Kary za błędy w JPK_VAT - wysokość, czynny żal, jak uniknąć kary

Dotychczas podatnicy, korygując JPK_VAT, aby uniknąć sankcji z k.k.s., nie musieli składać czynnego żalu. JPK_VAT był traktowany jak informacja podatkowa. Sytuacja uległa zmianie, kiedy wprowadzono nowy JPK_VAT, składający się z części ewidencyjnej i deklaracyjnej. Obecnie podatnicy po stwierdzeniu błędów w części ewidencyjnej, świadczących o nierzetelności prowadzonych ksiąg, muszą złożyć czynny żal, aby uniknąć sankcji z Kodeksu karnego skarbowego. Dodatkowo grozi im kara w wysokości 500 zł za każdy błąd. Jej też można uniknąć.

Podatnicy popełniający błędy w ewidencji VAT oraz w nowym pliku JPK_VAT mogą być pociągnięci do odpowiedzialności karnej skarbowej. Grożą im również kary pieniężne wynikające z ustawy o VAT za błędy w ewidencji (500 zł za każdy błąd).

Polecamy: Biuletyn VAT

Jakie sankcje z k.k.s. grożą za błędy w ewidencji i nowym JPK_VAT?

Obecnie podatnik może ponieść odpowiedzialność z Kodeksu karnego skarbowego (dalej: k.k.s.) z tytułu popełnionych błędów:

1. w prowadzonej przez niego ewidencji VAT (przesyłanej następnie w ramach pliku JPK_VAT),
2. w części ewidencyjnej nowego pliku JPK_VAT,
3. w części deklaracyjnej nowego pliku JPK_VAT.

Należy pamiętać, że w przypadku gdy podatnik popełni czyn, który wyczerpuje znamiona określone w dwóch albo więcej przepisach kodeksu, przypisuje się mu tylko jedno przestępstwo skarbowe lub tylko jedno wykroczenie skarbowe na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów (np. niewskazanie faktury sprzedażowej w ewidencji i części ewidencyjnej oraz deklaracyjnej nowego JPK_VAT). Sąd wymierza karę na podstawie przepisu przewidującego karę najsurowszą, a jeżeli zbiegające się przepisy przewidują zagrożenia takie same - na podstawie przepisu, którego znamiona najpełniej charakteryzują czyn sprawcy.

Zanim przystąpimy do omówienia sankcji k.k.s za błędy w ewidencji i JPK_VAT zdefiniujmy pojęcia, jakimi posługuje się ustawodawca.

Tabela 1. Definicje z k.k.s.

Sankcje z k.k.s. za błędy w prowadzonej ewidencji VAT

Ewidencja VAT stanowi księgę w rozumieniu k.k.s. Jednocześnie przepisami art. 61 k.k.s. określone są czyny zabronione polegające na nierzetelnym prowadzeniu księgi, tj. niezgodnie ze stanem rzeczywistym (art. 53 § 22 k.k.s.) i wadliwym, tj. niezgodnie z przepisami prawa (art. 53 § 23 k.k.s.).

Tabela 2. Kary z k.k.s. za błędy w ewidencji VAT

Przykład
W październiku 2020 r. podatnik przez pomyłkę nie wykazał jednej faktury sprzedaży w ewidencji VAT, przez co zaniżył VAT o kwotę 2300 zł. Za błąd ten podatnikowi grozi kara grzywny za wykroczenie skarbowe, gdyż kwota zaniżenia nie przekroczyła 13 000 zł.

Przykład
W ewidencji VAT za listopad 2020 r. podatnik przez pomyłkę nie oznaczył jednej z wykazanych w niej dostaw towarów kodem GTU_03. Za błąd ten podatnikowi grozi kara grzywny za wykroczenie skarbowe (wadliwe prowadzenie księgi).

Kary z k.k.s. za błędy w części ewidencyjnej nowego pliku JPK_VAT

Czyny zabronione związane z przesyłaniem ewidencji VAT w ramach nowego pliku JPK_VAT określa art. 61a k.k.s.

