Objaśnienie podatkowe dotyczące stosowania ustawy o STIR (część I)

Objaśnienie podatkowe Ministerstwa Finansów z 6 kwietnia 2018 r.

STOSOWANIE PRZEPISÓW WPROWADZONYCH USTAWĄ Z DNIA 24 LISTOPADA 2017 R. O ZMIANIE NIEKTÓRYCH USTAW W CELU PRZECIWDZIAŁANIA WYKORZYSTYWANIU SEKTORA FINANSOWEGO DO WYŁUDZEŃ SKARBOWYCH^[1]

1. Kontekst i cele ustawy STIR

Działania legislacyjne, ukierunkowane na uszczelnienie systemu podatkowego, służą zagwarantowaniu bezpieczeństwa ekonomicznego państwa i dochodów budżetowych. Zgodnie z raportem opracowanym dla Komisji Europejskiej Polska w 2014 r. była na 21. miejscu spośród 27 krajów Unii Europejskiej, z luką VAT na poziomie 24,08% (wobec 25,38% w 2013 r.). Średnio w Unii Europejskiej luka VAT wyniosła 14,06% (wobec 14,78% w 2013 r.). Z danych przedstawionych w raporcie wynika, że pozycja Polski w rankingu krajów europejskich corocznie się obniżała. Według szacunków Ministerstwa Finansów w 2016 r. po raz pierwszy odnotowano istotny wzrost ściągalności podatków, zwłaszcza podatku VAT.

Najważniejszym celem ustawy jest ograniczenie luki w podatku VAT spowodowanej wyłudzeniami. Ustawa wprowadza system eliminujący z obrotu gospodarczego podstawione firmy oszukujące uczciwych przedsiębiorców i przez to wzmacnia bezpieczeństwo podatników VAT w obrocie gospodarczym. W rezultacie przywrócona zostanie uczciwa konkurencja na rynku i poprawią się warunki prowadzenia działalności gospodarczej dla wszystkich podatników.

Informacje dotyczące potrzeby i celu ustawy znaleźć można w uzasadnieniu oraz

Ocenie Skutków Regulacji do rządowego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania wykorzystywaniu sektora finansowego do wyłudzeń skarbowych^[2].

2. Elementy regulacji

2.1. Podstawowe założenia

Szef Krajowej Administracji Skarbowej (dalej „Szef KAS”) codziennie otrzymuje za pośrednictwem STIR informacje o rachunkach podmiotów kwalifikowanych, prowadzonych przez banki i spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe (dalej „SKOK”), oraz transakcjach na tych rachunkach w celu dokonania analizy ryzyka wystąpienia wyłudzenia skarbowego. Dane dotyczące transakcji osób fizycznych niebędących podmiotami kwalifikowanymi, uznających lub obciążających rachunki podmiotów kwalifikowanych, są natomiast przekazywane jako dane zagregowane, co oznacza, że Szef KAS nie otrzymuje danych dotyczących poszczególnych transakcji, z wyjątkiem uzasadnionego wniosku w indywidualnych przypadkach. Dane do analizy są przekazywane tak szybko, że Szef KAS może przeciwdziałać wyłudzeniom VAT praktycznie natychmiastowo.

Analiza jest dwutorowa. Izba rozliczeniowa analizuje dane z banków i SKOK-ów przy pomocy algorytmów uwzględniających najlepsze praktyki sektora bankowego i SKOKów w zakresie przeciwdziałania wykorzystywania ich działalności do przestępstw oraz przestępstw skarbowych. Szef KAS dodatkowo analizuje, przy pomocy własnych algorytmów, dane z banków i SKOK-ów, a także wskaźnik ryzyka ustalony przez izbę rozliczeniową oraz dane podatkowe posiadane w systemach Szefa KAS.

System analizy ryzyka jest oparty na oprogramowaniu i algorytmach. Ingerencja człowieka następuje na etapie podejmowania rozstrzygnięcia przez Szefa KAS na podstawie już wstępnie przeanalizowanych danych. Dane są przesyłane i analizowane automatycznie. Żądania Szefa KAS dotyczące blokady rachunków podmiotów kwalifikowanych również są przetwarzane i wysyłane elektronicznie. Zapewnia to szybkość i adekwatność reakcji.

