Kiedy wystawiając i księgując faktury nie można popełnić przestępstw fakturowych

Faktury nie będące fakturami wg art. 2 pkt 31ustawy o podatku od towarów i usług

Autopromocja

W świetle wspomnianego już art. 2 pkt 31 tej ustawy ogół funkcjonujących w obrocie prawnym faktur można podzielić na trzy grupy:

1. faktury wystawiane przez polskich podatników podatku od towarów i usług lub ich kontrahentów również będących podatnikami tego podatku, które:

1. wystawiane są z tytułu dostawy towarów i świadczenia usług podlegających opodatkowaniu lub niepodlegających ze względu na miejsce świadczenia,
2. dotyczą otrzymanych zaliczek przedpłat lub rat podlegających obowiązkowi fakturowania z tytułu czynności wymienionych w pkt a),

2. faktury obce podmiotów zagranicznych, które nie są podatnikami podatku od towarów i usług, wystawiane na rzecz podatników tego podatku (import towarów, nabycie wewnątrzwspólnotowe towarów, import usług, itp.),
3. faktury handlowe wystawiane przez przedsiębiorców również będących podatnikami podatku od towarów i usług, których wystawienie nie jest wykonaniem obowiązku wynikającego z tej ustawy.

Na marginesie należy zauważyć, że ustawa z dnia 11 marca 2004 r. posługuje się pojęciem faktury w szerokim i wąskim znaczeniu wynikającym z art. 2 pkt 31: fakturami w szerokim znaczeniu są również faktury, o których mowa w pkt 2).

Fakturami w rozumieniu art. 2 pkt 31 tej ustawy są tylko te faktury, które regulują przepisy art. 106a – 106q oraz przepisy art. 115 i 116. Tylko te przepisy określają:

Autopromocja

Nowelizacja VAT 2025.
Praktyczny webinar INFORAKADEMII

Sprawdź

• przypadki, w których faktura musi być wystawiona,
• wymogi prawne, którym musi odpowiadać.

Polecamy: Biuletyn VAT

To prawda, że podatnicy wystawiają również faktury uregulowane w art. 106a – 106o tej ustawy dobrowolnie a prawo podatkowe tego nie zabrania. Zasadą jest jednak, że fakturę wystawia się w wykonaniu ustawowego obowiązku wynikającego wprost z przepisu prawa, przy czym w przypadku określonym w art. 106b ust. 3 tej ustawy obowiązek ten rodzi się tylko w przypadku żądania jej wystawienia zgłoszonego przez nabywcę (zleceniobiorcę).

 Dobrowolne wystawienie tych faktur jest zjawiskiem masowym, wymuszanym również przez przepisy o zwolnieniach z obowiązku stosowania kas rejestrujących (rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 16 grudnia 2016 r.), które wielokrotnie uzależniają to zwolnienie od wystawienia faktury z tytułu tych czynności, przy czym wystawienie to musi nastąpić bez żądania nabywcy (usługobiorcy), mimo że jest to obrót na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej i rolników ryczałtowych. Dobrowolnie wystawione faktury z tytułu dostawy towarów i świadczenia usług podlegających opodatkowaniu nie przestają być „fakturami” w rozumieniu art. 2 pkt 31 tej ustawy, gdyż muszą spełniać wymogi określone w tej ustawie lub w przepisach wykonawczych.

Autopromocja

Sprawozdanie finansowe 2024
Przykłady, schematy, tabele, wzory

Sprawdź

Podatnicy mogą jednak w ściśle określonych przypadkach zrezygnować z ich wystawienia. Rezygnacja z wystawienia wynika z art. 106b ust 2 tej ustawy, które dotyczą dostawy towarów i świadczenia usług:

• zwolnionych od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 i 113 ustawy oraz przepisów wydanych na podstawie tej ustawy,
• na rzecz podmiotów wymienionych w art. 106b ust. 1 tej ustawy.

Jednak na żądanie nabywcy (usługobiorcy) podatnik jest obowiązany do wystawienia faktury pod warunkiem zgłoszenia tego zadania w terminie określonym w ust. 3 tego artykułu.

Autopromocja

Jak przygotować się do zmian 2025.
Podatki. Rachunkowość. ZUS

Sprawdź

W przypadku rezygnacji z wystawienia tych faktur podatnik może w sposób dobrowolny dokumentować te czynności, w tym zwłaszcza w formie rachunków lub faktur nie będących fakturami w rozumieniu art. 2pkt 31 tej ustawy.

Fakturami wymienionymi w pkt 3) są również faktury z tytułu czynności, które są poza zakresem tego podatku. Dotyczy to zwłaszcza:

• faktur proforma,
• faktur z tytułu sprzedaży przedsiębiorstw lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa,
• odpłatnych czynności nie będących dostawą towarów i świadczeniem usług w rozumieniu tej ustawy,
• odpłatnych czynności podatnika tego podatku wykonywanych jako nie podatnika.

Dla zapewnienia bezpieczeństwa prawnego na wszystkich fakturach nie będących fakturami w rozumieniu art. 2 pkt 31 powinno znaleźć się wyjaśnienie, że nie jest to faktura w rozumieniu tego przepisu: zmniejszy to ryzyko popełnienia przestępstw wymienionych w art. 271a Kodeksu karnego przez podmioty używające te dokumenty.

Witold Modzelewski

Profesor Uniwersytetu Warszawskiego

Instytut Studiów Podatkowych