Kary umowne w budownictwie - rozliczanie VAT

Kary umowne: na co należy zwrócić uwagę?

Kluczowe jest właściwe skontrowanie umowy o świadczenie usług budowlanych. Taki kontrakt powinien szczegółowo określać m.in. zakres robót i sposób wynagradzania, terminy realizacji prac, model postępowania w sytuacji stwierdzenia wad i zgłoszenia zastrzeżeń, zasady współdziałania inwestora z wykonawcą oraz postanowienia dotyczące kar umownych. Te ostatnie mają dwie podstawowe funkcje: prewencyjną i zabezpieczającą. Dzięki nim możemy mobilizować do działania, ale i ograniczyć straty.   

Autopromocja

Kary umowne można zastrzec na wypadek wystąpienia różnych okoliczności. Najczęstszym przypadkiem jest zwłoka lub opóźnienie w realizacji inwestycji. Kary umowne często przewiduje się w sytuacji ach opóźnień w rozpoczęciu lub zakończeniu prac budowlanych, nieuzasadnionego ich przerwania, czy nieterminowego usuwania stwierdzonych wad i usterek. Standardem są kary umowne zastrzeżone na okoliczność  uchybień w stosowaniu nieodpowiednich materiałów, czy też wykonywania prac przez podwykonawców niezgłoszonych inwestorowi.

VAT od kar umownych

Precyzyjne i przemyślane zapisy dotyczące kar umownych mają jeszcze inny, ważny aspekt. Chodzi o kwestię, o której często zapominamy, a która niejednokrotnie wraca, gdy dochodzi do zapłaty kar, a mianowicie o podatek VAT.

Warto bowiem pamiętać, że nie wszystkie płatności, które zastrzegane są jako kary umowne lub odszkodowania, są wyłączone z zakresu opodatkowania VAT. Przykładów jest wiele, jak choćby przedwczesne rozwiązanie umowy najmu lub umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych. 

Autopromocja

Nowelizacja VAT 2025.
Praktyczny webinar INFORAKADEMII

Sprawdź

Brak definicji i konieczność bazowania na orzecznictwie, powodują liczne problemy ze stwierdzeniem, czy dana kara lub odszkodowanie powinno podlegać opodatkowaniu VAT, czy nie. Z pomocą przychodzi tutaj orzecznictwo dotyczące podstawowych zasad funkcjonowania VAT, ale te nie zawsze da się je zastosować w praktyce.

Decyzja o tym, czy dana kara lub odszkodowanie są opodatkowane VAT jest niezwykle ważna, gdyż mówimy o dodatkowych 8% lub 23% jej wartości.

Kary umowne to nie tylko problem płacącego

Warto zwrócić uwagę na to, że kwestia opodatkowania VAT dotyczy zarówno podmiotu otrzymującego, jak i wypłacającego karę. Otrzymujący takie świadczenie musi bowiem upewnić się, czy będzie on zobowiązany do zapłaty VAT do urzędu skarbowego, ale - co niejednokrotnie ważniejsze - musi wiedzieć, ile mu zostanie w kieszeni, jeśli okaże się, że jego kontrahent w ogóle nie będzie chciał zapłacić tego podatku.

Autopromocja

Sprawozdanie finansowe 2024
Przykłady, schematy, tabele, wzory

Sprawdź

Perspektywa kontrahenta jest bowiem zupełnie inna. Nie dość, że musi zapłacić karę, to może mieć jeszcze dodatkowy problem z odzyskaniem VAT z urzędu skarbowego. Wynika to z konstrukcji przepisów o tym podatku, które jednoznacznie zakazują odliczenia z transakcji zwolnionych z opodatkowania, czy też z wyłączonych z zakresu VAT. W rezultacie, pomimo zapłaty kwoty brutto, nie jest takie oczywiste, że płacący będzie uprawniony do odliczenia kwoty VAT.

Pomyślmy o VAT na etapie zawierania umowy

Chcąc uniknąć opisanych wyżej wątpliwości, warto już na etapie projektowania i zawierania kontraktów budowlanych, brać pod uwagę kwestię opodatkowania VAT-em kar umownych i odszkodowań. Dlatego proces ten powinien być jednak poprzedzony szczegółową analizą, nie tylko dotyczącą aspektów prawnych, ale również kwestii opodatkowania VAT takich świadczeń.

Autopromocja

Jak przygotować się do zmian 2025.
Podatki. Rachunkowość. ZUS

Sprawdź

Tomasz Kowalczyk, doradca podatkowy, Senior Manager w Enodo Advisors. Posiada wieloletnie doświadczenie z zakresu podatku od towarów i usług zdobyte podczas realizacji różnorodnych projektów dla podmiotów polskich oraz międzynarodowych korporacji. Prowadzi szkolenia z zakresu podatku VAT, jest również autorem artykułów i komentarzy z tej tematyki. 

Więcej na ten temat podczas bezpłatnego webinarium "VAT a kary umowne i odszkodowania w branży budowlanej", na które serdecznie zapraszamy 10 czerwca 2021 r.