W rezultacie analizy możliwe jest szybkie stwierdzenie, które podmioty gospodarcze działają fikcyjnie i uczestniczą w karuzelach VAT. Tym podmiotom można w trybie pilnym zablokować rachunek na okres do  72 godz. w celu dokładnego sprawdzenia, czy wykorzystują działalność banków lub SKOK-ów do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi lub do czynności zmierzających do wyłudzenia skarbowego. W uzasadnionych przypadkach Szef KAS może przedłużyć blokadę na okres do 3 miesięcy.

Zebrane dane są przechowywane przez 5 lat i po tym okresie, poza wyjątkowymi przypadkami, są usuwane^[3].

Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2017 r. poz. 1221 i 2491 oraz z 2018 r. poz. 62 i 86), zwana dalej „ustawą o VAT”, zmieniona ustawą STIR, przewiduje także publikację danych podmiotów wykreślonych z rejestru podatników VAT na liście dostępnej na stronach internetowych MF. Zapewnia to ochronę uczciwych podatników przed zawieraniem transakcji z podatnikami wykreślonymi z rejestru.

Ustawa STIR weszła w życie 13 stycznia 2018 r.

2.2. Przepisy przejściowe i okresy dostosowawcze

i.  Banki i spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe

a. Rozpoczęcie przekazywania informacji o rachunkach podmiotów kwalifikowanych

Banki, z wyjątkiem banków spółdzielczych – nie później niż 12 lutego 2018 r. (30. dzień od dnia wejścia w życie ustawy)^[4].

Banki spółdzielcze oraz SKOK-i – nie później niż 14 marca 2018 r. (60. dzień od dnia wejścia w życie ustawy)^[5].

Pierwsze przekazanie informacji o rachunkach podmiotów kwalifikowanych obejmuje informacje o:

1) rachunkach otwartych przed 13 stycznia 2018 r., ale prowadzonych na ten dzień,

2) rachunkach otwartych od 13 stycznia 2018 r. do dnia poprzedzającego dzień przekazania informacji^[6].

b. Rozpoczęcie przekazywania informacji o rachunkach (numerów rachunków) innych niż rachunki podmiotów kwalifikowanych

Analogicznie jak w lit. a, przy czym pierwsze przekazanie informacji o rachunkach (numerach rachunków) innych niż rachunki podmiotów kwalifikowanych (tj. rachunkach oszczędnościowych, oszczędnościowo rozliczeniowych prowadzonych dla osób fizycznych i rachunkach członków SKOK niebędących rachunkami podmiotów kwalifikowanych) banki obejmuje również informacje o rachunkach zamkniętych w okresie od 1 stycznia 2016 r. do 13 stycznia 2018 r.^[7]

c. Rozpoczęcie przekazywania dziennych zestawień transakcji (pierwsze przekazanie zestawień transakcji)

Banki, z wyjątkiem banków spółdzielczych – nie później niż 13 lipca 2018 r. (ostatni dzień 6. miesiąca od dnia wejścia w życie ustawy)^[8].

Banki spółdzielcze oraz SKOK-i – nie później niż 13 września 2018 r. (ostatni dzień 8. miesiąca od dnia wejścia w życie ustawy)^[9].

Pierwsze przekazanie zestawień transakcji dotyczących:

1. rachunków otwartych przed 13 stycznia 2018 r. i prowadzonych na ten dzień,

2. rachunków otwartych od 13 stycznia 2018 r. do dnia poprzedzającego dzień przekazania zestawienia

obejmuje dane uzyskane od 1 stycznia 2016 r. do dnia poprzedzającego dzień ich przekazania^[10].

d. Dane w formie uniemożliwiającej ich automatyczne przetwarzanie

W przypadku informacji i zestawień zawierających dane uzyskane przed 13 stycznia 2018 r., które znajdują się w formie uniemożliwiającej ich automatyczne przetwarzanie w systemach teleinformatycznych banków oraz SKOK-ów, ich przekazywanie rozpoczyna się nie później niż 13 października 2018 r (ostatni dzień 9. miesiąca od dnia wejścia w życie ustawy)^[11].

Przez formę uniemożliwiają automatyczne przetwarzanie danych rozumie się zarówno postać papierową (np. dane archiwalne, które nie zostały zdigitalizowane) jak i postać elektroniczną, jeżeli nie pozwala ona na zautomatyzowane przenoszenie danych do struktury logicznej służącej przekazywaniu danych (np. niektóre skany dokumentów papierowych). Nie można jednak uznać za formę uniemożliwiającą automatyczne przetwarzanie danych postaci elektronicznej, która obiektywnie może zostać automatycznie przeniesiona do struktury logicznej, ale dana instytucja np. nie zakupiła odpowiedniego oprogramowania.