Tabela 3. Kary z k.k.s. za błędy lub nieprzesłanie ewidencji w pliku JPK_VAT

Przykład
W październiku 2020 r. podatnik przez pomyłkę nie wykazał w części ewidencyjnej nowego pliku JPK_VAT jednej faktury sprzedaży (mimo wykazania tej faktury w ewidencji VAT). Za błąd ten podatnikowi grozi kara grzywny za wykroczenie skarbowe, gdy kwota uszczuplenia nie przekracza 13 000 zł.

Przykład
W części ewidencyjnej nowego pliku JPK_VAT za październik podatnik przez pomyłkę nie wskazał wartości 1 w polu GTU_03 (mimo że w ewidencji VAT dostawa towaru, której dotyczy ten wpis, została wykazana z oznaczeniem 03). Za błąd ten podatnikowi grozi kara grzywny za wykroczenie skarbowe.

Kary z k.k.s. za błędy w części deklaracyjnej nowego pliku JPK_VAT

Czyny zabronione związane ze składaniem deklaracji (w tym deklaracji VAT) określają przepisy art. 56 k.k.s.

Tabela 4. Kary z k.k.s. za błędy lub nieprzesłanie deklaracji w pliku JPK_VAT

Przykład
Na skutek błędu rachunkowego podatnik zawyżył w części deklaracyjnej nowego pliku JPK_VAT za październik 2020 r. kwotę podatku naliczonego podlegającego odliczeniu o 2500 zł, a w konsekwencji zaniżył kwotę do zapłaty za ten miesiąc. Za błąd ten podatnikowi grozi kara grzywny za wykroczenie skarbowe, gdyż kwota uszczuplenia nie przekroczyła 13 000 zł.

Przykład
Podatnik przesłał nowy plik JPK_VAT za październik 2020 r. dopiero 3 grudnia 2020 r. W związku z tym podatnikowi grozi kara grzywny za wykroczenie skarbowe.

Czy złożenie czynnego żalu zawsze jest niezbędne, aby uniknąć sankcji z k.k.s.?

Podatnicy mogą się uchronić przed karami z k.k.s., gdy złożą czynny żal, czyli zawiadomią urząd skarbowy o popełnieniu czynu zabronionego, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu.

Kiedy składanie czynnego żalu nie jest konieczne mimo popełnionych błędów w JPK_VAT?

Od zasady, że złożenie czynnego żalu jest konieczne, aby uniknąć sankcji z k.k.s., istnieje wyjątek. Podatnik nie musi składać czynnego żalu i nie poniesie kary, jeśli złoży prawnie skuteczną korektę deklaracji podatkowej. Dodatkowo musi w całości uiścić, niezwłocznie lub w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ, należność publicznoprawną uszczuploną lub narażoną na uszczuplenie (art. 16a k.k.s.).

Zasada ta ma zastosowanie w przypadku kar za błędy w części deklaracyjnej nowego pliku JPK_VAT. Wystarczy przesłać prawnie skuteczną korektę części deklaracyjnej nowego pliku JPK_VAT oraz w całości uiścić zaległy VAT - niezwłocznie lub w terminie wyznaczonym przez naczelnika urzędu skarbowego, aby uniknąć sankcji.

Ważne!
Podatnik nie musi składać czynnego żalu, gdy popełnił błędy tylko w części deklaracyjnej nowego JPK_VAT, pod warunkiem że złoży prawnie skuteczną korektę pliku i wpłaci zaległy VAT.

Przykład
Na skutek błędu rachunkowego podatnik zaniżył w części deklaracyjnej nowego pliku JPK_VAT za październik 2020 r. wartość sprzedaży opodatkowanej VAT według stawki 23%, a w konsekwencji zaniżył kwotę podatku do zapłaty za ten miesiąc. Za błąd ten podatnikowi grozi kara grzywny za wykroczenie skarbowe (chyba że kwota podatku narażonego na uszczuplenie przekracza ustawowy próg, wówczas kara grożąca podatnikowi jest wyższa). Ryzyko poniesienia tej kary podatnik zminimalizuje do zera, jeżeli prześle prawnie skuteczną korektę części deklaracyjnej nowego pliku JPK_VAT za październik 2020 r. oraz uiści - niezwłocznie lub w terminie wyznaczonym przez naczelnika urzędu skarbowego - zaniżoną kwotę podatku do zapłaty za październik 2020 r.

