Obowiązki podatników wynikające z nowych zasad ustalania miejsca świadczenia usług

1. Obowiązkowe stosowanie mechanizmu odwrotnego obciążenia (tj. rozliczania podatku przez nabywcę)

Wraz ze zmianą zasady ogólnej określenia miejsca świadczenia usług na rzecz podatników przepisy o podatku od towarów i usług wprowadzają obowiązek rozliczania usług objętych tą zasadą ogólną przez usługobiorcę, jeżeli usługi te stanowią u nich import usług.

Obowiązek rozliczenia usługi przez usługobiorcę jednak nie powstanie, gdy usługodawca na terytorium kraju posiada stałe miejsce prowadzenia działalności. Dodatkowym warunkiem jest to, by to stałe miejsce prowadzenia działalności lub inne miejsce prowadzenia działalności (o ile usługodawca posiada takie inne miejsce prowadzenia działalności na terytorium kraju) uczestniczyło w tym świadczeniu usług.

Jeśli stałe miejsce prowadzenia działalności, które dostawca posiada na terytorium kraju, w żaden sposób nie bierze udziału w tej dostawie (tj. zasoby ludzkie lub techniczne stałego miejsce prowadzenia działalności nie są w żaden sposób wykorzystane przez dostawcę do realizacji tej dostawy) - dostawca nie jest, w zakresie tej dostawy, postrzegany jako podatnik zobowiązany do zapłaty VAT.

Jeśli:
- stałe miejsce prowadzenia działalności bierze udział w dostawie towarów lub usług przed lub w trakcie jej realizacji albo
- zgodnie z umową przewiduje się, że stałe miejsce prowadzenia działalności może mieć późniejszy udział, na przykład w postaci serwisu posprzedażnego lub zastosowania klauzul gwarancyjnych,
i taki potencjalny udział nie stanowi oddzielnej dostawy do celów VAT - zakres wykorzystania zasobów ludzkich i/lub technicznych odnoszących się do tej dostawy jest bez znaczenia, jako że zawsze będzie on traktowany jako mający udział w dostawie.
W przypadku udziału stałego miejsca prowadzenia działalności w dostawie podatnik będzie w każdym przypadku zobowiązany do zapłaty (rozliczenia) VAT na terytorium kraju.

Analogiczne regulacje obowiązują polskich usługodawców, którzy posiadają stałe miejsce prowadzenia działalności na terytorium innego niż Polska państwa członkowskiego, jeżeli świadczą oni usługi na rzecz podatników lub osób prawnych zidentyfikowanych dla VAT w innym państwie członkowskim.

Faktura musi zawierać numer identyfikacyjny VAT podatnika, pod którym dostarcza on towary lub świadczy usługi. Jeżeli faktura jest wystawiona z numerem identyfikacyjnym VAT stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej podatnika, uznaje się, że miejsce to uczestniczyło w dostawie, chyba że zostanie dostarczony dowód wskazujący, że miejsce to nie brało udziału.

„Księgowe” rozliczenie podatku przez usługobiorcę w przypadku mechanizmu odwrotnego obciążenia

Usługodawcy zagraniczni nieposiadający siedziby na terytorium kraju, co do zasady, nie rozliczą podatku od towarów i usług od usług świadczonych na rzecz podatnika objętych ogólną zasadą z art. 28b (tj. w przypadku usług świadczonych na rzecz podatnika, gdy miejscem ich świadczenia jest, co do zasady, miejsce siedziby lub stałego miejsca zamieszkania usługobiorcy), gdyż takiego rozliczenia dokona „polski” usługobiorca.

W takim przypadku usługobiorcy nie muszą angażować środków finansowych na zapłacenie ceny z podatkiem, gdyż usługi te zostaną rozliczone w deklaracji jako import usług (mechanizm odwrotnego obciążenia, ang. reverse charge), co oznacza w efekcie, że dla usługobiorców wykorzystujących te usługi wyłącznie do działalności opodatkowanej rozliczenie podatku z tytułu nabycia usług będzie co do zasady „księgowe”.

Podobne rozwiązanie obowiązywało już na gruncie przepisów ustawy o podatku od towarów i usług. Jednak od 1 stycznia 2010 r. ww. mechanizm odwrotnego obciążenia (ang. reverse charge) stosowany jest obligatoryjnie do wszystkich usług objętych zasadą ogólną z art. 28b ustawy o VAT świadczonych transgranicznie pomiędzy podatnikami. Analogiczne regulacje stosowane są we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej.

Oznacza to, że polscy usługodawcy świadczący na rzecz podatników z innych państw członkowskich usługi objęte ogólną zasadą określenia miejsca świadczenia nie będą co do zasady musieli rozliczać VAT w państwie usługobiorcy, gdyż zobowiązanym do rozliczenia takich usług będzie usługobiorca. W przypadku usług świadczonych na rzecz podatników z państw trzecich zasady rozliczeń tych usług, w przypadku gdy miejscem ich świadczenia jest państwo trzecie, regulują przepisy państwa trzeciego.