W jakich sytuacjach wygasają zobowiązania podatkowe
REKLAMA
SPIS TREŚCI
PORADY PRAWNE
- Jakie skutki ma zapłata podatku przez osobę trzecią
- Czy przeniesienie własności rzeczy podlega VAT
- Kiedy potrącenie będzie skuteczne
Zapłata podatku
Najczęstszą i mającą zasadnicze znaczenie formą wygasania zobowiązań podatkowych jest zapłata pieniężna. Zapłata podatku może nastąpić w formie gotówkowej lub bezgotówkowej. Wybór sposobu realizacji uiszczenia podatku nie zawsze jednak zależy od podatnika. Do bezgotówkowego uiszczania podatków - w formie polecenia przelewu - zobowiązani są podatnicy prowadzący działalność gospodarczą oraz księgi rachunkowe lub podatkową księgę przychodów i rozchodów. Obowiązek rozliczeń bezgotówkowych ciąży także na płatniku, jeżeli prowadzi on działalność gospodarczą oraz wskazane powyżej ewidencje podatkowe. Nakaz zapłaty podatków w formie polecenia przelewu nie ma jednak zastosowania w przypadku zapłaty podatków niezwiązanych z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz w przypadku gdy zapłata, zgodnie z przepisami prawa podatkowego, dokonywana jest papierami wartościowymi lub znakami akcyzy. Obowiązek zapłaty podatków w formie bezgotówkowej nie dotyczy także pobierania podatków przez płatników i inkasentów.
REKLAMA
Zapłaty podatku gotówką może dokonywać podatnik (płatnik), w przypadku gdy uiszczane podatki nie dotyczą działalności gospodarczej lub, gdy mimo iż są związane z prowadzoną działalnością, nie jest on zobowiązany do prowadzenia ksiąg rachunkowych lub podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Przedsiębiorcy mogą natomiast uiszczać gotówką opłatę skarbową.
Zlecenia płatnicze na rzecz organów podatkowych mogą być również składane w formie dokumentu elektronicznego przy użyciu oprogramowania udostępnionego przez banki lub inną instytucję finansową uprawnioną do przyjmowania zleceń płatniczych albo w inny sposób uzgodniony z bankiem lub inną instytucją przyjmującą zlecenie. Takie zlecenie powinno zawierać dane identyfikujące wpłacającego, w tym numer identyfikacji podatkowej, oraz powinno wskazywać tytuł wpłaty. Niepodanie lub błędne podanie tych informacji stanowi podstawę do odmowy realizacji wpłaty gotówkowej lub polecenia przelewu.
Termin zapłaty
Terminem dokonania zapłaty gotówkowej jest dzień wpłacenia kwoty podatku w kasie organu podatkowego lub na rachunek tego organu w banku, w placówce pocztowej operatora publicznego lub w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej. Terminem zapłaty podatku za pośrednictwem płatnika lub inkasenta jest dzień pobrania podatku.
W przypadku rozliczeń bezgotówkowych ustawodawca terminem zapłaty określił dzień obciążenia rachunku bankowego podatnika lub rachunku podatnika w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej na podstawie polecenia przelewu. Warto wskazać w tym miejscu, że zgodnie z art. 63c ustawy z 29 sieprnia 1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 72, poz. 665 z późn. zm.) polecenie przelewu stanowi udzieloną bankowi dyspozycję dłużnika obciążenia jego rachunku określoną kwotą i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela. Bank wykonuje dyspozycję dłużnika w sposób przewidziany w umowie rachunku bankowego.
Pobór podatku przez płatnika lub inkasenta
REKLAMA
Wygaśnięcie zobowiązania podatkowego podatnika następuje również w wyniku poboru podatku przez płatnika lub inkasenta. Pobór podatku w prawidłowej wysokości przez te podmioty oznacza, że brak jest podstaw do żądania ponownej zapłaty przez podatnika ze strony organu podatkowego.
Wyjaśnijmy, że płatnicy oraz inkasenci są podmiotami umocowanymi z mocy prawa do realizacji zobowiązań podatkowych w imieniu Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Z chwilą pobrania należności od podatnika następuje wygaśnięcie zobowiązania podatkowego w tym zakresie. Faktyczne zaspokojenie wierzyciela podatkowego następuje jednak dopiero w momencie dokonania wpłaty podatku przez płatnika lub inkasenta na rachunek właściwego organu podatkowego. Brak tej wpłaty w terminie nie ma wpływu na moment wygaśnięcia zobowiązania podatkowego, powoduje jednak odpowiedzialność podatkową płatnika lub inkasenta.
Potrącenie
Kolejnym efektywnym sposobem wygasania zobowiązań podatkowych jest potrącenie. Potrącenie stanowi formę realizacji zobowiązania, która ma zastosowanie, w przypadku gdy dwie strony są równocześnie w stosunku do siebie dłużnikami i wierzycielami, a ich wierzytelności są przedmiotowo jednorodzajowe oraz wymagalne.
Zgodnie z art. 64 par. 1 Ordynacji podatkowej zobowiązania podatkowe oraz zaległości podatkowe wraz z odsetkami za zwłokę w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa podlegają na wniosek podatnika potrąceniu z wzajemnej, bezspornej i wymagalnej wierzytelności podatnika wobec Skarbu Państwa z tytułu ściśle określonej wierzytelności.
Z brzmienia przytoczonego przepisu wynika zatem, że potrąceniu podlegają zarówno bieżące zobowiązania podatkowe, jak i zaległości podatkowe, w tym odsetki za zwłokę w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa. Wierzytelność podatnika wobec Skarbu Państwa musi jednak wynikać z innego tytułu aniżeli tytuł podatkowy. Może on mieć charakter cywilnoprawny, karnoprawny czy też administracyjnoprawny. Ordynacja podatkowa wprowadza zamknięty katalog wierzytelności podatnika wobec Skarbu Państwa, z którym może nastąpić potrącenie. Są to wierzytelności z tytułu:
• prawomocnego wyroku sądowego wydanego na podstawie art. 417 kodeksu cywilnego,
• prawomocnej ugody sądowej zawartej w związku z zaistnieniem okoliczności przewidzianych w art. 417 kodeksu cywilnego,
• nabycia przez Skarb Państwa nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie lub wywłaszczenia nieruchomości na podstawie przepisów o gospodarce nieruchomościami,
• odszkodowania za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie, uzyskanego na podstawie przepisów kodeksu postępowania karnego,
• odszkodowania uzyskanego na podstawie przepisów o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz bytu Państwa Polskiego,
• odszkodowania orzeczonego w decyzji organu administracji rządowej.