Czy korekta JPK_VAT uchroni od sankcji z k.k.s. w przypadku błędów w ewidencji?

Niestety, z samej możliwości złożenia skutecznej korekty nie mogą korzystać osoby, którym grozi odpowiedzialność karna skarbowa za błędy popełnione w ewidencji VAT lub w części ewidencyjnej nowego pliku JPK_VAT. Takie osoby, aby uniknąć kary, muszą złożyć czynny żal. Dotyczy to również sytuacji, gdy wskazanym błędom towarzyszą błędy w części deklaracyjnej nowego pliku JPK_VAT (co jest bardzo częstą sytuacją).

Dlatego należy złożyć czynny żal, gdy popełniono błąd:

• w ewidencji VAT,
• tylko w części ewidencyjnej nowego JPK_VAT,
• zarówno w części ewidencyjnej, jak i w części deklaracyjnej nowego JPK_VAT.

Potwierdziło to Ministerstwo Finansów w odpowiedzi na pytanie Dziennika Gazety Prawnej, w której czytamy, że:
(…) w przedstawionej (przez redakcję) sytuacji występuje kumulatywny zbieg przepisów, o którym mowa w art. 7 kodeksu karnego skarbowego. Jest to sytuacja, kiedy ten sam czyn wyczerpuje znamiona określone w dwóch przepisach k.k.s. W tym wypadku jest to art. 56 k.k.s. (podanie nieprawdziwych danych w deklaracji) i art. 61a k.k.s. (przesłanie nierzetelnej księgi/ewidencji). W takiej sytuacji może mieć zastosowanie czynny żal z art. 16 k.k.s., a nie czynny żal przez korektę deklaracji z art. 16a k.k.s. Wynika to z tego, że art. 16a k.k.s. dotyczy wyłącznie czynów polegających na uszczupleniu należności publicznoprawnych objętych deklaracjami podatkowymi. Natomiast w opisanej sytuacji mamy jeden czyn o złożonej kwalifikacji, obejmujący nie tylko zachowanie wyczerpujące znamiona czynu zabronionego powiązanego z elementem złożenia deklaracji, ale również zachowanie związane z nierzetelnością ksiąg (ewidencji). Dlatego też w opisanej sytuacji znajduje zastosowanie instytucja czynnego żalu z art. 16 k.k.s.

Ważne!
Podatnik, który popełnił błędy tylko w części ewidencyjnej, a także w części ewidencyjnej oraz deklaracyjnej nowego JPK_VAT, uchroni się przed sankcjami z k.k.s., jeśli złoży czynny żal. Złożenie korekty pliku JPK_VAT nie wystarczy.

Przykład
Przez pomyłkę podatnik nie uwzględnił jednej z faktur zarówno w ewidencji VAT, jak i w częściach ewidencyjnej oraz deklaracyjnej nowego pliku JPK_VAT za październik 2020 r. Aby wyłączyć ryzyko pociągnięcia do odpowiedzialności karnej skarbowej, podatnik ten musi skorzystać z czynnego żalu (nie wystarczy przesłanie prawnie skutecznej korekty części deklaracyjnej nowego pliku JPK_VAT oraz uiszczenie uszczuplonego lub narażonego na uszczuplenie VAT).

Powstaje pytanie czy trzeba wysyłać czynny żal, gdy błąd był tylko w ewidencji, został poprawiony i JPK_VAT był już wysłany z poprawnymi danymi. Najczęściej w takich przypadkach popełniony czyn nie stanowi przestępstwa skarbowego ani wykroczenia skarbowego, gdyż jego społeczna szkodliwość jest znikoma. Dlatego składanie czynnego żalu nie jest konieczne. Nie można jednak wykluczyć, że może się zdarzyć sytuacja, w której jest inaczej. I w takich przypadkach wysyłanie czynnego żalu jest konieczne.

Kiedy nie jest możliwe skorzystanie z czynnego żalu?

