Termin i forma rezygnacji ze zwolnienia z VAT przy zbyciu nieruchomości

Wyrok NSA z 14 marca 2018 r., sygn. akt I FSK 854/16 zapadł na tle następującego stanu faktycznego. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością chcąc zakupić nieruchomość, zawarła ze zbywcą umowę sprzedaży w formie aktu notarialnego, na mocy której stała się właścicielem nieruchomości. W czasie dokonania czynności spółka złożyła do aktu oświadczenie, o którym mowa w art. 43 ust. 10 ustawy o podatku od towarów i usług (dalej jako:„u.p.t.u.”) dotyczące rezygnacji ze zwolnienia opodatkowania niniejszej transakcji podatkiem VAT.Podatnik utrzymywał, że skoro dostawa towarów miała miejsce w dniu zawarcia aktu notarialnego, to złożone przez niego oświadczenie jest skuteczne i umożliwia rezygnację ze zwolnienia. Organ podatkowy zakwestionował jednak możliwość zrezygnowania ze zwolnienia z opodatkowania w takiej formie, w związku z literalnym brzmieniem ww. przepisu, który nakazuje złożenie oświadczenia przed dniem dokonania czynności. W konsekwencji organ zakwestionował też prawo do odliczenia podatku naliczonego przy zawieranej transakcji. Organ II instancji zgodził się z ustaleniami organu I instancji, a w dalszej kolejności uznał je za słuszne także WSA w Szczecinie w wyroku z 20 stycznia 2016 r. (sygn. akt I SA/Sz 1251/15).

Autopromocja

NSA murem za podatnikiem

NSA w przytoczonym orzeczeniu przyznał jednak rację podatnikowi. Sąd za bezdyskusyjny uznał fakt, że sprzedaż nieruchomości jest zwolniona z opodatkowania podatkiem VAT, zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 10 u.p.t.u. Przepis ten statuuje generalną zasadę zwolnienia z opodatkowania dostawy budynków, budowli lub ich części, za wyjątkiem, gdy:

1. dostawa jest dokonywana w ramach pierwszego zasiedlenia lub przed nim,
2. pomiędzy pierwszym zasiedleniem a dostawą budynku, budowli lub ich części upłynął okres krótszy niż 2 lata.

Autopromocja

Webinar: VAT 2025

Sprawdź

NSA potwierdził też stanowisko organów oraz sądu I instancji, co do daty powstania obowiązku podatkowego. Zgodnie z  art. 19a ust. 1 u.p.t.u., obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi,  z zastrzeżeniem ust. 5 i 7-11, art. 14 ust. 6, art. 20 i art. 21 ust. 1. Wobec tego, należało uznać, że dniem dostawy nieruchomości jest dzień podpisania aktu notarialnego dokumentującego jej sprzedaż.W pozostałym zakresie NSA przyznał jednak rację podatnikowi, który kwestionował nadmierny formalizm oświadczenia, o którym mowa w art. 43 ust. 10 u.p.t.u.

NSA potwierdził, że złożenie oświadczenia o wyborze opodatkowania w treści aktu notarialnego zachowuje wymogi formalne dla skuteczności uznania, że strony zrezygnowały ze zwolnienia od podatku VAT.

Podstawą wykładni sądu stały się, jak to często ma miejsce, przepisy unijne, w tym na 137 pkt 1 lit. b Dyrektywy 112, na mocy której państwa członkowskie mogą przyznać podatnikom prawo wyboru opodatkowania dostaw budynków lub ich części oraz związanego z nimi gruntu innych niż dostawy dokonywane przez tzw. okazjonalnego podatnika. Państwa Członkowskie określają szczegółowe zasady korzystania z prawa wyboru opodatkowania, a ponadto mogą ograniczyć zakres tego prawa wyboru. Poza tym, sąd powołał brzmienie art. 273 Dyrektywy 112, zezwalającego na nałożenie przez państwa innych obowiązków dla zapewnienia prawidłowego poboru VAT i zapobieżenia oszustwom podatkowym, pod warunkiem nie powstawania formalności związanych z przekraczaniem granic.

Autopromocja

Webinar: VAT 2025

Sprawdź

Zasada proporcjonalności

Uzasadniając przychylenie się do poglądu wyrażonego przez skarżącego, NSA wskazał na wykształconą w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości zasadę proporcjonalności – zgodnie z którą należy badać czy środki, które dany przepis wprowadza w życie, są właściwe do osiągnięcia wyznaczonego celu oraz czy nie wykraczają poza to, co niezbędne do jego osiągnięcia. W związku z tym, NSA wskazał, że sprzeczne z zasadą proporcjonalności jest zakazywanie dowodzenia wyboru opodatkowania transakcji za pomocą innych środków dowodowych. Zatem w konkluzji Sądu w ocenianym stanie faktycznym, za zasadne należy uznać złożone oświadczenie, opodatkowanie transakcji, a w konsekwencji prawo odliczenia podatku naliczonego.

Polecamy: VAT 2018. Komentarz

Autopromocja

Kasowy PIT 2025 – webinar.
Nowe przepisy

Sprawdź

Przytoczone orzeczenie Naczelnego Sądu Najwyższego należy uznać za korzystne dla podatników. Polskie przepisy ustawy o VAT ograniczają podatnikom możliwość skorzystania z rezygnacji ze zwolnienia opodatkowania dokonywanych transakcji, poprzez nadmierny formalizm. Trudno znaleźć uzasadnienie dla obciążenia podatników tego rodzaju obowiązkami składania odrębnych, uprzednich oświadczeń w sytuacji, gdy każde przeniesienie własności nieruchomości musi być zawarte w formie aktu notarialnego, w którym niewątpliwie można zawrzeć oświadczenie o zrezygnowaniu ze zwolnienia z opodatkowania. Należy mieć nadzieję, iż orzeczenie to spotka się z aprobatą judykatury, a także skłoni ustawodawcę do zmiany przytoczonych przepisów, które w obecnym brzmieniu utrudniają obrót.

Autorzy: 

Mec. Tomasz Wojdal - KRS Kancelaria 

Radosław Rybak - KRS Kancelaria