SPOSÓB ZALICZANIA ZAPŁATY
W praktyce zdarza się, że podatnik zobowiązany jest do zapłaty podatku z różnych tytułów, np. podatku dochodowego i VAT. Jeżeli w takiej sytuacji podatnik dokonując zapłaty nie wskaże, którego zobowiązania wpłata dotyczy, organ podatkowy zaliczy ją na poczet tego zobowiązania, które ma najwcześniejszy termin płatności. Wskazania takiego można dokonać np. w tytule przelewu. Zasada zaliczania wpłaty na poczet zobowiązania o najwcześniejszym terminie płatności odnosi się również do zaliczek na podatek oraz rat, na jakie rozłożono podatek lub zaległość podatkową wraz z odsetkami za zwłokę, jak też rat podatku.
Wyjaśnijmy, że art. 417 kodeksu cywilnego reguluje odpowiedzialność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego lub innej osoby prawnej wykonującej władzę publiczną z mocy prawa za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działalnie lub zaniechania przy wykonywaniu tej władzy. Jeżeli wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej zlecono, na podstawie porozumienia, jednostce samorządu terytorialnego albo innej osobie prawnej, solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę ponosi ich wykonawca oraz zlecająca je jednostka samorządu terytorialnego albo Skarb Państwa. W dziedzinie prawa karnego potrącana wierzytelność powstaje natomiast z tytułu odszkodowania za niesłuszne skazanie albo oczywiście niesłuszne aresztowanie lub zatrzymanie, które regulowane jest przepisami art. 552-559 kodeksu postępowania karnego. Potrąceniu podlegają także wierzytelności z tytułu odszkodowania regulowanego przepisami ustawy z 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. nr 34, poz. 149 z późn. zm.). Źródłem powstania wierzytelności wobec Skarbu Państwa dających prawo do potrącenia należności podatkowych są wreszcie wynikające z przepisów prawa administracyjnego wierzytelności z tytułu wywłaszczenia nieruchomości. Mówiąc o wywłaszczeniu ustawodawca odwołuje się do ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 261, poz. 2603 z późn. zm.). Chodzi tu o wszystkie odszkodowania, o których mowa w rozdziale 5 ustawy. Ponieważ potrącenie może obejmować wyłącznie wierzytelności ściśle określone w Ordynacji podatkowej, nie podlega mu zatem np. nadpłata podatku (wyrok Sądu Najwyższego z 22 sierpnia 1991 r., III SA ARN 26/91). To samo dotyczy przyznanej podatnikowi dotacji budżetowej (wyrok NSA z 11 lipca 1990 r., III SA 451/90).
Przepisy podatkowe dopuszczają także dokonanie potrącenia z wzajemnej, bezspornej i wymagalnej wierzytelności podatnika wobec państwowych jednostek budżetowych z tytułu robót budowlanych, dostaw lub usług wykonanych przez niego w trybie przepisów o zamówieniach publicznych, pod warunkiem że potrącenie dokonywane jest przez tego podatnika i z tej wierzytelności. Jeżeli potrącenie będzie skuteczne, jednostka budżetowa, której zobowiązanie zostało potrącone z wierzytelności podatnika, jest obowiązana wpłacić równowartość wygasłego podatku do organu podatkowego w terminie siedmiu dni od dnia dokonania potrącenia. Od niewpłaconej w terminie równowartości wygasłego podatku nalicza się odsetki za zwłokę. Wyjaśnijmy, że jednostkami budżetowymi są takie jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Ustawodawca odwołuje się wyłącznie do pojęcia państwowych jednostek budżetowych, zatem nie ma możliwości dokonania potrącenia z wierzytelności wobec gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych i innych form organizacyjnych sektora finansów publicznych.
WAŻNE
Przedawnieniu nie ulegają zobowiązania podatkowe zabezpieczone zastawem lub hipoteką. Jednak po upływie terminu przedawniania mogą być one egzekwowane z przedmiotu hipoteki lub zastawu
Postępowanie w sprawie potrącenia może być wszczęte na wniosek podatnika lub z urzędu. O zastosowaniu potrącenia jako formy wygasania zobowiązań podatkowych zawsze decyduje organ podatkowy. Potrącenie następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie.
W przypadku, gdy wniosek o potrącenie złoży podatnik, organ podatkowy albo przychyli się do niego, albo wniosek odrzuci wydając stosowną decyzję. Postanowienie uwzględniające wniosek o potrącenie ma charakter deklaratoryjny, a potrącenie następuje z dniem złożenia wniosku. Postanowienie o potrąceniu wydane z urzędu ma charakter konstytutywny - potrącenie następuje od dnia wydania postanowienia. W przypadku gdy potrącenie nie pokrywa kwoty zaległości podatkowej, kwotę wynikającą z potrącenia zalicza się proporcjonalnie na poczet zaległości podatkowej oraz odsetek za zwłokę w stosunku, w jakim w dniu potrącenia pozostaje kwota zaległości podatkowej do kwoty odsetek za zwłokę.