Pamiętać jednak należy, że skorzystanie z czynnego żalu nie jest możliwe, jeżeli zawiadomienie zostanie złożone:

1. w czasie, kiedy organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego;
2. po rozpoczęciu przez organ ścigania czynności służbowej, w szczególności przeszukania, czynności sprawdzającej lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, chyba że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony.

Przykład
Podatnik VAT przesłał nowy plik JPK_VAT za październik 2020 r. bez wykazania oznaczenia MPP dla dwóch transakcji. Jeżeli podatnik szybko zawiadomi naczelnika urzędu skarbowego o zaistniałej sytuacji w ramach czynnego żalu (i skoryguje przesłany nowy plik JPK_VAT), najprawdopodobniej wyłączy ryzyko kary za wykroczenie skarbowe. Jest bowiem mało prawdopodobne, aby krótko po przesłaniu nowego pliku JPK_VAT za październik 2020 r. naczelnik urzędu skarbowego miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu czynu zabronionego w tym zakresie.

Jak złożyć czynny żal?

Zawiadomienie w ramach czynnego żalu nie musi być złożone w formie papierowej. Może zostać złożone ustnie do protokołu, jak również w postaci elektronicznej.

Obecnie podatnicy mogą złożyć zawiadomienie za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej, w tym skrzynki e-PUAP właściwego urzędu skarbowego lub portalu podatkowego. Ministerstwo Finansów rekomenduje korzystanie ze skrzynki ePUAP i składanie czynnego żalu na wzorze pisma ogólnego, do czasu uruchomienia funkcjonalności na portalu podatkowym. Kierujemy go do naczelnika urzędu skarbowego, w którym rozliczamy VAT.

Podkreślenia wymaga, że podatnik składa czynny żal odrębnie od dokonanej korekty. Przepisy nie przewidują bowiem, aby zawiadomienie w ramach czynnego żalu musiało być dokonywane jednocześnie z korektą ewidencji VAT lub nowego pliku JPK_VAT.

Jednocześnie nie ma technicznej możliwości załączenia zawiadomienia dotyczącego czynnego żalu do przesyłanego skorygowanego nowego pliku JPK_VAT. W konsekwencji zawiadomienie w ramach czynnego żalu musi zostać przesłane odrębnie od skorygowanego nowego pliku JPK_VAT.

Ważne!
Podatnicy mogą złożyć czynny żal za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej, w tym skrzynki e-PUAP właściwego urzędu skarbowego lub portalu podatkowego.

Czynny żal w związku z popełnionymi błędami w części ewidencyjnej nowego JPK (wzór)

Kiedy grożą kary pieniężne za błędy w ewidencji JPK_VAT?

Obecnie z przepisów ustawy wynika wprost, że podatnik ma obowiązek korygowania ewidencji VAT przesłanej w ramach nowego pliku JPK_VAT, jeżeli:

• stwierdzi błędy lub dane niezgodne ze stanem faktycznym,
• dojdzie do zmiany danych zawartych w przesłanej ewidencji (art. 109 ust. 3e ustawy o VAT).

Na dopełnienie tego obowiązku podatnik ma14 dni od dnia wystąpienia tych zdarzeń.

Wprowadzono także regulacje, które mają na celu zobligowanie podatników do dołożenia większej staranności przy przesyłaniu ewidencji w ramach nowego pliku JPK_VAT. W związku z tym naczelnicy urzędów skarbowych otrzymali trzy nowe uprawnienia, tj. uprawnienie do:

1. wezwania podatnika do skorygowania stwierdzonych w przesłanej ewidencji błędów, które uniemożliwiają przeprowadzenie weryfikacji prawidłowości transakcji (art. 109 ust. 3f ustawy o VAT),
2. określenia czternastodniowego terminu (liczonego od dnia doręczenia wezwania, o którym mowa w pkt 1) na przesłanie przez podatnika ewidencji skorygowanej w zakresie błędów wskazanych w wezwaniu lub złożenie wyjaśnień wskazujących, że ewidencja nie zawiera błędów, o których mowa w wezwaniu (art. 109 ust. 3g ustawy o VAT),
3. nałożenia w drodze decyzji kary pieniężnej w wysokości 500 zł za każdy błąd w przesłanej ewidencji VAT.

