Klauzula generalna przeciwko unikaniu opodatkowania

Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania, proponowana w projekcie ustawy o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw, będzie miała zastosowanie w odniesieniu do podatników podejmujących fikcyjne działania gospodarcze i tworzących sztuczne konstrukcje prawne, które mają im przysporzyć znaczne korzyści podatkowe.

Klauzula nie jest kierowana przeciwko optymalizacji podatkowej rozumianej jako prowadzenie realnego biznesu w sposób minimalizujący obciążenia podatkowe i korzystanie z ulg i korzystnych rozwiązań prawnych. Klauzula jest skierowana przeciwko unikaniu opodatkowania polegającym na tworzeniu sztucznych konstrukcji prawnych, oderwanych od realnego biznesu, których głównym celem jest uniknięcie podatku lub jego obniżenie.

Unikanie opodatkowania zaburza konkurencyjność. Korporacja dysponująca wysokokwalifikowaną obsługą prawną i środkami do budowy sztucznych, międzynarodowych schematów „parabiznesowych” unika podatku i przez to zyskuje przewagę rynkową nad przedsiębiorcą rzetelnie płacącym podatki w Polsce. Unikanie opodatkowania jest podwójnie groźne. Bezpośrednio, bo pozbawia budżet należnych podatków, a pośrednio bo sprzyja rynkowemu niszczeniu przedsiębiorców płacących uczciwie podatki w Polsce.

Nowe wzory deklaracji i informacji PIT 2014 / 2015

Wprowadzenie klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania w żaden sposób nie ograniczy wolności gospodarczej i nie zagrozi przedsiębiorcom prowadzących rzeczywistą działalność gospodarczą. Klauzula jest potrzebna dla zapewnienia równego traktowania wszystkich podatników wykonujących podobną działalność gospodarczą. W przypadku jej braku podatnik unikający opodatkowania byłby się w lepszej sytuacji niż podatnik płacący podatek, chociaż obydwaj osiągnęli identyczny efekt gospodarczy. Najistotniejszą funkcją klauzuli będzie prewencja. Działanie podatnika prowadzące do unikania opodatkowania będzie wiązało się z ryzykiem określenia zobowiązania podatkowego w sposób niweczący korzyść podatkową uzyskaną w wyniku tego działania. Zakłada się, że dziś stosowane agresywne schematy unikania opodatkowania zostaną zamknięte i nie będą tworzone nowe.

Wynikiem zastosowania klauzuli będzie uprawnienie organu podatkowego do wymiaru wysokości zobowiązania podatkowego bazując na zdarzeniu gospodarczym i adekwatnych do jego osiągnięcia typowych konstrukcjach prawnych, a także pomijając w opodatkowaniu sztuczne konstrukcje prawne.

Ciężar dowodu unikania opodatkowania będzie spoczywać na organie podatkowym.

Aby zastosować klauzulę organ podatkowy będzie musiał wykazać, że korzyści podatkowe uzyskane przez fikcyjne konstrukcje prawne mają znaczny rozmiar, tj. przekraczają kwotę 50.000 zł za rok podatkowy lub inny okres rozliczeniowy. Limit 50.000 zł oszacowano bazując na realnych cenach oferowanych przez konsulting za założenie i utrzymanie za granicą fikcyjnej spółki oraz obsługę prawną całego schematu unikania opodatkowania. Takie ujęcie bezpośrednio wskaże, że klauzula jest adresowana do dużych korporacji i bardzo zamożnych osób, bo w praktyce tylko tam są środki finansowe na taką „inwestycję”, która ma się zwrócić w postaci uchylenia się podatku w Polsce. Limit korzyści dotyczy odrębnie każdego roku podatkowego w podatkach dochodowych lub okresu rozliczeniowego w VAT.

Klauzula będzie tylko dotyczyła zdarzeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz zdarzeń związanych z uczestnictwem w podmiotach gospodarczych (posiadanie udziałów, akcji, zarządzanie).

Klauzula proponowana w projekcie ustawy o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw w największym stopniu opiera się na zaleceniach KE i ostatnich rozwiązaniach brytyjskich, które są najbardziej rozbudowane i szczegółowe. Większość krajów ma klauzule znacznie bardziej ogólne niż projektowana obecnie przez Ministerstwo Finansów. Cechą tego typu norm jak klauzula generalna jest jednak zawsze pewien element ogólności, ponieważ nie da się stworzyć zamkniętego katalogu wszystkich sytuacji, do jakich można ją stosować. Wynika to z kreatywności sektora konsultingowego w tworzeniu sztucznych konstrukcji prawnych do unikania opodatkowania, opartych na rozwiązaniach podatkowych innych państw.

Kasy fiskalne 2015 / 2016 – zwolnienia

Stosowanie klauzuli będzie powiązane z licznymi nowymi rozwiązaniami zabezpieczającymi:

- wydawanie na wniosek podatnika opinii zabezpieczających,

- niezależna od administracji, ekspercka Rada ds. Unikania Opodatkowania opiniująca sporne sprawy, niewykonalność spornych decyzji,

- zakaz przymusowego wykonywania decyzji wymierzającej podatek przy zastosowaniu klauzuli na każdym etapie sporu,

- wyłączna właściwość Ministra Finansów w sprawach klauzuli i opinii zabezpieczających,

- możliwość korekty deklaracji w końcowej fazie postępowania podatkowego w zakresie stosowania klauzuli.

Tworząc te rozwiązania zabezpieczające korzystano z najlepszych wzorców międzynarodowych, w szczególności z Francji, Kanady i Australii.

Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania w wybranych krajach OECD (członkowskich i współpracujących)

Kraj	Rok wprowadzenia	Rozwiązania funkcjonujące w zakresie klauzuli o unikaniu opodatkowania (GAAR)
		Panel ekspercki	Opinie zabezpieczające	Ciężar dowodu	Dodatkowe sankcje administracyjne
Australia	1915 (nowa wersja od 1981)	tak	tak	Podatnik	Do 50% kwoty podatku niezapłaconego.
Austria**	1961	nie	nie	Organ podatkowy	nie
Belgia**	1993 (nowa wersja od 2012)	nie	tak	Organ podatkowy	nie
Francja**	1941 (nowa wersja od 2008)	tak	tak	Organ podatkowy i podatnik	Do 80% podatku nałożonego na podatnika.
Hiszpania	1960	nie	nie	Organ podatkowy i podatnik	nie
Holandia	1987	nie	tak	Organ podatkowy	nie
Indie	2016	tak	tak	Organ podatkowy i podatnik	nie
Irlandia	1989	tak	nie	Podatnik	Do 20% dopłaty.
Kanada**	1988	tak	tak	Organ podatkowy i podatnik	nie
Niemcy**	1919 (nowa wersja od 2008)	nie	nie	Organ podatkowy	nie
Nowa Zelandia	1891 (nowa wersja od 1976)	nie	tak	Podatnik	Do 100% pokrycia niedoboru.
RPA	2006	nie	nie	Organ podatkowy i podatnik	nie
Szwecja	1980	nie	tak	Organ podatkowy	nie
USA	2010	nie	nie	Podatnik	Do 40% kwoty niedoboru.
Węgry	2003	nie	tak	Podatnik	Do 200% zaległości podatkowych.
Wielka Brytania**	2013	tak	nie	Organ podatkowy	nie
Chile	brak klauzuli
Dania	brak klauzuli
Meksyk	brak klauzuli
Polska*	projektowana	tak	tak	Organ podatkowy	nie

Opracowanie: MF – Departament Polityki Podatkowej

*Wprowadzenie klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania w projekcie ustawy o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (projekt z 4 listopada 2014 r.). Projekt został zamieszczony w Biuletynie Informacji Publicznej Rządowego Centrum Legislacji w zakładce „Rządowy proces legislacyjny”

**Modele regulacyjne klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania w wybranych państwach oraz Zalecenia Komisji Europejskiej z dnia 6 grudnia 2012 r. w sprawie agresywnego planowania podatkowego [C(2012)8806] z rekomendowaną treścią klauzuli generalnej, która może zostać wprowadzona przez państwa członkowskie Unii Europejskiej (źródło: monografia Agnieszki Olesińskiej, „Klauzula ogólna przeciwko unikaniu opodatkowania”, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”, Toruń 2013 r.)

Rada do spraw Unikania Opodatkowania

Rada  będzie niezależnym od administracji kolegialnym organem doradczo-opiniodawczym (12 osób), który będzie wydawać bezpłatne opinie o zasadności zastosowania klauzuli w indywidualnych sprawach. Opinia będzie wydawana w spornych sprawach na etapie postępowania podatkowego.

Opinia Rady nie będzie formalnie wiążąca dla Ministra Finansów, ale będzie on zobowiązany odnieść się do tej opinii. Zakłada się, że Rada - działając siłą swojego autorytetu - będzie też wpływać na ujednolicenie praktyk stosowania klauzuli. Rada będzie podmiotem eksperckiego i społecznego nadzoru nad stosowaniem klauzuli.

Członków Rady oraz jej przewodniczącego będzie powoływał Prezes Rady Ministrów na 4-letnią kadencję. W skład Rady wchodzić będą eksperci z zakresu prawa podatkowego, rynków finansowych, obrotu gospodarczego, międzynarodowego prawa finansowego i gospodarczego.

Kalkulatory

Podyskutuj o tym na naszym FORUM

Opinie zabezpieczające

Przedmiotem opinii zabezpieczającej będzie ocena, czy w okolicznościach przestawionych we wniosku istnieją przesłanki do zastosowania klauzuli. Nowa procedura wydawania opinii w indywidualnych sprawach nie będzie ograniczona tylko do interpretacji przepisów prawa podatkowego, ale będzie szeroko ujmowała stosowalność klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania, uwzględniając też zawarte w tej klauzuli aspekty gospodarcze planowanych działań i relacje korzyści gospodarczych i podatkowych.

---

Opinie zabezpieczającą będzie wydawał Minister Finansów na wniosek zainteresowanego. Uwzględniając specyfikę nowej procedury, jej większą pracochłonność i stopień skomplikowania rozstrzyganych zagadnień opłata za wniosek będzie wynosiła  15.000 zł, a jeżeli planowane czynności prawne mają być dokonywane z podmiotami będącymi nierezydentami albo kontrolowanymi bądź zarządzanymi przez nierezydentów, proponuje się aby opłata wynosiła 30.000 zł.

Opinie zabezpieczające będą wydawane bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia otrzymania wniosku. Przekroczenie tego terminu skutkowało będzie przyjęciem fikcji pozytywnego załatwienia wniosku, czyli tzw. „milczącą opinią”.

Na opinię będzie służyć skarga do sądu.

Zakres ochrony prawnej związanej z zastosowaniem się wnioskodawcy do uzyskanej opinii będzie analogiczny jak w przypadku interpretacji podatkowych. Analogiczny będzie też tryb zmiany nieprawidłowej opinii.

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw

Ministerstwo Finansów