Potrącenie z wierzytelnością wobec gminy
Zobowiązanie podatkowe oraz zaległość podatkowa wraz z odsetkami za zwłokę mogą być potrącane nie tylko z wierzytelności wobec Skarbu Państwa, ale również wobec gminy, powiatu lub województwa. Zgodnie z art. 65 par. 1 Ordynacji podatkowej podatnik może złożyć wniosek o dokonanie potrącenia podatku stanowiącego dochód jednostki samorządu terytorialnego, z wzajemnej, bezspornej i wymagalnej wierzytelności wobec gminy, powiatu lub województwa. Wierzytelności te, podobnie jak w przypadku Skarbu Państwa, dzielą się na dwie grupy. Pierwsza to wierzytelności o charakterze odszkodowawczym, z tytułu: prawomocnego wyroku sądowego wydanego na podstawie art. 4201 kodeksu cywilnego (lub prawomocnej ugody sądowej zawartej w związku z zaistnieniem okoliczności przewidzianych w tym przepisie), nabycia przez gminę nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie lub wywłaszczenia nieruchomości na postawie przepisów o gospodarce nieruchomościami oraz z tytułu odszkodowania orzeczonego w decyzji wydanej przez wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starostę lub marszałka. Druga grupa to wierzytelności wynikające z wykonania przez podatnika, w trybie przepisów o zamówieniach publicznych, robót budowlanych, dostaw lub usług wykonanych na rzecz gminnych jednostek budżetowych.
Do zastosowania potrącenia z wierzytelności wobec jednostek samorządu terytorialnego istotne jest, aby zobowiązania podatkowe stanowiły dochód gminy. Oznacza to, że nie są natomiast potrącane udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa.
Podatkami stanowiącymi dochód gminy są:
• podatek leśny,
• podatek od środków transportowych,
• podatek od spadków i darowizn,
• podatek od czynności cywilnoprawnych,
• podatek dochodowy od osób fizycznych opłacany w formie karty podatkowej,
Dochód gminy stanowią także opłaty:
• opłata za posiadanie psa,
• targowa,
• miejscowa,
• administracyjna,
• eksploatacyjna - w części określonej w ustawie z 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze.
Przeniesienie własności rzeczy
Do efektywnych sposobów wygasania zobowiązań podatkowych należy także przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych. Przeniesienie własności dokonywane jest w zamian za ciążące na podatniku zaległości podatkowe. Ta forma wygasania zobowiązań podatkowych w praktyce ma znaczenie dla podatników, którzy nie dysponują wystarczającymi środkami pieniężnymi na zapłatę zaległych podatków i nie mają możliwości uregulowania swoich zobowiązań w innej formie. W wyniku przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych może wygasnąć zobowiązanie podatkowe stanowiące zarówno dochód budżetu państwa, jak i również dochód jednostki samorządu terytorialnego, tj. gminy, powiatu lub województwa.
Podkreślić należy, że przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych może nastąpić wyłącznie na wniosek podatnika. W przypadku zaległości podatkowych stanowiących dochód budżetu państwa wniosek ten kierowany jest do starosty właściwego dla miejsca zamieszkania albo adresu siedziby podatnika. Wniosek związany z zaległością w podatkach stanowiących dochód jednostki samorządu terytorialnego należy natomiast złożyć do organu samorządowego właściwego rzeczowo w zakresie zaległości. W składanym wniosku podatnik powinien określić przede wszystkim, z jakiego tytułu ma zaległość oraz wskazać wysokość zaległości podatkowej oraz odsetek za zwłokę. Konieczne jest także wyszczególnienie rzeczy lub praw majątkowych objętych wnioskowanym przejęciem wraz z ich ewentualną wyceną.
Przepisy podatkowe nie precyzują przedmiotów, które mogą być objęte wnioskiem o przeniesienie własności. Powinny to być jednak przedmioty lub prawa zbywalne, którymi podatnik może rozporządzać. Przykładowo, można dokonać przeniesienia nieruchomości, ruchomości lub wierzytelności.
Do przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych niezbędny jest nie tylko wniosek podatnika, ale również zawarcie odpowiedniej umowy. Stronami takiej umowy są podatnik oraz Skarb Państwa albo jednostka samorządu terytorialnego (w zależności od tego, na poczet jakich zobowiązań podatkowych dokonywane jest przeniesienie).
W przypadku zaległości z tytułu podatków stanowiących dochód Skarbu Państwa organem właściwym do zwarcia umowy jest starosta, przy czym wymagana jest tutaj akceptacja organu podatkowego. Umowa pomiędzy podatnikiem a starostą zawierana jest bowiem na piśmie za zgodą właściwego naczelnika urzędu skarbowego lub właściwego naczelnika urzędu celnego. O zawartej umowie starosta powiadamia organ podatkowy, przesyłając mu jednocześnie jej kopię. Następnie naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celnego wyraża zgodę na przeniesienie własności lub odmawia takiej zgody. Udzielenie zgody lub odmowa wyrażenia zgody następuje w drodze postanowienia, na które podatnikowi nie służy zażalenie. W praktyce możliwe jest negocjowanie warunków umowy pomiędzy jej stronami oraz między stronami umowy a organem podatkowym. Nie jest natomiast dopuszczalne, aby organ podatkowy w formie postanowienia uzależnił wyrażenie zgody od zmiany niektórych warunków umowy. Postanowienie musi w sposób jednoznaczny wskazywać, czy organ podatkowy wyraża zgodę na przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych, czy też takiej odmawia.
W przypadku zaległości podatkowych stanowiących dochód jednostki samorządu terytorialnego, organem właściwym do zawarcia umowy z podatnikiem jest wójt, burmistrz (prezydent miasta), starosta albo marszałek województwa. Ustawa nie wymaga tutaj dodatkowej akceptacji. Umowa zawierana jest bowiem bezpośrednio z organem podatkowym właściwym rzeczowo w zakresie zaległości.
W przypadku zawarcia umowy o przeniesienie własności rzeczy lub prawa majątkowego organ podatkowy pierwszej instancji wydaje decyzję stwierdzającą wygaśnięcie zobowiązania podatkowego. Wygaśnięcie następuje z dniem przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych. W decyzji stwierdzającej wygaśnięcie zobowiązania podatkowego ustala się, w jakim zakresie to nastąpiło, tzn. całkowicie czy częściowo. Jeżeli w wyniku zawarcia umowy całość kwoty zaległości podatkowej nie została pokryta wraz z odsetkami za zwłokę, dokonaną wpłatę z tytułu przeniesienia zalicza się proporcjonalnie na poczet kwoty zaległości podatkowej oraz kwoty odsetek za zwłokę w stosunku, w jakim w dniu wpłaty pozostaje kwota zaległości podatkowej do kwoty odsetek za zwłokę.