Kara w wysokości 500 zł za każdy błąd może być nakładana na podatników, którzy:

• • nie prześlą skorygowanej ewidencji,
  • nie złożą wyjaśnień lub
  • złożą wyjaśnienie po terminie albo w złożonych wyjaśnieniach nie wykażą, że ewidencja nie zawiera błędów, o których mowa w wezwaniu (art. 109 ust. 3h ustawy o VAT).

Wysokość tych kar będzie ustalana w drodze decyzji. Na ich zapłatę będziemy mieli 14 dni od dnia doręczenia nam decyzji (art. 109 ust. 3k ustawy o VAT).

Kiedy kara pieniężna nie zostanie nałożona za błędy w JPK_VAT?

Podkreślić należy, że kara pieniężna za błędy w ewidencji JPK_VAT nie może być nałożona jedynie dlatego, że podatnik popełnił błąd. Konieczne jest bowiem dodatkowo, aby podatnik:

1. nie przesłał skorygowanej ewidencji oraz
2. nie złożył odpowiednich wyjaśnień albo złożył je po terminie lub w złożonych wyjaśnieniach nie wykazał, że ewidencja nie zawiera błędów.

Kara ta nie dotyczy błędów w ewidencji nieprzesyłanej w ramach pliku JPK_VAT oraz błędów w części deklaracyjnej pliku JPK_VAT.

Ważne!
Aby uniknąć kary w wysokości 500 zł za każdy błąd w wysłanej części ewidencyjnej nowego JPK_VAT, należy we wskazanym w wezwaniu terminie złożyć korektę pliku lub odpowiednie wyjaśnienia.

Ponadto kara pieniężna, o której mowa, nie może zostać nałożona na osobę fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą, która za ten sam czyn ponosi odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe lub przestępstwo skarbowe (art. 109 ust. 3i ustawy o VAT). W konsekwencji nie jest dopuszczalna sytuacja, że ta sama osoba fizyczna jednocześnie ponosi odpowiedzialność karną skarbową z tytułu popełnienia błędu w przesłanej ewidencji VAT oraz jest na nią nakładana kara pieniężna, o której mowa w art. 109 ust. 3h ustawy o VAT, tj. w wysokości 500 zł.

Przykład
Podatnik będący osobą fizyczną odmówił naczelnikowi urzędu skarbowego skorygowania błędu w przesłanej w ramach nowego pliku JPK_VAT ewidencji VAT oraz odmówił złożenia wyjaśnień w tym zakresie. W tej sytuacji podatnikowi w pierwszej kolejności grozi pociągnięcie do odpowiedzialności karnej skarbowej z tego tytułu. Tylko jeżeli odpowiedzialność tę podatnik wyłączył, korzystając z czynnego żalu, może zostać nałożona na niego kara pieniężna.

Podsumowanie

1. Podatnicy popełniający błędy w ewidencji VAT oraz w nowym pliku JPK_VAT mogą być pociągnięci do odpowiedzialności karnej skarbowej. Grożą im również kary pieniężne wynikające z ustawy o VAT za błędy w ewidencji (500 zł za każdy błąd).

2. Podatnicy mogą się uchronić przed karami z k.k.s., gdy złożą czynny żal, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu.

3. W przypadku kar za błędy w części deklaracyjnej nowego pliku JPK_VAT, jeśli podatnik prześle korektę oraz w całości uiścić zaległy VAT - niezwłocznie lub w terminie wyznaczonym przez organ podatkowy, wówczas uniknie sankcji. Nie musi przy tym składać czynnego żalu.

4. Podatnik, który popełnił błędy tylko w części ewidencyjnej, a także w części ewidencyjnej oraz deklaracyjnej nowego JPK_VAT, uchroni się przed sankcjami z k.k.s., jeśli złoży czynny żal. Złożenie korekty pliku JPK_VAT nie wystarczy.

Podstawa prawna:

• art. 16, art. 16a, art. 53, art. 56, art. 61 oraz art. 61a ustawy 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy - j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 19; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1106

• art. 109 ust. 3e-3k ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 106; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1747

Tomasz Krywan, doradca podatkowy