REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Odpowiedzialność karno skarbowa w związku z utrudnianiem czynności sprawdzających

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Rafał Mikołajewski
prawnik, doradca podatkowy
Odpowiedzialność karno skarbowa w związku z utrudnianiem czynności sprawdzających
Odpowiedzialność karno skarbowa w związku z utrudnianiem czynności sprawdzających
Fotolia

REKLAMA

REKLAMA

Organy skarbowe często w swojej praktyce próbują w ramach czynności sprawdzające zebrać materiał dowodowy wykraczające poza regułę określoną dla tego postępowania.

Za przykład może służyć wezwania podatnika na podstawie art. 155 § 1 oraz art. 272  ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. 2015 r., poz. 613) w związku z art. 87 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towaru i usług (Dz.U. z 2011 r., nr 177, poz. 1054 ze zm.) Naczelnik Urzędu Skarbowego zawiadamia stronę postępowania, że w ramach przysługujących mu uprawnień dokonuje czynności sprawdzających w zakresie poprawności złożonej deklaracji VAT-7, gdyż podatnik wykazał nabycie towarów i usług zaliczanych do środków trwałych. Ponadto został on wezwany do przedstawienia ewidencji sprzedaży, zakupów i faktur dotyczących nabycia środków trwałych oraz pozostałych nabyć.

REKLAMA

Autopromocja

Jednym słowem wezwany ma dostarczyć do siedziby organu skarbowego dowody, wykraczające poza zakres czynności organu podatkowego, w sytuacji, gdy taki obowiązek nie wynika z istoty przeprowadzanych przez organ działań.

W momencie odmowy dostarczenia określonych dowodów Naczelnik Urzędu Skarbowego na podstawie art. 129 kpk w związku z art. 113 § 1 kks wszczyna postępowanie mające na celu wykazanie, że podatnik jest sprawcą wykroczenia skarbowego wynikającego z art. 83 § 2 w zw. z art. 6 § 2 w zw. z art. 9 § 3 ustawy z dnia 10 września 1999 r., kodeks karny skarbowy (Dz. U. z 1999 r., Nr 83, poz. 930 z późn. zm.).

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Większość spraw karnych skarbowych kończy się orzeczeniem o winie

Odnosząc się do postępowania organu skarbowego należy wskazać na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z którego wynika, że czynności sprawdzających nie można utożsamiać z postępowaniem dowodowym w postępowaniu podatkowym (Wyrok NSA II FSK 210/08).

Jak widać, organy skarbowe zdają się nie zauważać tego w swoim działaniu.

Strona odmawiająca zachowania wynikającego z dyspozycji żądania naraża się na postępowanie karno skarbowe.

W przedstawionej sytuacji Naczelnik Urzędu Skarbowego chcąc wykazać podatnikowi podstawę odpowiedzialności za wykroczenie  z art. 83 k.k.s. powinien ocenić czy w takiej sytuacji jego zachowanie jest działaniem podjętym z zamiarem bezpośrednim, kierunkowym.

Znamię udaremnienia lub utrudniania należy przeanalizować w kontekście przeprowadzanych przez organ skarbowy czynności oraz określonego zachowaniem podatnika powodującego skutek w postaci jego odpowiedzialności z tytułu wykroczenia.

Przesłuchanie świadka w postępowaniu podatkowym - obowiązki organu podatkowego

Tym samym, jeżeli podatnik odmawia dostarczenia dokumentów określonych w wezwaniu uzasadniając to odmienną interpretacją w zakresie obszaru kontroli dokumentów w danej procedurze, tj. czynności sprawdzających, gdyż jego zdaniem nie może to mieć miejsca, można jedynie uznać, że organ podatkowy nie uzyskał informacji. Zachowanie podatnika w takiej sytuacji nie stanowi znamion utrudniania czy też udaremniania prowadzonego postępowania. Organ podatkowy nie może przyjąć, że w związku z odmową dostarczenia dokumentacji zachowanie podatnika nacechowane jest celowym utrudnianiem czy też udaremnianiem podjętych przez niego czynności.