Zaliczenie nadpłaty na poczet zobowiązań
Nadpłata podatku nie zawsze podlega zwrotowi do rąk podatnika. Nadpłaty wraz z ich oprocentowaniem podlegają z urzędu zaliczeniu na poczet zaległości podatkowych. W określonych przypadkach nadpłaty mogą także podlegać zaliczeniu na poczet bieżących i przyszłych zobowiązań.
Wyjaśnijmy, że przed dokonaniem zwrotu nadpłaty organ podatkowy dokonuje czynności sprawdzających, w wyniku których może nastąpić:
• zaliczenie nadpłaty w całości lub części na poczet zaległości podatkowych wraz z należnymi odsetkami za zwłokę oraz bieżących zobowiązań podatkowych,
• zaliczenie nadpłaty w całości lub w części na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych - tylko na pisemny wniosek podatnika, w którym należy wskazać sposób zaliczenia poprzez określenie rodzaju zobowiązania i terminu jego powstania,
• zaliczenie nadpłaty na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych bez pisemnego wniosku podatnika - w przypadku gdy nadpłata nie przekracza wysokości kosztów upomnienia, chyba że podatnik wystąpi z pisemnym wnioskiem o jej zwrot.
Jeżeli na podatniku nie ciążą zaległości i bieżące zobowiązania, organ podatkowy dokonuje zwrotu nadpłaty.
W sprawach zaliczenia nadpłat na poczet zaległych oraz bieżących zobowiązań podatkowych organ podatkowy wydaje postanowienie, na które służy zażalenie. W postanowieniu tym urząd powinien określić przede wszystkim: jaka kwota zaległości znajdowała się na koncie podatnika w dniu powstania nadpłaty lub złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty, a także w jaki sposób urząd zaliczył nadpłatę, tj. ile z niej zostało zaliczone na poczet podatku, ile na odsetki, oraz jaka kwota, po dokonaniu zarachowania nadpłaty, pozostaje do uregulowania: podatek i odsetki na dzień wydania postanowienia.
W przypadku zaliczenia nadpłaty na poczet zaległości podatkowych, jeżeli nadpłata nie pokrywa kwoty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, nadpłatę tę zalicza się proporcjonalnie na poczet kwoty zaległości podatkowej oraz kwoty odsetek za zwłokę w stosunku, w jakim w dniu powstania nadpłaty lub w dniu złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty pozostaje kwota zaległości podatkowej do kwoty odsetek za zwłokę. W sytuacji natomiast, gdy na podatniku ciążą zobowiązania z różnych tytułów, nadpłatę zalicza się na poczet podatku, począwszy od zobowiązania o najwcześniejszym terminie płatności, chyba że podatnik wskaże, na poczet którego zobowiązania nadpłata ma zostać zaliczona.
Podatnikowi przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie w sprawie zaliczenia nadpłaty do dyrektora izby skarbowej za pośrednictwem naczelnika urzędu skarbowego w terminie siedmiu dni od dnia jego doręczenia. Wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania postanowienia.
Umorzenie zaległości podatkowych
Umorzenie zaległości podatkowych stanowi nieefektywny sposób wygasania zobowiązań podatkowych, a zatem bez realizacji świadczenia na rzecz wierzyciela podatkowego. Umorzenie zawsze ma charakter wyjątkowy. Zasadą prawa podatkowego jest bowiem płacenie podatków, nie zaś zwalnianie podatników z tego obowiązku. Decyzję o umorzeniu zaległości podatkowej zawsze podejmuje organ podatkowy. W przypadku, gdy organ podatkowy wydaje decyzję o umorzeniu zaległości podatkowej, to z mocy prawa umorzeniu ulegają również odsetek za zwłokę w całości lub w takiej części, w jakiej została umorzona zaległość podatkowa.
Umorzenie może nastąpić w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym. Określając przesłanki umorzenia ustawodawca posłużył się zatem pojęciami nieostrymi.
Decyzja o umorzeniu zaległości podatkowej jest decyzją uznaniową, tzn. organ podatkowy może, ale nie musi dokonać wnioskowanego przez podatnika umorzenia. Warto pamiętać, że o istnieniu ważnego interesu podatnika decydują zobiektywizowane kryteria, na podstawie których organ podatkowy rozstrzyga o umorzeniu bądź odmowie umorzenia zaległości podatkowej. Ważnego interesu podatnika nie można utożsamiać z jego subiektywnym przekonaniem o potrzebie umorzenia długu wobec fiskusa. W doktrynie przyjmuje się, że przez ważny interes podatnika należy rozumieć nadzwyczajne względy, które mogłyby zachwiać podstawami egzystencji podatnika, w szczególności chodzi tu o sytuacje, w których z powodu nadzwyczajnych, losowych przypadków podatnik nie jest w stanie uregulować zaległości podatkowych. To na podatniku ciąży obowiązek wyczerpującego przedstawienia okoliczności uzasadniających jego zdaniem umorzenie zaległości podatkowych, czyli zwolnienie go z obowiązku zapłaty podatku. Tylko pełne i wyczerpujące przedstawienie we wniosku argumentów wraz z uzasadnieniem pozwoli organowi podatkowemu na obiektywną ocenę sytuacji podatnika i podjęcie decyzji.
Połączenie decyzji uznaniowej z nieostrymi przesłankami umorzenia powoduje, że organy podatkowe mają bardzo szerokie pole do podejmowania rozstrzygnięć w sprawie umarzania zaległości podatkowych, jednak zawsze wymagają one uzasadnienia. Nie jest przekonujące uzasadnienie decyzji organu podatkowego odmawiającej umorzenia zaległości podatkowej, w którym stwierdzono, że przedmiotem działania urzędów skarbowych jest terminowa i zgodna z prawem podatkowym realizacja wpływów do budżetu państwa i budżetów samorządowych (tak NSA w wyroku z 17 marca 1994 r., S.A./Po 3597/93, niepubl.).
TERMINY PRZEDAWNIENIA
Po upływie trzech lat przedawnia się prawo organu podatkowego do ustalenia zobowiązania podatkowego w drodze doręczenia decyzji (dotyczy to np. podatku od spadków i darowizn, podatku od nieruchomości). Samo zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem pięciu lat.
