JPK - powiązania kapitałowe, a status przedsiębiorcy

Niektórzy podatnicy nie są jednak jeszcze objęci nowymi obowiązkami. Ustawodawca przewidział bowiem swoistą ulgę dla m.in. dla małych i średnich przedsiębiorców w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (dalej: USDG), którzy od lipca 2016 do 30 czerwca 2018 roku nie będą zmuszeni do przekazywania organom danych w strukturze jednolitego pliku kontrolnego – możliwość taka w tym okresie będzie zależeć jedynie od ich woli.

W myśl art. 105 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, za małego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych:

1. zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz
2. osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 10 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 10 milionów euro.

Zgodnie natomiast z art. 106 ww. ustawy, za średniego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych:

1. zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz
2. osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 50 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 43 milionów euro.

Polecamy: Klauzula przeciw unikaniu opodatkowania – praktyczny poradnik

Polecamy: Jednolity Plik Kontrolny – praktyczny poradnik (książka)

Wykładnia wskazanych przepisów prowadzi do wniosku, iż za małego lub średniego przedsiębiorcę uważany może być podatnik, który spełnia jednocześnie obydwa wskazane odpowiednio w art. 105 lub 106 warunki – z kontekstu wskazanych przepisów wynika bowiem, iż zastosowany w ich ramach spójnik „oraz” ma charakter koniunkcyjny. Warto wskazać w tym miejscu na pogląd wyrażony w wyroku WSA w Gliwicach z dnia 13.06.2008r., sygn. III SA/Gl 1697/07, zgodnie z którym: „(…)"spójnik "oraz" podobnie jak spójniki "i", "również" są spójnikami łącznymi (...) .”

Odnosząc się do kwestii określenia statusu przedsiębiorcy na gruncie USDG, warto również zwrócić uwagę na innego rodzaju problem. W praktyce zdarzają się bowiem sytuacje, w których konkretni przedsiębiorcy prowadzą swoją aktywność na różnych polach działalności gospodarczej, przykładowo – prowadząc własne przedsiębiorstwo oraz posiadając udziały w spółce kapitałowej. Wątpliwości w takich przypadkach budzi sposób oceny spełnienia przesłanek zawartych w definicjach małego i średniego przedsiębiorcy.

Wszystko za sprawą rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Tekst mający znaczenie dla EOG) (Dz.U.UE L z dnia 26 czerwca 2014 r.), które w kontekście udzielania pomocy publicznej wprowadza obok definicji małego i średniego przedsiębiorcy pojęcia przedsiębiorstw samodzielnych, partnerskich i powiązanych.

W myśl przepisów rozporządzenia, przedsiębiorstwo posiadające większość praw głosu w innym przedsiębiorstwie lub też w inny sposób przejawiające dominujący charakter w jego zarządzaniu, traktować należy jako przedsiębiorstwo powiązane z tym podmiotem. Powiązania takie mogą następować zarówno bezpośrednio, jak i za pośrednictwem osoby fizycznej, posiadającej udziały w obydwu podmiotach działających na rynku właściwym lub rynkach pokrewnych. Jednostki niebędące przedsiębiorstwami powiązanymi, które samodzielnie lub wraz z innymi przedsiębiorstwami powiązanymi posiadają w innej jednostce co najmniej 25% kapitału lub praw głosu, rozporządzenie zasadniczo określa mianem przedsiębiorstw partnerskich w stosunku do tej jednostki.  Podmioty nie posiadające żadnych powiązań wskazanego powyżej typu są przedsiębiorstwami samodzielnymi.

Przedstawione powyżej pojęcia mają zasadniczy wpływ na sposób określenia statusu przedsiębiorcy, gdyż zgodnie z regulacjami rozporządzenia, realizacje przesłanek wskazanych w definicji małego i średniego przedsiębiorcy oceniać należy wspólnie dla przedsiębiorstw powiązanych lub partnerskich.

Mając na uwadze fakt, iż ustawodawca przewidując czasowe zwolnienie dla części podatników z obowiązków JPK posłużył się m.in. pojęciami małego i średniego przedsiębiorcy, warto w tym miejscu rozważyć wpływ istnienia powiązań kapitałowych między przedsiębiorcami na możliwość stosowania przedmiotowego zwolnienia. W odniesieniu do wskazanego powyżej problemu, w piśmiennictwie napotkać można na dwa przeciwstawne stanowiska.

W myśl pierwszego z nich, przepisy polskiej ustawy o swobodzie działalności gospodarczej interpretować należy z uwzględnieniem dorobku prawnego Unii Europejskiej, a konkretniej – mając na uwadze treść załącznika I do rozporządzenia Komisji nr 651/2014. Zwolennicy wskazanego poglądu powołują się m. in. na treść wyroku NSA z dnia 22 czerwca 2010 r., sygn. II GSK 624/10, gdzie Sąd stwierdził, iż „nie może (...) wchodzić w grę istnienie przedsiębiorstwa małego lub średniego, które w rzeczywistości stanowi część większego organizmu gospodarczego kontrolowanego przez inny podmiot, choćby nawet miał on status osoby fizycznej, (...) gdyż posiadanie udziałów, w jednej z firm w wysokości 99% a w drugiej 100%, z łatwością na to pozwala. Innymi słowy, spółka która jest częścią większego organizmu gospodarczego, dzieli jego los, w każdym zaś razie przy ubieganiu się publiczną pomoc.” Warto wskazać w tym miejscu również na pogląd wyrażony przez Sergiusza Szustera w komentarzu do ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, który  wskazuje,  że „(...)rozdział 7 nie normuje wyczerpująco wszystkich zagadnień dotyczących mikroprzedsiębiorców, małych oraz średnich przedsiębiorców. W zakresie nieuregulowanym, a także w przypadku niezgodności krajowych przepisów z normami unijnymi znajdą zastosowanie bezpośrednio obowiązujące wspólnotowe akty prawne” (por. S. Szuster [w:]  Brożyna M., Chudzik M., Kohutek K., Molis J., Szuster S., Komentarz do ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U.04.173.1807), LEX 2005).

Zgodnie natomiast z odmiennym poglądem, regulacje rozporządzenia nr 651/2014 stosować należy wyłącznie w przypadku interpretacji przepisów USDG na potrzeby wnioskowania o pomoc publiczną. Konsekwentnie zatem, przepisy odnoszące się do powiązań kapitałowych między przedsiębiorcami nie powinny mieć wpływu na sposób ich kwalifikacji na potrzeby zastosowania czasowych zwolnień, przewidzianych w ustawie wprowadzającej JPK..