W przypadku uzupełnienia, zmiany lub przeniesienia danych do formy umożliwiającej automatyczne przetwarzanie danych przed 13 października 2018 r., dane te przekazywane są niezwłocznie na ogólnych zasadach^[12].

e. Przedłużenie terminu rozpoczęcia przekazywania danych

Bank lub SKOK może złożyć do Szefa KAS wniosek o przedłużenie terminu rozpoczęcia przekazywania danej kategorii danych ze względu na techniczne nieprzygotowanie do przekazywania danych. Wniosek należy złożyć nie później niż 14 dni przed upływem danego terminu^[13]. Wniosek powinien wskazywać przyczyny techniczne braku przygotowania do przekazywania danych, opis działań podjętych w celu przygotowania do przekazywania danych oraz termin rozpoczęcia przekazywania danych^[14]. Szef KAS rozpoznaje wniosek niezwłocznie, nie później niż w terminie 7 dni od dnia jego wpływu^[15].

Przez techniczne nieprzygotowanie do przekazywania danych należy rozumieć rzeczywistą niemożliwość technicznego przystosowania systemu teleinformatycznego danej instytucji do przekazywania danych w ustawowym terminie, np. z uwagi na czasochłonność tego procesu w danej instytucji czy awarie techniczne niewynikające z winy tej instytucji. Nie jest natomiast przyczyną techniczną zbyt późne rozpoczęcie przygotowań do przekazywania danych. Zakłada się, że obowiązane instytucje powinny były rozpocząć te przygotowania co najmniej po wejściu w życie ustawy STIR.

Polecamy: VAT 2018. Komentarz

Wniosek w imieniu banków spółdzielczych lub SKOK-ów może być złożony zbiorczo, odpowiednio za pośrednictwem banku zrzeszającego lub Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej^[16].

f. Ograniczenie zakresu danych podlegających przekazaniu

Bank lub SKOK może złożyć do Szefa KAS wniosek o ograniczenie zakresu podlegających przekazaniu danych objętych dziennymi zestawieniami transakcji. Jedyną przesłanką takiego wniosku jest obiektywna niemożliwość przekazania określonego zakresu danych. Wniosek należy złożyć nie później niż 14 dni przed upływem danego terminu^[17]. Wniosek powinien wskazywać przyczyny obiektywnej niemożliwości przekazania danych^[18]. Szef KAS rozpoznaje wniosek niezwłocznie, nie później niż w terminie 7 dni od dnia jego wpływu^[19].

Sytuacja, w której istnieje obiektywna niemożliwość przekazania określonego zakresu danych może występować w części instytucji, w szczególności po przejęciach innych banków lub spółdzielczych kasach oszczędnościowokredytowych. Przez obiektywną niemożliwość należy przy tym rozumieć jedynie niemożliwość wynikającą z okoliczności niezależnych od instytucji, a nie np. z braku jej przygotowania.

Wniosek w imieniu banków spółdzielczych lub SKOK-ów może być złożony zbiorczo, odpowiednio za pośrednictwem banku zrzeszającego lub Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej^[20].

____________________

[1] Dz. U. poz. 2491, zwanej dalej „ustawą” lub „ustawą STIR”

[2] Druk sejmowy nr 1880, http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/druk.xsp?nr=1880.

[3] Art. 119zu § 3 i 4 OP.

[4] Art. 14 ust. 1 pkt 1 ustawy.

[5] Art. 14 ust. 1 pkt 2 ustawy.

[6] Art. 14 ust. 2 zd. 1 ustawy.

[7] Art. 14 ust. 2 zd. 2 ustawy.

[8] Art. 14 ust. 3 pkt 1 ustawy.

[9] Art. 14 ust. 3 pkt 2 ustawy.

[10] Art. 14 ust. 4 ustawy.

[11] Art. 15 ust. 1 ustawy.

[12] Art. 15 ust. 2 ustawy.

[13] Art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy.

[14] Art. 16 ust. 2 pkt 1 ustawy.

^[15] Art. 16 ust. 4 ustawy.

[16] Art. 16 ust. 3 ustawy.

[17] Art. 16 ust. 1 pkt 2 ustawy.

[18] Art. 16 ust. 2 pkt 2 ustawy.

[19] Art. 16 ust. 4 ustawy.

[20] Art. 16 ust. 3 ustawy.