Skoro z istoty czynności sprawdzających nie wynika obowiązek zachowania o jakie wnosi organ skarbowy, tym samym nie może być mowy o utrudnianiu czy też udaremnianiu czynności powodujących odpowiedzialność karno skarbową wezwanego podmiotu.

Trzeba mieć na uwadze, że regulacje prawne określone w dziale IV Postępowanie podatkowe jednoznacznie wskazują, że organy podatkowe działają na podstawie przepisów prawa. Natomiast z art. 121 §1 o.p. wynika, że  postępowanie podatkowe powinno być prowadzone w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych.


Należy także zaznaczyć, że organy podatkowe podejmując swoje czynności powinny wyjaśnić  stronom zasadność przesłanek, którymi kierują się przy załatwianiu sprawy, aby w miarę możliwości doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez stosowania środków przymusu. Czy w takiej sytuacji działanie następcze organu podatkowego polegające na wszczęciu postępowania karno skarbowego ma stanowić element przymusu, za pomocą którego organ skarbowy uzyska wiedzę w sposób nie budzący zaufanie obywateli?

Skoro z art. 180 o.p. § 1 wynika, że jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem, to nie można kierować się regułą zbierania materiału dowodowego w sprzeczności z istotą czynności sprawdzających.

Zastanawiające jest w tym momencie odniesienie do art. 181 o.p., w którym to ustawodawca określił, iż dowodami w postępowaniu podatkowym mogą być księgi podatkowe, deklaracje złożone przez stronę, zeznania świadków, opinie biegłych, materiały i informacje zebrane  w wyniku oględzin, informacje podatkowe oraz inne dokumenty zgromadzone w toku czynności sprawdzających lub kontroli podatkowej.

W związku z powyższym nasuwa się pytanie, jakie to są inne dokumenty zebrane w ramach czynności sprawdzających, mające służyć za dowód uwzględniając możliwości ich zebrania w ramach tej procedury?

Działania wywiadu skarbowego

Naczelnik Urzędu Skarbowego wskazując na odpowiedzialność karno skarbową podatnika wynikającą z art. 83 kks powinien określić, czy czyn jaki mu pragnie przypisać jako bezwzględny warunek jego odpowiedzialności jest w logicznej relacji prawdziwości twierdzeń uwzględniających założenia oraz istotę czynności sprawdzających.

Powyższe powinno stanowić uzasadnienie organu podatkowego do wszczęcia postępowania o wykroczenie skarbowe pozwalające uznać, że czyn został popełniony, w przeciwnym razie można uznać, że mamy do czynienia z działaniem poza granicami regulacji prawnych mający na celu wyegzekwowania żądania określonego w wezwaniu.

Podejmując działania w zakresie odpowiedzialności karno skarbowej podatnika organ podatkowy powinien dokonać analizy zależności pomiędzy ustalonym faktem za pomocą dowodów przysługujących mu w ramach czynności sprawdzających a także stosowaniem prawa bezpośrednio wynikającego z istoty tych czynności.

To od organu podatkowego wymaga się znajomości norm prawnych oraz wykładni prawa materialnego tak, aby mógł on jednoznacznie rozstrzygnąć, że mamy po stronie podatnika z działaniem skutkującym odpowiedzialnością karno skarbową, gdyż to na nim spoczywa materialny ciężar udowodnienia wykroczenia mającego miejsce podczas czynności sprawdzających. Swoboda uznania dowodu zachowania podatnika, oceniająca czy zachodzą przesłanki odpowiedzialności karno skarbowej może dotyczyć jedynie dowodu rozumianego jako argumentu uzasadniającego podjęte przez organ skarbowy czynności jedynie w przedmiocie regulacji zawartych w art. 272 o.p.