WARUNKI POTRĄCENIA
Do skutecznego potrącenia konieczne jest spełnienie następujących warunków:
• dłużnikiem podatnika jest Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego,
• potrącenie następuje z wzajemnej, bezspornej i wymagalnej wierzytelności,
• wierzytelność przysługuje podatnikowi z określonego tytułu.
Umorzenie zaległości podatkowych zasadniczo następuje na wniosek podatnika. Organ podatkowy na wniosek podatnika, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, może udzielać ulg w postaci umorzenia zaległości podatkowych lub odsetek za zwłokę jeżeli:
• nie stanowią pomocy publicznej,
• stanowią pomoc de minimis - w zakresie i na zasadach określonych w bezpośrednio obowiązujących aktach prawa wspólnotowego dotyczących pomocy w ramach zasady de minimis,
• stanowią pomoc publiczną:
- udzielaną w celu naprawienia szkód wyrządzonych przez klęski żywiołowe lub inne nadzwyczajne zdarzenia,
- udzielaną w celu zapobieżenia lub likwidacji poważnych zakłóceń w gospodarce o charakterze ponadsektorowym,
- udzielaną w celu wsparcia krajowych przedsiębiorców działających w ramach przedsięwzięcia gospodarczego podejmowanego w interesie europejskim,
- udzielaną w celu promowania i wspierania kultury, dziedzictwa narodowego, nauki i oświaty,
- będącą rekompensatą za realizację usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym powierzonych na podstawie odrębnych przepisów,
- na szkolenia,
- na zatrudnienie,
- na rozwój małych i średnich przedsiębiorstw,
- na restrukturyzację,
- na ochronę środowiska,
- na prace badawczo-rozwojowe,
- regionalną,
- udzielaną na inne przeznaczenia określone przez Radę Ministrów na podstawie art. 67b par. 6 Ordynacji podatkowej.
Umorzenie zaległości podatkowej wyjątkowo może nastąpić z urzędu. Dotyczy to ściśle określonych przypadków wskazanych w art. 67d Ordynacji podatkowej. Może to mieć miejsce gdy: zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne albo kwota zaległości podatkowej nie przekracza 5-krotnej wartości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym, a także gdy kwota zaległości podatkowej nie została zaspokojona w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym lub upadłościowych. Umorzenie zaległości podatkowej z urzędu będzie również możliwe, jeżeli podatnik zmarł nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił ruchomości podlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty 5 tys. zł i jednocześnie brak jest spadkobierców innych niż Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego oraz nie ma możliwości orzeczenia odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej. W takim przypadku decyzję umarzającą zaległość podatkową pozostawia się w aktach sprawy.
Zaniechanie poboru podatku
Zaniechanie poboru podatku oznacza, że podatnicy, których takie zaniechanie dotyczy, nie są zobowiązani do wpłaty określonego zobowiązania podatkowego, a organy podatkowe nie są uprawnione do egzekwowania tego podatku. W efekcie następuję wygaśnięcie zobowiązania podatkowego, mimo że nie zostanie ono zrealizowane.
W świetle obowiązujących przepisów podmiotem uprawnionym do zaniechania poboru podatku jest jedynie minister finansów publicznych. Może on tego dokonać w drodze rozporządzenia, w przypadkach uzasadnionych interesem publicznym lub ważnym interesem podatnika. W rozporządzeniu w sprawie zaniechania poboru podatku minister finansów zobowiązany jest określić rodzaj podatku, którego pobór będzie zaniechany, okres, w którym następuje zaniechanie, a także grupy podatników, których zaniechanie dotyczy.
Warto zwrócić uwagę, że zaniechanie, które ma dotyczyć podatników prowadzących działalność gospodarczą, którzy w jego wyniku staną się beneficjentami pomocy publicznej, powinno mieć formę programu pomocowego, który określa przeznaczenie i warunki dopuszczalności tej pomocy.
Przedawnienie
Przedawnienie, podobnie jak umorzenie zaległości paktowej i zaniechanie poboru podatku, należy do kategorii nieefektywnych sposobów wygasania zobowiązań podatkowych. Przedawnienie oznacza, że zobowiązanie podatkowe wygasa po upływie określonego czasu od momentu jego powstania i organ podatkowy nie ma możliwości wyegzekwowania świadczenia należnego fiskusowi.
Generalnie termin przedawnienia zobowiązania podatkowego wynosi pięć lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. W niektórych wypadkach zobowiązanie podatkowe na skutek upływu terminu przedawnienia w ogóle nie powstanie. Dotyczy to podatków powstających po doręczeniu decyzji wymiarowej, gdzie zastosowanie ma termin przedawnienia wymiaru podatku. Zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej w przypadku zobowiązań powstających w drodze doręczenia decyzji ustalającej organu podatkowego, zobowiązanie to nie powstaje, jeżeli decyzja doręczona zostanie podatnikowi po upływie trzech lat, licząc od końca roku podatkowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.
Termin przedawnienia prawa do wydania decyzji ustalającej wysokość podatku w określonych wypadkach podlega wydłużeniu do lat pięciu. Stanie się tak w sytuacji, gdy podatnik nie złoży w terminie deklaracji bądź w złożonej deklaracji nie ujawni wszystkich danych niezbędnych do ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego. Również dodatkowe zobowiązanie podatkowe w VAT nie powstanie, jeżeli decyzja ustalająca zostanie doręczona po upływie pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy. Pięcioletni termin przedawnienia wymiaru podatku ma również zastosowanie w przypadku zobowiązania z tytułu opodatkowania dochodu nieznajdującego pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzącego ze źródeł nieujawnionych. Zobowiązanie to nie powstanie, jeżeli decyzja ustalająca zostanie doręczona po upływie pięciu lat od końca roku, w którym upłynął termin do złożenia rocznego zeznania PIT. Podatnicy korzystający z preferencji podatkowych w postaci ulg i zwolnień powinni natomiast pamiętać o tym, że w razie niedopełnienia wymogów warunkujących skorzystanie z preferencji podatkowych, prawo organu podatkowego do wydania decyzji ustalającej zobowiązanie podatkowe powstaje w dniu, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące utratę prawa do ulgi. Na wydanie decyzji urząd skarbowy ma trzy lata licząc od końca roku, w którym to zdarzenie nastąpiło, a jeżeli podatnik nie zgłosił utraty prawa do ulgi co najmniej na dwa miesiące przed upływem tego terminu, termin na wydanie decyzji wydłuża się do pięciu lat.
