych
udzielone pożyczki, w tym stracone pożyczki
wydatki na wystrój wnętrza biurowego nie będące wydatkami reprezentacyjnymi
wpłaty dokonywane do pracowniczych planów kapitałowych, o których mowa w ustawie o pracowniczych planach kapitałowych – od nagród i premii wypłaconych z dochodu po opodatkowaniu podatkiem dochodowym
Następne
Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Pracownik może czasem nie wykonywać pracy i zachować prawo do wynagrodzenia. W jakich przypadkach?

Wynagrodzenie jest – co do zasady - świadczeniem przysługującym w zamian za świadczoną przez pracownika pracę (czyli wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną). Za czas niewykonywania pracy pracownik ma prawo do wynagrodzenia, jeżeli wynika to z przepisów prawa pracy.

Zmiana zasad wysyłania pocztą pism (urzędowych, podatkowych, sądowych) z zachowaniem terminu. Łatwiej będzie też uzyskać oprocentowanie nadpłat

Do Sejmu trafił już rządowy projekt nowelizacji Ordynacji podatkowej i kilku innych ustaw, który ma na celu dostosowania polskiego prawa do dwóch wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE). Nowe przepisy przewidują, że m.in. w procedurze podatkowej, administracyjnej, cywilnej, można będzie nadać pismo (z zachowaniem terminu) do urzędu u dowolnego operatora pocztowego, a nie jak do tej pory tylko za pośrednictwem Poczty Polskiej. Zmienione omawianą nowelizacją przepisy zapewnią też oprocentowanie nadpłat powstałych w wyniku orzeczeń TSUE lub TK za okres od dnia powstania nadpłaty do dnia jej zwrotu, niezależnie od czasu złożenia wniosku o zwrot nadpłaty.

Bałagan w dokumentach firmy? Sprawdź, jak skutecznie nad nimi zapanować

Papierowy bałagan w dokumentacji firmowej. Dlaczego tradycyjne przechowywanie dokumentów sprawia tyle problemów? Co musisz wiedzieć, aby to zmienić?

Ile wyniesie rata kredytu po obniżce stóp procentowych o 0,5 pp, 0,75 pp, 1 pp.? Jak wzrośnie zdolność kredytowa? Stopy NBP spadną dopiero w II połowie 2025 r.?

Rada Polityki Pieniężnej na posiedzeniu w dniach 15-16 stycznia 2024 r. utrzymała wszystkie stopy procentowe NBP na niezmienionym poziomie. RPP nie zmieniła poziomu stóp procentowych w styczniu 2025 r. Rankomat.pl zwraca jednak uwagę, że jest szansa na to, że w 2025 roku (raczej w II połowie) stopy spadną o 0,75 p.p. (punkt procentowy). To wywołałoby spadek raty przeciętnego kredytu o 196 zł i wzrost zdolności kredytowej. Okazuje się, że bankach obniżki już się zaczęły i to nie tylko w przypadku lokat, ale również kredytów. Jak wynika z danych NBP, średnie oprocentowanie lokat założonych w listopadzie (najnowsze dostępne dane) spadło poniżej 4% po raz pierwszy od maja 2022 r. Średnie oprocentowanie kredytów hipotecznych również było najniższe od maja 2022 r. i wyniosło 7,35%. Zauważalnie staniały nawet kredyty konsumpcyjne, których RRSO po raz pierwszy od grudnia 2021 r. spadło poniżej 13%.

REKLAMA

E-akta osobowe pracowników: co muszą zawierać i jak je prowadzić?

Elektroniczna forma akt osobowych, czyli e-akta, staje się coraz bardziej popularna, oferując wygodę, efektywność i oszczędność czasu. Ale czym właściwie są e-akta osobowe pracowników i jak je prawidłowo prowadzić?

Procedura VAT-OSS – na czym polega, jak stosować i dlaczego warto. Jak wypełnić zgłoszenie VIU-R

Wprowadzenie procedury VAT-OSS (One Stop Shop – co można przetłumaczyć jako: Sklep w jednym miejscu), to istotne uproszczenie rozliczeń podatkowych dla firm prowadzących działalność transgraniczną w Unii Europejskiej. Procedura ta umożliwia przedsiębiorcom rozliczać w jednym miejscu podatek VAT z tytułu sprzedaży towarów i usług na rzecz konsumentów w innych krajach UE. Pozwala to na uniknięcie skomplikowanych procesów rejestracji i rozliczeń w każdym państwie członkowskim oddzielnie.

Automatyzacja i sztuczna inteligencja w księgowości: przykłady konkretnych zastosowań. System wykryje oszusta i fałszywego dostawcę

Automatyzacja procesów finansowych (w tym zastosowanie sztucznej inteligencji) już teraz pomaga przedsiębiorcom oszczędzać czas, redukować koszty oraz minimalizuje ryzyko błędów. I choć jej korzyści odkrywają głównie najwięksi rynkowi gracze, wkrótce te narzędzia mogą stać się niezbędnym elementem każdej firmy, chociażby ze względu na ich nieocenioną pomoc w wykrywaniu cyberoszustw. O tym, dlaczego automatyzacja w księgowości jest niezbędna, mówi Marzena Janta-Lipińska, ekspertka ds. podatków, specjalizująca się w księgowości zewnętrznej i propagatorka nowoczesnych, elastycznych rozwiązań z zakresu usług operacyjnych, zgodności z przepisami i sprawozdawczości.

Świetna wiadomość dla podatników. Chodzi o odsetki z urzędu skarbowego

Odsetki od nadpłat podatkowych będą naliczane już od dnia ich powstania aż do momentu zwrotu – taką zmianę przewiduje projekt nowelizacji ordynacji podatkowej przyjęty przez rząd. Co jeszcze ulegnie zmianie?

REKLAMA

Podatek od nieruchomości w 2025 r. Budynek i budowla inaczej definiowane, przesunięcie złożenia deklaracji DN-1 i inna stawka dla garaży

Budynek i budowla zmieniły od początku 2025 r. swoje definicje w podatku od nieruchomości.  Do tej pory podatnicy posługiwali się uregulowaniami pochodzącymi z prawa budowlanego, dlatego wprowadzenie przepisów regulujących te kwestie bezpośrednio w przepisach podatkowych to spora zmiana. Sprawdzamy, w jaki sposób wpłynie ona na obowiązki podatkowe polskich przedsiębiorców. 

Tsunami zmian podatkowych – kto ucierpi najbardziej?

Rok 2025 przynosi kolejną falę zmian podatkowych, które dotkną zarówno najmniejszych przedsiębiorców, jak i największe firmy. Eksperci alarmują, że brak stabilności prawa zagraża inwestycjom w Polsce, a wprowadzenie nowych przepisów w pośpiechu prowadzi do kosztownych błędów. Czy czeka nas poprawa w zakresie przewidywalności i uproszczenia systemu fiskalnego?

REKLAMA