Tym samym organ podatkowy, dokonując przedmiotu dowodzenie w zakresie odpowiedzialności podatnika, powinien objąć w swoim działaniu analizę czynu zarzucanego wskazanemu podmiotowi w kontekście okoliczności podmiotowych warunkujących odpowiedzialnością sprawcy czynu.

Uwzględniając praktykę organów podatkowych w tym zakresie, można stwierdzić, że nie zawsze ma to miejsce. Być może wynika to z faktu, iż w postępowaniu podatkowym rozgraniczenie między faktem a prawem w znaczeniu przedmiotowym i podmiotowym ma mniejsze znaczenie, z tego względu, że reguła „facta probantur, iura novit curia” - (okoliczności faktyczne wymagają udowodnienia, a przepisy prawa są sądowi znane), nie obowiązuje w takim zakresie jak w postępowaniu cywilnym czy karnym, co i tak nie usprawiedliwia działań podejmowanych przez organ skarbowy. Tym bardziej, że reguła wynikająca z art. 121 § 2 o.p., nie wyłącza możliwości „wykorzystania nieznajomości prawa” na niekorzyść podatnika, chociażby ze względu na obowiązek udzielania  przez organ podatkowy niezbędnych wyjaśnień i informacji oraz zasadności przesłanek jakim kieruje przy załatwieniu spraw określonych w art. 124 o.p.

Etyczne granice działań pełnomocników w sprawach podatkowych i karnoskarbowych – cz. I

Z istoty czynności sprawdzających, wynika, że niedopuszczalne jest gromadzenie innych dowodów niż dowodów dotyczących terminowości składania deklaracji i wpłacania podatków oraz oceny formalnej poprawności złożonych dokumentów.

Czynności sprawdzające mają przede wszystkim na celu odformalizowanie postępowania, weryfikację poprawności złożonych dokumentów przez podatnika oraz usuwanie błędów o mniejszym znaczeniu.


Ujęty w art. 272 o.p. zwrot „ ustalenie stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z przedstawionymi dokumentami”, jest pojęciem otwartym o szerokim polu interpretacji stwarzającym możliwości wykraczania poza istotę czynności sprawdzających.

Powoduje to także, możliwość obejścia przez organ podatkowy prawa wynikającego z art.83 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej określającego czas trwania kontroli u przedsiębiorcy w danym roku kalendarzowym, co zresztą jest przez organy skarbowe wykorzystywane w swojej praktyce.

Zwrócić należy też uwagę, że organ podatkowy nie wypowiada się w zakresie zebranego materiału.

Ponadto z art. 272 pkt 1 i 2 oraz art. 274 o.p wynikają czynności korekt pod nadzorem obliczeń zobowiązań podatkowych dokonywanych przez podmiot sprawdzany w ramach czynności sprawdzających.

Należy też dodać, iż obowiązujące regulacje prawne określone w art. 272 pkt 3 są w istocie postępowaniem dowodowym nie odpowiadającym założeniom koncepcji czynności sprawdzających. Wiadomo, że każda deklaracja, zeznanie, czy też oświadczenie majątkowe obejmuje wszystkie zdarzenia prawne powodujące ich sporządzane.

Oceniając praktykę organów skarbowych można stwierdzić, że niektóre działania wykraczające poza procedurę czynności sprawdzających są nieuzasadnione i mogą powodować nieograniczoną kontrolę danych związanych ze sporządzeniem wymienionych dokumentów. Odbiegają one także od istoty tych czynności.

Badanie dokumentów staje się praktycznie takie same jakie przewidziano dla postępowania dowodowego unormowanego w części dotyczącej postępowania podatkowego, które może mieć  jeszcze szerszy zakres w przypadku, gdy podatnik skorzystał z przysługujących mu ulg podatkowych lub zwrotów podatków.

W ten oto sposób procedura czynności sprawdzających staje się dodatkowym sposobem przeprowadzenia postępowania dowodowego, które następnie może być wykorzystane w postępowaniu podatkowym. Należy to oceniać jako niezgodne z sensem czynności sprawdzających, gdyż zachodzi obawa, że czynności sprawdzające przekształcą się w pełne postępowanie kontrolne, a następnie podatkowe.

