REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Odpowiedzialność nabywcy za zobowiązania podatkowe sprzedawcy - orzecznictwo

Anna Resiak
Ekspert podatkowy
Grupa ECDP
Jedna z wiodących grup konsultingowych w Polsce
Odpowiedzialność nabywcy za zobowiązania podatkowe sprzedawcy
Odpowiedzialność nabywcy za zobowiązania podatkowe sprzedawcy

REKLAMA

REKLAMA

Od 1 października 2013 r. wejdzie w życie nowelizacja ustawy o VAT i ordynacji podatkowej wprowadzająca solidarną odpowiedzialność nabywcy niektórych towarów (wymienionych w załączniku nr 13 do ustawy) za zaległości podatkowe dostawcy. Warto zastanowić jak do wskazanego tematu podchodziły dotąd sądy krajowe i Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Czy nabywca może odpowiadać za zobowiązania podatkowe sprzedawcy?

Na wstępie wyjaśnić należy, iż jedną z fundamentalnych zasad podatku VAT jest jego neutralność. Zasada ta oznacza, iż:

REKLAMA

Autopromocja
  • podatnik niebędący ostatecznym konsumentem nie powinien ponosić ciężaru podatku VAT;
  • zapłacony przy nabyciu towarów i usług podatek naliczony (na wcześniejszym etapie obrotu) podlega odliczeniu od podatku należnego od dostawy towarów czy świadczenia usług (na następnym etapie obrotu) przez podatnika podatku VAT będącego nabywcą towaru/usługi;
  • wszelkie ograniczenia prawa do odliczenia podatku naliczonego mogą wynikać jedynie z wyraźnej regulacji ustawowej.

Powyższa zasada na gruncie krajowego ustawodawstwa zrealizowana została poprzez art. 86 ustawy o VAT, w myśl którego w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Kwotą podatku naliczonego jest, w przypadku nabycia towaru na terytorium kraju, suma kwot podatku określonych w fakturach otrzymanych przez podatnika z tytułu jego nabycia (art. 86 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy o VAT).

Z punktu widzenia realizacji zasady neutralności podatku VAT istotne znaczenie ma art. 88 ustawy o VAT zawierający katalog przedmiotowych ograniczeń w zakresie prawa do odliczenia podatku naliczonego. Mając na uwadze przedmiot niniejszej opinii wskazać należy, iż nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury w przypadku, gdy stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane – w części dotyczącej tych czynności (art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. „a” ustawy o VAT).

Istotą analizowanego problemu jest, czy nieprawidłowe rozliczenie podatku VAT przez dostawcę może wpływać na prawo podatnika do odliczenia podatku naliczonego.

REKLAMA

W kwestii tej wypowiedział się Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 21 czerwca 2012 r. w sprawach połączonych C-80/11 i C-142/11.W sentencji tego wyroku stwierdzono, iż: „artykuł 167, art. 168 lit. a), art. 178 lit. a), art. 220 pkt 1 i art. 226 dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie praktyce krajowej, w ramach której organ podatkowy odmawia podatnikowi prawa do odliczenia od kwoty należnego podatku od wartości dodanej kwoty tego podatku należnego lub zapłaconego z tytułu świadczonych mu usług z tego powodu, iż wystawca faktur dotyczących owych usług lub jeden z jego usługodawców dopuścił się nieprawidłowości, bez udowodnienia przez organ podatkowy na podstawie obiektywnych przesłanek, iż podatnik wiedział lub powinien był wiedzieć, że transakcja mająca stanowić podstawę prawa do odliczenia wiązała się z przestępstwem popełnionym przez wystawcę faktury lub inny podmiot działający na wcześniejszym etapie obrotu.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Na gruncie przytoczonego wyroku TSUE, prawo do odliczenia podatku naliczonego przez nabywcę towaru/usługi może zostać ograniczone jedynie, gdy ten wiedział lub powinien był wiedzieć, że transakcja mająca stanowić podstawę prawa do odliczenia wiązała się z przestępstwem popełnionym przez wystawcę faktury lub inny podmiot działający na wcześniejszym etapie obrotu. Kwestia zachowania należytej staranności przez nabywcę towaru/usługi chcącego skorzystać z prawa do odliczenia podatku naliczonego została rozwinięta w tezach przytaczanego tu wyroku. Jak stwierdził TSUE „jeżeli istnieją przesłanki, by podejrzewać nieprawidłowości lub naruszenie prawa, przezorny przedsiębiorca powinien, zależnie od okoliczności konkretnego przypadku, zasięgnąć informacji na temat podmiotu, u którego zamierza nabyć towary lub usługi, w celu upewnienia się co do jego wiarygodności. (...)  Jednakże organy podatkowe nie mogą w sposób generalny wymagać, by podatnik zamierzający skorzystać z prawa do odliczenia podatku VAT badał, czy wystawca faktury za towary lub usługi, których odliczenie ma dotyczyć (...) czy wywiązuje się z obowiązku złożenia deklaracji i zapłaty podatku VAT...”.

