Czy ubytki i niedobory towarów powodują utratę prawa do odliczenia VAT?

Zjawiskiem jakie często towarzyszy prowadzonej działalności jest występowanie niedoborów towarów i innych rzeczowych składników majątku.

Autopromocja

Przyczyny ich wystąpienia mogą być bardzo różne. W sytuacji, gdy ubytki tego rodzaju są zawinione i da się określić osobę bądź krąg osób za to odpowiedzialnych – podatnik może zdecydować się na wyciągnięcie konsekwencji materialnych.

Czy w takim przypadku płatność za zawiniony niedobór podlega opodatkowaniu VAT?

W hurtowni spożywczej, po przeprowadzonym remanencie, ujawniono niedobory towarów. Wobec ustalenia, iż było to wynikiem zaniedbań, osoby odpowiedzialne materialnie zostały obciążone finansowo i w pełni pokryły wynikające z niedoboru straty. W zaistniałej sytuacji podatnik rozważa czy obciążając niedoborem należy doliczyć i odprowadzić podatek od towarów i usług?

Autopromocja

Webinar: VAT 2025

Sprawdź

W świetle obowiązującego stanu prawnego odszkodowanie wypłacone przez pracowników za zawinione niedobory, którymi zostali obciążeni nie nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o VAT opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Przez dostawę, w myśl art. 7 ust. 1, należy rozumieć przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Autopromocja

Webinar: VAT 2025

Sprawdź

Natomiast zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o VAT przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów, w tym również:
1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Polecamy: Jak rozliczyć VAT za usługi nieodpłatne?

Autopromocja

Kasowy PIT 2025 – webinar.
Nowe przepisy

Sprawdź

Z powyższych regulacji wynika, iż w opisanej w przykładzie sytuacji, podatnik nie dokonuje dostawy towarów, nie świadczy również usług na rzecz swoich pracowników. W konsekwencji czynność ta nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Tym samym nie ma obowiązku naliczania i odprowadzania należnego podatku VAT z tytułu wystąpienia zawinionych niedoborów towarów.

Czy trzeba korygować VAT naliczony?

Odrębną natomiast kwestią jest to czy podatnik w przypadku wystąpienia niedoborów zawinionych powinien dokonać korekty podatku naliczonego w związku z zakupem towarów bądź usług w zakresie w jakim później wystąpił niedobór.

Zgodnie z generalną zasadą wyrażoną w art. 86 ust. 1 ustawy o VAT podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych.

Tym samym podstawowym kryterium decydującym o prawie podatnika do odliczenia podatku naliczonego jest występowanie związku pomiędzy podatkiem naliczonym przy nabyciu towarów i usług, a podatkiem należnym z tytułu wykonywania przez podatnika działalności opodatkowanej.

Tak więc, gdy podatnik nabywa towar, który ma służyć działalności opodatkowanej przysługuje mu prawo do odliczenia podatku naliczonego. W sytuacji niedoboru nabyte towary nie zostaną wykorzystane do działalności opodatkowanej, co jest niezbędnym warunkiem dokonania odliczenia. Czy w związku z tym powinien dokonać korekty podatku naliczonego?

Odpowiedzi na to pytanie może posłużyć orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. W jednym z wyroków ETS stwierdził, że w sytuacji, gdy zakup danego towarów i usług zostało poczynione z zamiarem wykorzystania ich do działalności, ale z powodów pozostających poza kontrolą podatnika, nie wykorzystał on nabytych towarów i usług w prowadzonej działalności, prawo podatnika do odliczenia zostaje zachowane.

Polecamy: Czy brak rejestracji dla potrzeb VAT pozbawia prawa do odliczenia

Odnosząc powyższe do przedstawionego na wstępie przykładu należy stwierdzić, że w przypadkach, gdy podatnik dołożył należytej staranności w celu uniknięcia sytuacji, w której niedobory mogłyby powstać, np.
- utworzył odrębne pomieszczenie magazynowe do przechowywania towarów,
- stworzył odpowiednie procedury zabezpieczające i ochronne, mające zapobiegać powstaniu niedoborów,
- wyznaczył osoby odpowiedzialne materialnie za powierzone mienie,
a pomimo tego niedobory powstały, należałoby uznać, że utrata towaru choć zawiniona przez pracowników, nastąpiła z przyczyn niezależnych od podatnika, pozostających poza jego kontrolą.

W konsekwencji, w takim przypadku prawo podatnika do odliczenia VAT naliczonego zostaje zachowane, a tym samym nie ma podstaw do dokonywania korekty odliczonego podatku.