Natomiast czynności sprawdzające będą tylko z nazwy. W takiej sytuacji organy skarbowe mogą przeprowadzać pełne postępowanie dowodowe bez wszczęcia procedur dla nich przewidzianych .

To z kolei może powodować negatywne konsekwencje, chociażby ze względu na fakt, że nie obowiązują w takim przypadku żadne terminy ani zasady postępowania.

Ponadto organ podatkowy, dokonując badania dokumentów w zakresie ich zgodności, nie ma obowiązku wyciągnięcia konsekwencji z badanych dokumentów w przypadku stwierdzenia błędów, co w przyszłości może mieć także swoje negatywne konsekwencje.

Dostrzeżone błędy mogą być odłożone na okres późniejszy do postępowania kontrolnego lub podatkowego.

Podsumowując regulacje prawne, które miały przynieść korzystne rozwiązania dla podatnika w ramach instytucji czynności sprawdzających w sytuacji działań opisanych i podejmowanych przez organ skarbowy nie spełniają oczekiwań. Nie przynoszą korzyści jakie miały spełniać w swoim założeniu, można nawet stwierdzić, iż stanowią one pewnego rodzaju zagrożenie.

Autor: Rafał Mikołajewski, prawnik, doradca podatkowy

Podyskutuj o tym na naszym FORUM

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Pracujesz na zleceniu - a może to faktyczna umowa o pracę? Jak ustalić i wykazać istnienie stosunku pracy

Osoby wykonujące umowy zlecenia, czy inne umowy cywilnoprawne, mają czasem wątpliwości, czy nie jest to de facto umowa o pracę. Każdy przedsiębiorca słyszał o możliwych kontrolach, podważeniu zatrudnienia, konieczności uzasadniania dlaczego taki a nie inny typ umowy został konkretnej osobie zaproponowany. A co ze swobodą zawierania umów? Czy forma umowy na którą zgadzamy się wspólnie z nowozatrudnioną osobą nie powinna być wystarczająca dla inspekcji pracy skoro zgodnie obie strony złożyły na niej swój podpis? Na te i wiele innych pytań odpowie Czytelnikom ten artykuł.

Zmiany w podatkach od 2026 r. - wyższy limit zwolnienia z VAT, korekty deklaracji, 6 m-cy vacatio legis

Ministerstwo Finansów poinformowało, że 6 maja 2025r. Rada Ministrów przyjęła pakiet projektów ustaw dot. podatków w ramach procesu deregulacji. Nowe przepisy mają na celu m.in. ochronę podatników przed nagłymi zmianami przepisów ustaw podatkowych oraz doprecyzowanie wątpliwości interpretacyjnych zgłaszanych przez przedsiębiorców w zakresie deklaracji składanej w trakcie lub po zakończeniu kontroli celno-skarbowej. Projekty dotyczą również podwyższenia limitu zwolnienia podmiotowego w VAT oraz likwidacji obowiązku przygotowywania i publikacji informacji o realizowanej strategii podatkowej.

Czego najczęściej dotyczą kontrole z urzędu skarbowego i ZUS-u?

Przedsiębiorcy mają szereg obowiązków wobec państwa - jako podatnicy muszą przestrzegać przepisów podatkowych, a jako płatnicy stosować normy z zakresu ubezpieczeń społecznych. W obu tych sferach często dochodzi do uchybień. Dlatego upoważnione organy sprawdzają, czy firmy przestrzegają obowiązujących przepisów. W naszym artykule przedstawiamy najczęstsze obszary, które podlegają kontroli organów podatkowych lub Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Pozwani przez PFR – jak program pomocy dla firm stał się przyczyną tysięcy pozwów? Sprawdź, jak się bronić

Ponad 16 tysięcy firm już otrzymało pozew z Polskiego Funduszu Rozwoju [i]. Kolejne są w drodze. Choć Tarcza Finansowa miała być tarczą – dla wielu stała się źródłem wieloletnich problemów prawnych.