Przytoczone tezy wskazują, iż podatnik generalnie nie jest zobowiązany do kontroli kontrahentów, od których nabywa towary lub usługi. Niemniej w sytuacji, gdy istnieją przesłanki uzasadniające podejrzenie, że doszło do naruszenia prawa, podatnik powinien zasięgnąć informacji o swoim kontrahencie.

Zagadnienie odliczenia podatku naliczonego od faktur wystawionych przez podmioty dopuszczające się naruszeń prawa było również szeroko analizowane w orzecznictwie sądów krajowych. 

W wyroku z 27 listopada 2012 r. (sygn. I FSK 1473/11) Naczelny Sąd Administracyjny słusznie podkreślił, iż „sama faktura nie tworzy bowiem prawa do odliczenia podatku w niej wykazanego. Prawo do odliczenia przysługuje zatem wówczas, gdy podatek naliczony związany jest z faktycznie dokonanymi czynnościami opodatkowanymi.” W ocenie sądu „prawo do odliczenia podatku jest następstwem powstania obowiązku podatkowego z tytułu faktycznej czynności podatnika wystawiającego fakturę, czyli obowiązku podatkowego powstałego na poprzednim etapie obrotu. Jeżeli brak takiej faktycznej czynności u wystawcy faktury, nie może z jej tytułu powstać obowiązek podatkowy, a tym samym brak prawa do odliczenia podatku z takiej faktury. Względy obiektywne bowiem powodują, że nie można odliczyć podatku, który nie powstał w ogóle na uprzednim etapie obrotu”. Na marginesie należy zauważyć, iż wyrok ten wprost odwołuje się do orzeczenia ETS z 13 grudnia 1989r. w sprawie C-342/87.

Godna zauważenia jest również uwaga NSA zawarta w powyższym wyroku odnosząca się do wyroku TSUE w sprawie  C-80/11 i C-142/11.

VAT przy sprzedaży działek 2013 / 2014

Faktury elektroniczne w 2014 roku

Faktura pro forma 2013 / 2014

Stawki VAT w 2014, 2015 i 2016 roku

W ocenie NSA, pogląd TSUE wyrażony w tej sprawie ma zastosowanie wyłącznie w sytuacji, gdy faktura spełniała wszystkie elementy materialne i formalne. Konstatacja ta dotyczy sytuacji, w której towar faktycznie został dostarczony nabywcy, jednak rzeczywistym dostawcą był podmiot inny niż wskazany w fakturze. NSA odmówił podatnikowi prawa do odliczenia podatku naliczonego ze względu na fakt, iż faktura nie dokumentowała faktycznie dokonanej czynności.

Na marginesie wyjaśnić należy, iż postępowanie takie stanowi typ czynu zabronionego na gruncie Kodeksu karnego skarbowego określany mianem firmanctwa (przestępstwo skarbowe, które polega na zatajeniu/ukryciu sprzedaży poprzez posłużenie się nazwiskiem lub firmą innego podmiotu, co może prowadzić do obniżenia zobowiązań podatkowych faktycznego sprzedawcy).


Analogiczny problem był także przedmiotem wyroku NSA z 26 czerwca 2012 r. (sygn. I FSK 1200/11). W ocenie sądu podatnik, będący nabywcą złomu, nie był świadomym uczestnikiem nielegalnego procederu. Sąd stwierdził bowiem, iż „organy podatkowe nie wykazały obiektywnymi dowodami, aby spółka nie zachowała należytej staranności kupieckiej wymaganej w obrocie gospodarczym. Jest wiadomym, że obrót złomem, podobnie jak i paliwem, narażony jest na nadużycia (oszustwa) ze strony kontrahentów, jednak w świetle wyroku TSUE z dnia 21 czerwca 2012 r. w takiej sytuacji wymagana jest szczególna staranność nie tylko ze strony podatników uczestniczących w tym obrocie lecz również ze strony organów podatkowych”.