Terminy przedawnienia w praktyce mogą ulegać przedłużeniu na skutek wystąpienia okoliczności, powodujących przerwanie lub zawieszenie ich biegu. Wyjaśnijmy, że przerwanie biegu przedawnienia różni się od zawieszenia tym, że przy zawieszeniu pewnego czasu nie wlicza się do okresu przedawnienia. Po zakończeniu okresu zawieszenia przedawnienie biegnie dalej. W przypadku zaistnienia okoliczności powodujących przerwanie biegu przedawnienia po ich ustaniu przedawnienie biegnie na nowo.
Jeżeli wydanie decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd, bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu, które trwa do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub uprawomocniło się orzeczenie sądu, jednak nie dłużej niż przez dwa lata.
Bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:
• od dnia wydania decyzji w sprawie odroczenia płatności podatku (zaległości podatkowej) lub rozłożenia go na raty, do dnia terminu płatności odroczonego podatku (zaległości podatkowej), ostatniej raty podatku (zaległości podatkowej),
• od dnia wejścia w życie rozporządzenia w sprawie przedłużenia terminu płatności podatku do dnia upływu przedłużonego terminu.
Zawieszenie biegu terminu przedawnienia następuje w przypadku wszczęcia postępowania karnego skarbowego w związku z niewykonaniem zobowiązania podatkowego oraz wniesienia skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego oraz wniesienia żądania ustalenia przez sąd powszechny istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Termin przedawnienia biegnie dalej od dnia następującego po dniu prawomocnego zakończenia postępowania, doręczenia organowi podatkowemu odpisu prawomocnego orzeczenia sądu bądź uprawomocnienia się orzeczenia w sprawie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa.
Bieg terminu przedawnienia przerywa natomiast ogłoszenie upadłości lub zastosowanie środka egzekucyjnego, o którym podatnik został zawiadomiony. W tych wypadkach biegnie on na nowo odpowiednio od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o ukończeniu postępowania upadłościowego lub od dnia następującego po dniu, w którym zastosowano środek odwoławczy.
PRZYKŁAD
POLECENIE PRZELEWU
Podatnik złożył w oddziale banku polecenie dokonania przelewu na rachunek urzędu skarbowego podatku dochodowego od osób fizycznych w dniu 30 kwietnia 2008 r. W tym samym dniu został obciążony rachunek podatnika. Zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej zapłata została dokonana w terminie. Za dzień zapłaty podatku w formie bezgotówkowej uznaje się bowiem dzień obciążenia rachunku bankowego podatnika lub jego rachunku w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej na podstawie polecenia przelewu.
PRZYKŁAD
ROBOTY BUDOWLANE
Spółka wykonała na rzecz szkoły i szpitala będących jednostkami na podstawie przepisów o zamówieniach publicznych. W obu przypadkach kontrakty na wykonanie robót zostały zawarte w drodze przetargu, na podstawie przepisów o zamówieniach publicznych. Spółka nie otrzymała wynagrodzenia za wykonane prace. Jest ona uprawniona do dokonania potrącenia swojej zaległości podatkowej z wierzytelnością względem szkoły i szpitala.
PRZYKŁAD
PRZEDAWNIENIE PRAWA DO WYMIARU
Podatnik w styczniu 2004 r. złożył w urzędzie skarbowym deklarację w sprawie podatku od darowizny nieruchomości. Decyzja ustalająca wysokość podatku została wydana, a podatnik otrzymał ją w czerwcu 2008 r. W tym wypadku prawo do wydania decyzji wymiarowej przez organ podatkowy uległo przedawnieniu. Podatnik powinien zatem odwołać się od doręczonej decyzji powołując się na upływ terminu przedawnienia.
Zwolnienie z obowiązku zapłaty podatku
W związku z wprowadzeniem do Ordynacji podatkowej nowelizacją z 16 listopada 2006 r. (Dz.U. nr 217, poz. 1590) nowych zasad wydawania interpretacji prawa podatkowego w katalogu sposobów wygasania zobowiązań podatkowych znalazła się nowa przesłanka - zwolnienie z obowiązku zapłaty podatku na podstawie art. 14m Ordynacji podatkowej. Chodzi tu o zwolnienie z obowiązku zapłaty podatku w wyniku zastosowania się do interpretacji, która następnie została zmieniona lub nie została uwzględniona w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej. Zwolnienie z obowiązku zapłaty podatku w zakresie wynikającym ze zdarzenia będącego przedmiotem interpretacji ma miejsce, jeżeli: zobowiązanie nie zostało prawidłowo wykonane w wyniku zastosowania się do interpretacji, która uległa zmianie, lub interpretacji nieuwzględnionej w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej oraz skutki podatkowe związane ze zdarzeniem, któremu odpowiada stan faktyczny będący przedmiotem interpretacji miały miejsce po opublikowaniu interpretacji ogólnej albo po doręczeniu interpretacji indywidualnej.
W przypadku rocznego rozliczenia podatków zwolnienie obejmuje okres do końca roku podatkowego, w którym opublikowano zmienioną interpretację ogólną, doręczono zmienioną interpretację indywidualną albo doręczono organowi podatkowemu odpis orzeczenia sądu administracyjnego uchylającego interpretację indywidualną ze stwierdzeniem jego prawomocności. W sytuacji natomiast kwartalnego lub miesięcznego rozliczenia podatków zwolnienie obejmuje okres do końca odpowiednio kwartału lub miesiąca, w którym opublikowano zmienioną interpretację ogólną, doręczono zmienioną interpretację indywidualną albo doręczono organowi podatkowemu odpis orzeczenia sądu administracyjnego uchylającego interpretację indywidualną ze stwierdzeniem jego prawomocności oraz kwartał lub miesiąc następny.