REKLAMA

Kawa z INFORLEX. Nowy plan wdrożenia KSeF

Spotkania odbywają się w formule „na żywo” o godzinie 9.00. Przy porannej kawie poruszamy najbardziej aktualne tematy, które stanowią także zasób kompleksowej bazy wiedzy INFORLEX. Rozmawiamy o podatkach, księgowości, rachunkowości, kadrach, płacach oraz HR. 15 maja br. tematem spotkania będzie nowy plan wdrożenia KSeF.

Zatrudnianie osób z niepełnosprawnościami w 2025 r. Jak i ile można zaoszczędzić na wpłatach do PFRON? Case study i obliczenia dla pracodawcy

Dlaczego 5 maja to ważna data w kontekście integracji i równości? Co powstrzymuje pracodawców przed zatrudnianiem osób z niepełnosprawnościami? Jakie są obowiązki pracodawcy wobec PFRON? Wyjaśniają eksperci z HRQ Ability Sp. z o.o. Sp. k. I pokazują na przykładzie ile może zaoszczędzić firma na zatrudnieniu osób z niepełnosprawnościami.

Koszty NKUP w księgach rachunkowych - klasyfikacja i księgowanie

– W praktyce rachunkowej i podatkowej przedsiębiorcy często napotykają na wydatki, które - mimo że wpływają na wynik finansowy jednostki - to jednak nie mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodów (tzw. NKUP) – zauważa Beata Tęgowska, ekspertka ds. księgowości i płac z Systim.pl i wyjaśnia jak je prawidłowo klasyfikować i księgować?

Zmiany w podatku od spadków darowizn w 2025 r. Likwidacja obowiązku uzyskiwania zaświadczenia z urzędu skarbowego i określenie wartości nieodpłatnej renty [projekt]

W dniu 28 kwietnia 2025 r. w Wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów opublikowano założenia nowelizacji ustawy o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn. Ta nowelizacja ma dwa cele. Likwidację obowiązku uzyskiwania zaświadczenia naczelnika urzędu skarbowego potwierdzającego zwolnienie z podatku od spadków i darowizn

na celu ograniczenie formalności i zmniejszenie barier administracyjnych wynikających ze stosowania ustawy o podatku od spadków i darowizn, związanych z dokonywaniem obrotu majątkiem nabytym tytułem spadku lub inny nieodpłatny sposób objęty zakresem ustawy o podatku od spadków i darowizn, od osób z kręgu najbliższej rodziny, a także uproszczenie rozliczania podatku z tytułu nabycia nieodpłatnej renty.

REKLAMA

Co zmieni unijne rozporządzenie w sprawie maszyn od 2027 roku. Nowe wymogi prawne cyberbezpieczeństwa przemysłu w UE

Szybko zachodząca cyfrowa transformacja, automatyzacja, integracja środowisk IT i OT oraz Przemysł 4.0 na nowo definiują krajobraz branży przemysłowej, przynosząc nowe wyzwania i możliwości. Odpowiedzią na ten fakt jest m.in. przygotowane przez Komisję Europejską Rozporządzenie 2023/1230 w sprawie maszyn. Firmy działające na terenie UE muszą dołożyć starań, aby sprostać nowym, wynikającym z tego dokumentu standardom przed 14 stycznia 2027 roku.

Skarbówka kontra przedsiębiorcy. Firmy odzyskują miliardy, walcząc z niesprawiedliwymi decyzjami

Tysiące polskich firm zostało oskarżonych o udział w karuzelach VAT - często niesłusznie. Ale coraz więcej z nich mówi "dość" i wygrywa w sądach. Tylko w ostatnich latach odzyskali aż 2,8 miliarda złotych! Sprawdź, dlaczego warto walczyć i jak nie dać się wciągnąć w urzędniczy absurd.

REKLAMA