W przytoczonym wyroku Sąd odniósł się również do kwestii weryfikacji kontrahenta poprzez podkreślenie, iż podatnik:

  • sprawdził  dokumenty rejestracyjne kontrahenta (zaświadczenie o nadaniu numeru REGON, decyzję o nadaniu NIP, potwierdzenie rejestracji jako podatnika VAT);
  • zastosował szczegółową procedurę związaną z dostarczanym do niej złomem;
  • dokumentował dostawy dokumentami PZ, zapisami w zeszycie przyjęcia złomu, dowodami płatności (gotówkowej i bezgotówkowej).

W ocenie Sądu dokonanie powyższych czynności pozwala na przyjęcie wniosku, iż podatnik dochował należytej staranności przy doborze kontrahenta. Z racji tego organ podatkowy nie ma podstaw do kwestionowania prawa do odliczenia podatku naliczonego.

Co to oznacza w praktyce

Przekładając powyższe orzeczenia na grunt praktyki działalności gospodarczej w pierwszej kolejności należy podkreślić, iż prawo do odliczenia podatku naliczonego wiąże się z faktycznym dokonaniem transakcji gospodarczej. Posiadanie zaś faktury wystawionej przez nabywcę stanowi jedynie formalny warunek realizacji tego prawa.

Prawo do odliczenia podatku naliczonego po stronie nabywcy jest związane z faktem, iż kwota ta stanowiła podatek należny u dostawcy. Zatem odliczenie kwoty podatku naliczonego, która uprzednio nie została rozpoznana jako kwota podatku należnego narusza konstrukcję podatku VAT. Mając jednak na uwadze, iż podatnik nie ma możliwości skutecznej weryfikacji rzetelności rozliczenia podatku VAT przez swoich dostawców, niedopuszczalnym byłoby automatycznie pozbawianie go prawa do odliczenia podatku naliczonego w przypadku, gdy dostawca nie rozliczył prawidłowo podatku należnego. Prowadzi to do wniosku, iż w sytuacji, gdy podatnik nie wiedział i nie mógł wiedzieć o nieprawidłowościach w rozliczeniu podatku należnego przez jego dostawców, zachowuje on prawo do odliczenia podatku naliczonego.

Najistotniejsze ryzyko występuje w sytuacji, gdy organ podatkowy wykaże, że podmiot inny niż wystawca faktury faktycznie dokonał dostawy na rzecz podatnika (firmanctwo). Przykładowo może dojść do następującej sytuacji. Spółka A zawrze umowę na dostawę towaru z X. Następnie towar zostanie Spółce dostarczony zgodnie z zamówieniem, a X wystawi fakturę stwierdzają dostawę. Jednocześnie rzeczywistym dostawcą (sprzedawcą) będzie inny uczestnik procederu (Y). W takiej sytuacji faktura wystawiona przez X nie będzie dokumentować rzeczywistej transakcji gospodarczej, bowiem faktycznym sprzedawcą był Y.  W konsekwencji organ podatkowy może odmówić Spółce A prawa do odliczenia podatku naliczonego od takiej faktury na podstawie art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. „a” ustawy o VAT.

Bazując na orzecznictwie NSA, stwierdzić należy, iż podatnicy, w sytuacjach, w których mają wątpliwości co do rzetelności kontrahenta powinni:

  • zażądać od dostawcy oleju dokumentów rejestracyjnych (zaświadczenia o nadaniu numeru REGON, decyzji o nadaniu NIP, potwierdzenia rejestracji jako podatnika VAT);
  • szczegółowo dokumentować każdą z dostaw, wraz z dowodami płatności.

Anna Resiak, Kierownik zespołu ds. podatku VAT, ECDDP Sp. z o.o.

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Obowiązkowe e-Doręczenia od 1 kwietnia 2025 r. dla firm zarejestrowanych w KRS. Jak założyć skrzynkę i aktywować Adres do Doręczeń Elektronicznych (ADE)

W komunikacie z 27 marca 2025 r. Poczta Polska przypomina o nadchodzącym terminie: 1 kwietnia 2025 r., kiedy to obowiązek korzystania z systemu e-Doręczeń zostanie rozszerzony na przedsiębiorstwa zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym przed początkiem bieżącego roku.

Ekologiczne opakowania w e-handlu - ogromne wyzwanie dla logistyki

Europejski klient e-commerce ma sprzeczne oczekiwania wobec opakowań, w których dostarczane są jego zamówienia. Domaga się ekologicznych rozwiązań, ale rzadko zrezygnuje z zakupu, jeśli nie otrzyma alternatywy zrównoważonej klimatycznie. Nie chce też płacić za spełnienie postulatów środowiskowych, a długa lista rozbieżności generuje ogromne wyzwania po stronie sprzedawców i logistyki. Ekologiczna rewolucja nie jest tania, dodatkowo nowe unijne przepisy wymuszają daleko idące zmiany w procesie realizacji zamówień.