MAGDALENA MAJKOWSKA
magdalena.majkowska@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
• Art. 22, art. 55 par. 2, art. 59-66, art. 67a-67e, art. 68-71, art. 76, art. 76a, art. 208 par. 1, art. 236 par. 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
Źródło: Gazeta Prawna [Tygodnik Podatkowy] nr 136 (2258), 14 lipca 2008 r.
Czy zapłata podatku przez osobę trzecią powoduje wygaśnięcie zobowiązania podatkowego?
Marcin Sikora
doradca podatkowy w Kancelarii Sikora i Wspólnicy
W wyniku dokonania zapłaty następuje zaspokojenie należności Skarbu Państwa (lub jednostki samorządu terytorialnego). Dokonanie zapłaty co do zasady powoduje definitywne uwolnienie się podatnika z obowiązku uiszczenia podatku.
O ile nie budzi wątpliwości fakt, że podatek wygasa na skutek jego zapłaty przez samego podatnika, o tyle trudna może być odpowiedź na pytanie, czy zapłata podatku przez osobę trzecią również będzie powodowała wygaśnięcie zobowiązania podatkowego. W tym miejscu, przed wyrażeniem jakiejkolwiek opinii, należałoby przede wszystkim zwrócić uwagę na kierunki orzecznictwa sądów administracyjnych, które w opisywanej kwestii również nie jest jednolite.
W wyroku z 15 lutego 2001 r. (III SA 2842/99) Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że w świetle prawa podatkowego podmiot występujący w charakterze podatnika nie może w drodze umowy z osobą trzecią zwolnić się z ciążących na nim obowiązków i tym samym przenieść ich na osobę trzecią. Oznacza to, że nie jest dopuszczalne przejęcie przez osobę trzecią długu podatkowego. Podobną opinię wyraził Naczelny Sąd Administracyjny w orzeczeniu z 6 marca 1998 r. (I SA/Lu 192/97).
W orzecznictwie sądów administracyjnych można również odnaleźć tezy, zgodnie z którymi podatek zapłacony przez osobę trzecią wygasa. Tak między innymi stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 17 marca 1998 r. (I SA/Łd 1676/96). Uznał on, iż zobowiązanie podatkowe wygasa przez zapłatę podatku, przy czym ustawa nie zastrzega, iż zapłata ta musi być dokonana przez podatnika. Sąd stwierdził przy tym, że zobowiązanie osoby trzeciej do uiszczenia za inną osobę kwot odpowiadających ciążącym na niej podatkom może wynikać z umów cywilnoprawnych. Podobną opinię wyraził WSA w Warszawie w wyroku z 16 lutego 2004 r. (III SA 1430/02). W wyroku NSA z 18 czerwca 2003 r. (SA/Bd 1138/03) natomiast sąd stwierdził, że zapłaty podatku może dokonać za podatnika również osoba trzecia, o ile uczyni to dobrowolnie, względnie czując się następcą prawnym, wskazując zobowiązanie, z tytułu którego następuje zapłata. Sąd uznał w tym wyroku również, że dokonanie w ramach zobowiązania cywilnoprawnego zapłaty podatku za podatnika nie uprawnia strony umowy do żądania zwrotu zapłaconego podatku. Z przepisu art. 59 par. 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej nie wynika bowiem, aby zobowiązanie podatkowe wygasało przez jego zapłatę dokonaną wyłącznie przez podatnika.
Analizując przedstawione powyżej linie orzecznictwa należy zauważyć, że sposób postępowania powinien być uzależniony od konkretnego przypadku. Można na pewno powiedzieć, że odpowiedzialności podatnika za zapłatę podatku wobec organu podatkowego nie może wyłączyć żadna umowa cywilnoprawna między podatnikiem a osobą trzecią. Z orzecznictwa wynika również, że utrudniona bądź nawet niemożliwa może być próba dochodzenia od organu podatkowego zwrotu podatku zapłaconego dobrowolnie w imieniu podatnika przez osobę trzecią.
Stwierdzić również na zakończenie trzeba, że od zapłaty podatku przez osobę trzecią będącą odrębnym podmiotem należy rozróżnić zapłatę podatku przez osobę trzecią występującą w charakterze osoby przekazującej podatek, czyli osoby technicznie dokonującej operacji wpłaty podatku. W tym przypadku, gdy konkretna osoba fizyczna niebędąca osobiście podatnikiem wpłaca podatek w imieniu podatnika, można wręcz uznać, że nie mamy do czynienia z zapłatą przez osobę trzecią, tylko jest to zapłata przez podatnika. Będzie tak między innymi w sytuacji, gdy pracownik firmy dokona w jej imieniu zapłaty podatku. Takiej zapłacie trudno odmówić skuteczności.
(MGM)
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
Jedną z form wygasania zobowiązań podatkowych jest przeniesienie własności rzeczy na rzecz Skarbu Państwa. Czy taka czynność podlega opodatkowaniu VAT?
Anna Łukaszewicz-Obierska
radca prawny, wspólnik w Kancelarii WKB Wierciński, Kwieciński, Baehr
Przepisy polskiego prawa przewidują swoistą formę zapłaty podatku poprzez przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych na rzecz Skarbu Państwa, gminy powiatu lub województwa. W takiej sytuacji na mocy prawa następuje wygaśnięcie zobowiązania podatkowego. Przeniesienie następuje na wniosek podatnika na postawie umowy zawartej przez podatnika ze starostą (wójtem, burmistrzem, prezydentem miasta albo marszałkiem województwa). Zawarcie takiej umowy w niektórych przypadkach zależy od zgody naczelnika urzędu skarbowego. Umowa wymaga formy pisemnej, chyba że z ogólnych przepisów prawa konieczne jest zachowanie formy szczególnej, np. w przypadku przeniesienia nieruchomości forma aktu notarialnego a przejęcie udziałów w formie pisemnej z poświadczonymi notarialnie podpisami. W praktyce z oczywistych względów najczęściej przedmiotem przeniesienia własności na poczet podatków są nieruchomości gruntowe lub budynkowe oraz prawo użytkowania wieczystego. Wskazana forma zapłaty podatku jest korzystna o tyle, że dochodzenie zaległości podatkowej w ramach egzekucji administracyjnej, np. z nieruchomości jest długotrwałe i kosztowne.
Na gruncie przepisów prawa podatkowego pojawia się pytanie, czy wskazane przeniesienie własności rzeczy podlega opodatkowaniu VAT. Na gruncie obecnie obowiązujących przepisów ustawy o VAT nie ma co do tego wątpliwości. Przedmiotem opodatkowania tym podatkiem jest bowiem odpłatna dostawa towarów rozumiana jako przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Przekazanie rzeczy tytułem spłaty zaległości podatkowej spełnia wskazane przesłanki, tzn. następuje przeniesienie własności na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, a przeniesienie takie ma charakter odpłatny, gdyż w zamian podatnik zwolniony jest z długu, tj. zapłaty zobowiązania podatkowego. Jednakże nie należy zapominać o dodatkowej kwestii, a mianowicie czy przenoszący np. nieruchomość co do tej czynności jest podatnikiem VAT, tzn. czy czynności takie wykonuje w sposób częstotliwy, a jeżeli jednorazowo, to w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. W konsekwencji VAT podlegać będzie przeniesienie własności rzeczy przez spółki oraz osoby fizyczne będące podatnikami VAT z uwagi na prowadzoną działalność gospodarczą. Natomiast VAT nie będą płaciły osoby prywatne, które nie dokonują transakcji dostawy towarów w sposób częstotliwy.
Ponadto w analizowanej czynności, tak jak w każdej sprzedaży rzeczy, można skorzystać ze zwolnień przedmiotowych, przede wszystkim zwolnienia z VAT dostawy towarów używanych. Wskazane zwolnienie dotyczy budynków po okresie 5-letnim a innych towarów po okresie półrocznym, jeżeli podatnikowi nie przysługiwało prawo odliczenia VAT naliczonego przy nabyciu tych rzeczy. Podkreślić należy że uprawnienie do zwolnienia tracą ci podatnicy, którzy modernizowali towary używane, wartość modernizacji przekroczyła 30 proc. wartości początkowej, a podatnik albo odliczył VAT od wydatków modernizacyjnych albo użytkował towary krócej niż pięć lat.
Podsumowując, lepiej czasami przenieść nieruchomość lub jej część w celu zapłaty podatku, gdyż w toku egzekucji jej wartość uszczuplą koszty egzekucyjne. Spółki i osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą będą zobowiązane rozliczyć VAT od transakcji, chyba że przedmiotem transakcji są towary używane. Osoby prywatne nie są co do zasady zobowiązane do naliczania VAT od przeniesienia rzeczy na rzecz Skarbu Państwa na poczet zaległości podatkowych.
(MGM)
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
Jakie cechy musi mieć przysługująca podatnikowi wierzytelność, aby możliwe było jej skuteczne potrącenie?
Przepisy prawa podatkowego rozróżniają potrącenie wierzytelności wobec Skarbu Państwa oraz wierzytelności wobec jednostek samorządu terytorialnego.
Wierzytelność podatnika podlegająca potrąceniu musi posiadać kilka cech, aby mogła podlegać potrąceniu. Warunkiem koniecznym dla uznania danej wierzytelności za podlegającą potrąceniu jest uznanie jej za wierzytelność, która jest wzajemna, bezsporna oraz wymagalna. Ponadto wierzytelność taka nie może wynikać z tytułów podatkowych. Oznacza to, że potrąceniu nie będzie podlegać np. nadpłata podatku.
Nawiązując do wprowadzonego rozróżnienia na wierzytelności wobec Skarbu Państwa oraz wierzytelności wobec jednostek samorządu terytorialnego, należy wskazać, że wierzytelność wobec Skarbu Państwa, aby mogła być uznana za potrącalną, musi wynikać z jednego z następujących tytułów:
• prawomocnego wyroku sądowego dotyczącego szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej,
• prawomocnej ugody sądowej dotyczącej szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej,
• nabycia przez Skarb Państwa nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie lub wywłaszczenia nieruchomości na podstawie przepisów o gospodarce nieruchomościami,
• odszkodowania za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie, uzyskanych na podstawie przepisów kodeksu postępowania karnego,
• odszkodowania uzyskanego na podstawie przepisów o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz bytu państwa polskiego,
• odszkodowania orzeczonego w decyzji organu administracji rządowej.
W stosunku do wierzytelności wobec jednostek samorządu terytorialnego za potrącalną uznaje się również wierzytelność, jaką ma podatnik w stosunku do tych jednostek, o ile wynika ona z dwóch pierwszych tytułów wymienionych powyżej oraz dodatkowo z tytułu: nabycia przez gminę, powiat lub województwo nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie lub wywłaszczenia nieruchomości na podstawie przepisów o gospodarce nieruchomościami; odszkodowania orzeczonego w decyzji wydanej przez wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starostę lub marszałka województwa.
Należy pamiętać, iż potrąceniu podlegać będą jedynie należności podatkowe stanowiące dochód jednostek samorządu terytorialnego.
Dodatkowo potrąceniu podlegają również, w stosunku do jednostek budżetowych Skarbu Państwa, jak i jednostek samorządu terytorialnego, wierzytelności wynikające z działalności gospodarczej wierzyciela prowadzonej na rzecz państwowych i samorządowych jednostek budżetowych, w przypadku gdy wynikają one z robót budowlanych, dostaw lub usług wykonywanych w trybie przepisów o zamówieniach publicznych.
Warto podkreślić, iż wymienione powyżej tytuły tworzą zamknięty katalog wierzytelności podlegających potrąceniu w trybie przepisów Ordynacji podatkowej. Oznacza to, iż wierzytelności podatnika wobec Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego wynikające z innych tytułów nie będą podlegały potrąceniu. Należy o tym pamiętać, ponieważ każda wierzytelność niewynikająca z powyżej wskazanych tytułów nie będzie mogła być kompensowana w trybie przepisów o potrąceniu zawartych w Ordynacji podatkowej.
(MGM)
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
REKLAMA
REKLAMA
© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.
- Czytaj artykuły
- Rozwiązuj testy
- Zdobądź certyfikat