Praca w KAS - rekrutacja 2025. Gdzie szukać ogłoszeń?

Praca w KAS a rekrutacja w 2025 roku. Jakie zadania ma Krajowa Administracja Państwowa? Kto może pracować w KAS? Gdzie szukać ogłoszeń? Jakie są wymagania są w trakcie rekrutacji w 2025 roku?

Roczne zeznanie podatkowe CIT tylko do 31 marca. Jak złożyć CIT-8

Ministerstwo Finansów i Krajowa Administracja Skarbowa przypominają, że 31 marca 2025 r. upływa termin złożenia zeznania CIT-8 za 2024 rok dla tych podatników, których rok podatkowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym. CIT-8 można złożyć także elektronicznie w serwisie e-Urząd Skarbowy bez konieczności posiadania podpisu kwalifikowanego.

REKLAMA

PKPiR 2026: będzie 15 poważnych zmian i nowe rozporządzenie od 1 stycznia. Terminy wpisów, dodatkowe kolumny do KSeF, dowody księgowe i inne nowości

Minister Finansów przygotował projekt nowego rozporządzenia w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (pkpir). Nowe przepisy zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2026 r. Sprawdziliśmy co się zmieni w zasadach prowadzenia pkpir w porównaniu do obecnego stanu prawnego.

Odpisy amortyzacyjne spółek nieruchomościowych

Najnowsze orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA) przynoszą istotne zmiany dla spółek nieruchomościowych w zakresie możliwości rozpoznawania odpisów amortyzacyjnych w kosztach podatkowych. W styczniu tego roku NSA w kilku wyrokach (sygn. II FSK 788/23, II FSK 789/23, II FSK 987/23, II FSK 1086/23, II FSK 1652/23) potwierdził korzystne dla podatników stanowisko wojewódzkich sądów administracyjnych (WSA).

CIT estoński a optymalizacja podatkowa. Czy to się opłaca?

Przedsiębiorcy coraz częściej poszukują skutecznych sposobów na obniżenie obciążeń podatkowych. Jednym z rozwiązań, które zyskuje na popularności, jest estoński CIT. Czy rzeczywiście ta forma opodatkowania przynosi realne korzyści? Przyjrzyjmy się, na czym polega ten model, kto może z niego skorzystać i jakie są jego zalety oraz wady dla polskich przedsiębiorstw.

Składka zdrowotna w 2026 roku – będzie ewolucja czy rewolucja?

Planowane na 2026 rok zmiany w składce zdrowotnej dla przedsiębiorców stanowią jeden z najbardziej dyskutowanych tematów w sferze podatkowej, mimo iż sama składka podatkiem nie jest. Tak jak każda kwestia dotycząca finansów osobistych a równocześnie publicznych, wywołuje liczne pytania zarówno wśród prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, jak i wśród polityków, gdzie widoczne są wyraźne podziały.

REKLAMA

Podatnik już nie będzie karany za przypadkowe błędy, nie będzie udowadniał niewinności

Szef rządu Donald Tusk poinformował, że za niecelowe, przypadkowe błędy nie będzie się już karać podatnika. Teraz to urząd skarbowy będzie musiał udowadniać jak jest.

Będą zmiany w L4, pracy na chorobowym i pensjach na zwolnieniach lekarskich. Przedsiębiorcy: Jesteśmy zwolennikami deregulacji i elastyczności, ale też jasnych zasad

Zasiłek chorobowy powinien być wypłacany pracownikowi już od pierwszego dnia absencji – Północna Izba Gospodarcza w Szczecinie popiera projekt przygotowany przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, apelując jednocześnie o to, by ustawa w tej sprawie była przyjęta możliwie szybko. Przedsiębiorcy jednocześnie oczekują dalszego dialogu z Ministerstwem na temat np. „Zmian w L4”, które w opinii niektórych przedsiębiorców mogą budzić kontrowersje. – Jesteśmy zwolennikami tego, by pracownicy i pracodawcy mogli regulować swoje relacje w możliwie elastyczny sposób. Z jednej strony więc jesteśmy zwolennikami tego, by zwolnienie lekarskie nie blokowało w stu procentach możliwości wykonywania innych zobowiązań jeżeli to jest możliwe, ale z drugiej widzimy przestrzeń, gdzie zwolnienie lekarskie może być wykorzystywane do nadrabiania obowiązków w jednej pracy, przy jednoczesnym spowolnianiu działania w drugiej firmie – mówi Hanna Mojsiuk, prezes Północnej Izby Gospodarczej w Szczecinie.

REKLAMA